THỂ LOẠI BI KỊCH LÃNG MẠN ROMEO VÀ JULIET

THỂ LOẠI  BI KỊCH LÃNG MẠN

                  ROMEO VÀ JULIET

                ( Shakespear )

A.  NHỮNG ĐIỀU LIÊN QUAN ĐẾN TÁC GIẢ-TÁC PHẨM

I.                  KHÁI NIỆM

^1.             Chủ  đề  :

 Nếu vở kịch Vũ Như Tô đề cao con người yêu nghệ thuật , sống chết với tình yêu vừa tỉnh táo , vừa nhân bản, nhưng có lúc mê muội do hoàn cảnh lịch sử chi phối , thì vở kịch Romeo và Juliet  lại đề cao mẫu người nhân văn của thời đại phục hưng , con người không có quyền lực trong tay , nhưng giàu tình yêu thương con người, đồng loại . Romeo và Juliet là một trong những vở kịch bất hủ trên sân khấu quốc tế do William Shakespeare viết.

 2. Tác giả :

    William Shakespeare  là nhà viết kịch đi trước thời đại. Ông cũng được vinh danh là nhà thơ tiêu biểu của nước Anh và là "Nhà thơ của Avon" (Avon là quê của Shakespeare, viết tắt của Stratford-upon-Avon). Những tác phẩm của ông, bao gồm 38 vở kịch, 154 bản sonnet, 2 bản thơ tường thuật dài, và vài bài thơ ngắn. Những vở kịch của ông đã được dịch ra thành rất nhiều ngôn ngữ lớn và được trình diễn nhiều hơn bất kì nhà viết kịch nào.

II.                 NỘI DUNG VỞ BI KỊCH

1.       Giới  thiệu :

Nước   Ý ( thành phố Verona ), thế kỷ XVI. Romeo  là  con trai giòng họ Montague đang đau khổ vì Rosaline thuộc họ Capulet từ chối tình yêu. Juliet, con gái  gia đình Capulet tuổi 14, có chàng Patrit muốn cầu hôn, nhưng phu nhân nhà Capulet lưỡng lự. Bà tổ chức một dạ tiệc, mời nhiều nam thanh nữ tú  đến dự, mong con gái tìm được vị hôn phu vừa ý . Khách khứa   đến rất đông, trừ người nhà Montague  Hai họ này có một thù truyền kiếp; ngay cả gia nhân cũng xung đột nếu gặp nhau giữa phố. Romeo tình cờ giúp bọn gia nhân ( không biết chữ, cũng không biết chàng    thuộc nhà Montague ) đọc danh sách mời , nên  hóa trang, che mặt nạ đến dự. Rủi thay, Tibalt ( cháu của nhà Cupulet) phát hiện ra,đòi giết chàng. Nhưng người cha của Juliet lại can ngăn,vì cho rằng “ thành Verona tự hào vì có một thanh niên đức hạnh, mực thước”

2.      Thắt nút : Romeo gặp Juliet. Cả hai có tình cảm sâu đậm với nhau. Sau dạ tiệc, Romeo  tìm gặp nàng, hẹn hò gặp lại vào sáng hôm sau để chuẩn bị  lễ đính ước . Romeo cầu xin tu sĩ Lawrence giúp đỡ và được ông chấp nhận.

3.      Phát triển :

-          Tibalt gửi thư đến nhà Romeo cảnh cáo chàng không được đến nhà  họ Ca pullet nữa. Cả hai phải nhờ  nhũ mẫu của nàng Juliet làm  nhịp cầu nối. Nhũ  mẫu hứa sẽ dựng thang để Juliete có thể trốn ra khỏi nhà, bà cùng giúp nàng hiểu thêm về Romeo, một con người “ trung thực , lễ độ, hiền lành, lịch sự, đạo đức”.

-           Romeo tìm cách  làm lành với Tibalt, nhưng Tibalt gây hấn, đâm chết bạn thân của Romeo. Để bảo vệ bạn, Romeo đã  giết Tibalt. Mẹ của Juliet rất căm giận Romeo . Chàng bị án đày biệt xứ . Juliet bị ép buộc kết hôn với Patrit. Juliete  giả vờ căm ghét Romeo và chấp thuận nguyện vọng của mẹ.

Để kéo dài thời gian, Juliete cầu cứu  tu sĩ Lawrence, được uống một liều thuốc ngủ trong 42 giờ để có thể gặp Romeo. Ông cũng tìm cách gửi thư cho Romeo, nhưng thư đến muộn do nạn dịch, thành  phố Matual nơi Romeo ở   đang ở bị phong tỏa.  Cũng lúc ấy, gã gia nhân nhà Romeo lại báo tin Juliet đã chết. Roméo bèn đi tìm mua thuốc độc và cấp tốc tới ngôi nhà mồ của gia đình Capulet. Bá Tước Parit đang than khóc cạnh xác Juliet . Hai người đánh nhau  vì Patrit  ngăn cản Romeo đến gần Juliete . Roméo đã giết chết Paris.

  4 .Đỉnh điểm: Chàng thề nguyền sẽ sống bên người yêu mãi mãi nên đã uống liều thuốc độc và tắt thở. Khi đến giờ Juliet tỉnh dậy, Cha Lawrence tới nhà mồ , thấy Paris và Roméo nằm chết nên bỏ chạy. Tỉnh dậy, Juliet nhìn thấy người yêu đã chết ,bèn dùng cây dao găm của Roméo và tự sát

 5 . Mở nút : Cái chết bi thương của hai người trẻ tuổi đã đoàn kết lại hai gia đình

III.              VĂN HỌC  THỜI KỲ PHỤC HƯNG

1.      Khái niệm :

Phục Hưng ( khôi phục lại thời hưng thinh đã qua , tiếng Pháp: Renaissance)  là một phong trào văn hóa  kéo dài  qua các thế kỷ 14 đến thế kỷ 17, khởi đầu tại Firenze (Ý) sau đó lan rộng ra phần còn lại của châu Âu .  

Khủng hoảng cuối thời Trung Cổ ( thế kỷ 14-15), những thế kỷ thịnh vượng và phát triển của châu Âu tạm ngừng. Nạn  đói và bệnh dịch (Nạn đói lớn 1315–1317 và  nạn dịch Tử thần Đen) đã làm giảm một nửa dân số. Tiếp đến là  sự bất ổn xã hội và chiến tranh địa phương. Pháp và Anh đều phải đối đầu với những cuộc nổi dậy nông dân nghiêm trọng. Đời sống tâm linh cũng chao đảo do sự thống nhất của Giáo hội Công giáo bị ảnh hưởng bởi cuộc ly giáo Tây phương.  Giới văn nghệ sĩ mơ  tưởng lại những giá trị cao quý của Thời hưng thịnh đã qua , thời kỳ cổ đại của châu Âu ( thế kỷ thứ IV, III TRCN ).

 2 . Những đặc điểm của văn nghệ Phục hưng :

Trong thời kỳ này ,những triết gia nổi tiếng như Socrates (470–399 TCN).)Platon(391 -360TCN) , và Aristotle(384 – 322 TCN)  có tư tưởng tiến bộ . Aristotle mở đầu Chính Trị Luận bằng lập luận rằng "nhà nước, hay cộng đồng chính trị là cái tốt cao nhất" và lý do để nhà nước hiện hữu là để giúp cho công dân sống một đời sống "tốt." Do đó, việc giáo dục công dân trở thành những người dân đạo đức là điều tối quan trọng . Khi một nước có được những người dân vừa học thức lại vừa đức độ , dĩ nhiên đất nước đó phải trở nên tốt hơn . Phục Hưng là một phong trào văn hóa đã tác động sâu sắc tới đời sống trí thức châu Âu ,ảnh hưởng của nó hiện diện trong văn học, triết học, mĩ thuật, âm nhạc, chính trị, khoa học, tôn giáo, và các khía cạnh khác của đời sống tinh thần. Các học giả Phục Hưng sử dụng phương pháp nhân văn trong nghiên cứu, và khai thác hiện thực đời sống và cảm xúc con người trong nghệ thuật  .  Điển hình là Hội họa ( Michelangelo. Leonardo da Vinci – 1475-1564 / 1452-1519)

2   Chủ nghĩa nhân văn : phục vụ lợi ích của con người. Chủ nghĩa Nhân văn dựa trên những niềm tin căn bản dưới đây: Nhân phẩm của con người, và những đặc tính cá nhân của họ phải được tôn trọng. Hạnh phúc và quyền  lợi của mỗi người riêng biệt và của xã hội cộng lại là những tiêu chuẩn tối ưu, những hành động phải dựa vào đó mà xét đoán. Mọi  người đều có cơ hội  học hỏi và phát triển. Xã hội Nhân bản càng phát triển lên cao càng phải đảm bảo được nhân phẩm và tự do của mỗi người.

  Nói chung, nội dung chính của nền văn hóa phục hưng là đề cao những con người nhân văn. Đó là người có hai phẩm chất cơ bản ( sáng suốt và nhân ái ) đối lập với những phe phái thế lực, tàn bạo và mù quáng .

3 .Văn học Phục Hưng : Michel de Montaigne sáng tạo nên tiểu luận (essay),  Tác phẩm  Don Quichotte của Miguel de Cervantes  mở đầu cho tiểu thuyết hiện đại. Tiểu thuyết, thi ca Pháp (François Rabelais, Pierre de Ronsard) và kịch nghệ Anh (William Shakespeare, Christopher Marlowe). Các nhà văn Phục Hưng là những người truyền bá mạnh mẽ nhất cho chủ nghĩa nhân đạo, ca ngợi lý trí, phản ánh tinh thần thời đại bấy giờ;

B.      ĐỌC HIỂU ĐOẠN TRÍCH ::

I.                    GIỚI THIỆU:

 1 .Vị trí đoạn trích : Đoạn trích “ Tình yêu và thù hận” trong sách  giáo khoa nằm ở phần thắt nút của  vở bi kịch này . Cuộc gặp gỡ  dẫn đến hứa hôn của đôi bạn trẻ cũng là nguyên nhân  của mọi sự biến đầy đau  thương suốt vở kịch, tuy nhiên đã   đẩy vở kịch đến một kết quả đầy nhân văn : hai giòng họ hòa hợp .

1.       Hai tuyến xung đột : Đặc điểm chính của kịch là sự xung đột giữa hai nhân vật, hai tuyến nhân vật. Trong đoạn trích, ta thấy hai con người trẻ có mối mâu thuẫn với bố mẹ, người thân trong giòng họ .Nỗi niềm của Juliet về tình yêu của mình luôn được Romeo thấu hiểu .

2 Tóm tắt nội dung đoạn trích : Chàng Romeo  tìm đến  vườn nhà  Juliet , bất ngờ  nàng cũng đang đứng thẫn thờ trên ban công lầu cao, nhớ nhung chàng .Còn Romeo cũng ngỡ ngàng trước   dung nhan tuyệt vời của thiếu nữ vừa quen . Chàng ví khuôn mặt ,gò má của nàng là vầng dương, đôi mắt là những ngôi sao . Mượn  những vầng tinh tú  đẹp nhất, sáng nhất và vời  vợi giữa bầu trời cao , người ta muốn  ngợi ca vẻ đẹp trong sáng và rực rỡ  , pha yếu tố thánh thiện của chủ nhân . Và  trong  lời độc thoại  khá dài của Romeo, tình cảm của chàng dành cho cô  gái thế nào : Ước gì ta là chiếc bao tay, để   được mơn trớn gò má ấy !. Cũng rất thanh khiết .

 Cho  nên , tiếp sau là những lời trấn an , hứa hẹn chắc chắn của Romeo , trước nỗi lo lắng của Juliet.

 -Trong những lời thoại đầu,  ( Romeo …  tên họ đó   ) , ta thấy Juliet than thở vì mối thù truyền kiếp  giữa hai giòng họ .Nàng ao ước    hai người cùng thoát khỏi cái gông tiếng tăm  vô hình đó  của hai bên ( danh ), bởi vì “bông hồng kia, giá chúng ta  gọi bằng một tên khác thì hương thơm cũng vẫn ngọt ngào” . Nhưng Romeo đã hứa rất tự tin : Chỉ cần em gọi tôi là người yêu, tôi sẽ thay tên đổi họ !

 Tình yêu đã giúp họ nhận ra  sự hiềm khích qua lại giữa  hai gia đình  đã gây  không hề gây cản trở cho họ . Nếu cha mẹ tỉnh táo hơn( sáng suốt) , thì “ gọi tên nào, bông hồng vẫn thơm” . Con dâu, con rể đều là những người tốt

- Ở những lời trao đổi còn lại, tác giả  để cho chàng Romeo buông “những lời có cánh” giàu hình ảnh ẩn dụ . Ngôn ngữ đầy chất thơ . “Đôi cánh nhẹ nhàng của tình yêu” sẽ bay cao hơn chốn tử địa ở nhà nàng , vì “ cái gì mà tình yêu có thể làm là tình yêu dám  làm” . Và “ ánh mắt  âu yếm của em” sẽ chiến thắng  “  hai chục lưỡi kiếm của họ” . Họ cần cha mẹ hai bên  nhân hậu hơn( nhân ái )

 Romeo và Juliet là những con người nhân văn của thời kỳ phục hưng .  Họ  mang thân phận làm con , không có một chút quyền thế nào trong tay, nhưng  trước tình yêu, cuộc sống và tương lai, họ có trái tim ăm ắp tình người và những khối óc  trong sáng , vững vàng .

 Tiếc thay, khi hai cha mẹ nhận ra thì đã quá muộn. Có lẽ   trong cuộc đời đã nhiều người cũng im lặng, nên Shakespear  mượn sân khấu để lên tiếng . Hãy tôn trọng những  mối tình trong sáng và chân chính .

II .ĐỌC HIỂU:

1Hai người bạn trẻ bị  đẩy vào cảnh thất thế

-Trong đêm khuya, đứng bần thần trên ban công nhà mình ,  sau buổi dạ  hội ở  gia đình mình, Juliet  Capulet đã thầm thì một mình : Chỉ có tên họ chàng là thù địch   thôi .  Và  Roméo  cũng thừa nhận “ tôi thù ghét tên tôi vì nó là kẻ thù của em”  Đó chính là  vướng mắc và rào cản lớn nhất trong tình yêu của hai con người trẻ trai tài, gái sắc , rất trong sáng và thánh thiện  . Vướng mắc và rào cản ấy do những kẻ quyền lực ( quyền làm cha mẹ ) mù quáng ( không hiểu được tình yêu đẹp đẽ của họ ) nên  hành động đôi khi tàn ác  (   đau đớn và căm giận  khi thấy Tybalt  bị  Roméo giết chết , nên  ép buộc Juliet phải lên xe hoa sớm ).   Hai người bạn trẻ bị  đẩy vào cảnh thất thế (  cha mẹ Juliet bên không chấp nhận tình yêu của họ , thậm chí có thể giết  Romeo  để trả thù ), nhưng cả hai rất tỉnh táo và giàu tình yêu . Có thể  họ bồng bột khi va phải tiếng sét ái tình  trong buổi dạ hội, nhưng bây giờ, hai con người làm chủ những khối óc thật sáng suốt ,con tim  vô cùng nồng nhiệt ,  đặc biệt là  Juliet .2. Hai  bạn trẻ cùng đứng về một phe, vì kẻ thù , dù không lộ diện nhưng luôn ám ảnh , là cha mẹ  họ

Trong nhiều phân cảnh của các vở kịch, đặc biệt bi kịch, các  nhân vật thường ở tư thế đối đầu, và xung đột liên tục diễn ra . Nhưng ở đây, hai  bạn trẻ cùng đứng về một phe, vì kẻ thù , dù không lộ diện nhưng luôn ám ảnh , là cha mẹ  họ . Họ đã giải quyết xung đột này thế nào ?Bằng ba  bước .

Bước đầu tiên, Juliet và Roméo cùng “nhìn nhau” : chàng hãy thề là yêu em đi /chỉ cần em gọi tôi là người yêu .

 Bước hai, họ cùng “nhìn về  chung một hướng”.Em không còn là con cháu nhà  Capulet nữa / tôi chẳng phải là Roméo , cũng  chẳng phải Montague .

Bước ba , họ quyết tâm vượt qua nguy hiểm cản trở “Tường vườn cao, chốn tử địa, họ sẽ giết chết anh /cái gì  tình yêu có thể làm  là tình yêu dám làm , tôi nhờ đôi cánh của tình yêu, em hãy nhìn tôi âu yếm là tôi chẳng ngại lòng hận thù của họ . Bông hồng kia, giá chúng ta gọi bằng một tên khác, thì hương thơm cũng vẫn ngọt ngào” .Có thể  không tìm thấy ở một vở bi kịch nào ,mà ngôn ngữ vừa triết lý , vừa khẩu ngữ ( đặc điểm ngôn ngữ kịch ) lại đẹp đẽ, trau chuốt như ngôn ngữ thơ , đặc biệt lời thoại của Roméo. Thế mới hiểu vì sao khi yêu,   cảm xúc thơ trào dâng .

    

III KẾT LUẬN

Với nhân vật huyền thoại Juliet ,ngôi nhà ở địa chỉ Via Cappello 23, Verona, được xây dựng từ thế kỷ XII, từng thuộc quyền sở hữu trong một thời gian dài của gia đình Dal Cappello. Trong quan niệm của nhiều người Ý, Cappello chính là dòng họ nổi tiếng Capuleti của nàng Juliet. Ngôi nhà đã được phục chế trong 4 năm trước Thế Chiến thứ hai (từ 1936 đến 1940) dành cho khách du lịch tham quan. Trong sân nhà có bức tượng đồng nàng Juliet. Theo truyền thống, khi đến đây, việc trước tiên của khách tham quan là gõ lên ngực phải của bức tượng đồng Juliet để cầu may mắn. Sau đó để lại những mẩu giấy với những lời cầu xin về một tình yêu bền vững.

Câu hỏi :

1 Bạn hiểu thế nào về  khái niệm “ Văn học thời Phục hưng”: hoàn cảnh  hình thành ? Nội dung ?

 2 . Tóm tắt vở bi kịch này ?Tại sao vở kịch được xếp vào dòng văn học lãng mạn ?

1.      Phân tích đoạn trích   ( tình cảm Romeo dành cho Juliete được thể hiện như thế nào, bằng lối độc thoại ra sao ?  Xung đột giữa đôi bạn

  ( Dalat 28.6.2015 )