Bài 10
TÁC PHẨM TỰ SỰ - PHƯƠNG PHÁP HIỆN THỰC PHÊ PHÁN
VỞ CHÍNH KỊCH HỒN
TRƯƠNG BA- DA HÀNG THỊT
(Lưu Quang Vũ)
I. NGUỒN GỐC
Vở kịch này được tác giả Lưu Quang Vũ
biên soạn lại theo câu chuyện cổ cùng tên.
Xưa,
Trương Ba, còn trẻ tuổi nhưng nổi tiếng giỏi cờ . Trung-quốc có ông Kỵ
Như cũng được nhiều người biết đến. Kỵ Như liền đến tận nhà Trương Ba tỉ thí. Đến ván thứ ba, Kỵ Như bí thế .
Trương Ba kiêu hãnh bảo: Đế
Thích cũng không gỡ nổi. Bấy giờ Đế Thích là thần cờ trên thiên đình,
liền xuống trần, làm một ông cụ già
mách nước cho Kỵ Như. Trương Ba thoạt tiên
cau có, nhưng nhìn kỹ ông cụ
,chàng chợt hiểu, liền sụp xuống lạy , xin tạ tội , rồi giữ Đế Thích lại khoản đãi rất chu tất. Đế
Thích cũng rất yêu mến Trương Ba.Sau đó,
vị thần cờ tặng một nén hương, mỗi lần cần đến thần thì thắp lên một cây .Từ đó, hai bên rất tương đắc.
Trương Ba chết đột ngột. Sau khi chôn cất chồng, chị vô tình
thắp ngay cây nhang vị thần cờ tặng .Đế Thích xuất hiện. Hiểu rõ
sự tình , thần bèn cho hồn Trương
Ba sống trong xác người hàng thịt vừa chết
. Vợ Trương Ba thấy người hàng thịt biết là thần Đế Thích đã làm cho chồng mình
sống lại, mừng rỡ đón vào . Vợ con người hàng thịt cũng chạy theo níu lấy chồng
. Xóm làng đành đem việc đó lên quan Chỉ
vợ Trương Ba nhận gã này là chồng mình,
còn nhà hàng xóm xác nhận đó là
anh hàng thịt . Quan sai đi mổ lợn, nhưng anh ta lúng túng. Quan lại sai hắn tỷ thí
với những người khác thì hắn có những nước cờ không ai địch nổi.
Quan bèn phán cho về nhà Trương Ba.
II . TÓM TẮT NỘI DUNG CHÍNH :
Vở bi kịch được biên tập
lại có nội dung tư tưởng rất sâu sắc .
1.Giới
thiệu: Trương Ba là một nông dân
ngoài 50 tuổi,yêu ruộng vườn, cây cối,trẻ con ,có tấm lòng tử tế, tốt bụng hiền lành .Ông lại đánh cờ giỏi . Hai ông bà sống với vợ chồng người con trai và chaú Gái . Bạn
thân là Trưởng Hoạt, một người lính già . Vị tiên Đế Thích chơi cờ giỏi,một lần
xuống trần đánh cờ với Trương Ba,bèn tặng ông mấy nén nhang, căn dặn đốt lên
khi gặp trắc trở .
*Phần này, tác giả cho ta biết nhân vật
chính Trương Ba,có số phận (nông dân,chủ một gia đình hạnh phúc) tính cách( giỏi
cờ, tốt bụng ,yêu trẻ, yêu vườn ruộng ) thế nào !
2. Thắt
nút: Bỗng một ngày,Trương Ba chết bất
ngờ , do Nam Tào, Bắc Đẩu gạch tên nhầm. Chôn cất được hai tuần, bà vợ vô tình
lấy nhang đốt(Đế Thích tặng) Bà bay lên trời,gặp ba vị tiên. Họ cứu sống hồn
Trương Ba bằng cách cho nhập vào xác một Hàng Thịt vừa chết.
*Một
biến cố quan trọng xảy ra cho nhân vật chính(chết cả trí tuệ tình cảm,thân thể,
rồi sống phần tâm và trí trong hình hài một người khác. ) Biến cố đó tác động lớn đến số
phận,tính cách nhân vật như thế nào ?.Cũng từ biến cố này, tác giả muốn gửi gấm
nhiều thông điệp .Những thông điệp gì ?
3.Phát triển: Vô số những được mất ,vinh
nhục, buồn vui…Trương Ba phải đón nhận và chấp nhận khi sống nhờ trong thân xác anh Hàng Thịt .
-được: Từ quan niệm của Đế Thích (tâm và trí là phần chính của con người),nên thoạt đầu
Trương Ba rất hạnh phúc trong hình hài Hàng Thịt,vì trước hết là “được ở bên bà
vợ, được nhìn thấy bà”.Nhờ xác Hàng Thịt, chứng đau lưng,hen suyễn Trương Ba
không còn .Cô con dâu vui vì bố chồng khỏe
mạnh.Theo cô, cái bên ngoài không quan
trọng,chỉ tấm lòng thương yêu, trí tuệ cao sáng của con người ta mới là đáng kể
.
-mất : bà vợ vẫn thương người
nằm dưới đất hơn,đứa cháu Gái lảng tránh,gọi Trương Ba là lão giết lợn ;anh con
trai thì vui mừng, khuyên bố bán vườn , đi buôn, dễ dàng đánh lừa thiên hạ (bởi
trong hình hài Hàng thịt,bọn quan chức, sai nha sẽ bị mắc lỡm) .Theo anh , khi đã mưu cầu sống với bất cứ giá nào thì chẳng nên chê thơm,chê hôi.Trương
Ba trong cái vỏ Hàng Thịt tức giận đánh con,anh con trai sờ thấy máu và
chế giễu bố rằng ông đã trở nên nhu nhược.
Trương Ba còn chịu nhiều nỗi khổ tâm khác .
Khổ tâm thứ
nhất là Trương Ba phải giải hòa sự ghen tuông,tranh giành chồng giữa vợ ông và vợ Hàng Thịt .Vợ Hàng Thịt khẳng
định rằng ,tâm trí chồng bà,thân chồng
tôi; vợ Trương Ba mai mỉa , rằng không có tâm trí Trương Ba, thân Hàng Thịt đã thối rữa.Vợ Hàng
Thịt yêu cầu nhận lại thân xác chồng ,khiến vợ Trương Ba ghen tuông.
Khổ tâm thứ hai là bọn Lý Trưởng kết án vợ
Trương Ba cướp chồng người, đến gây sự. Con trai Trương Ba phải dùng tiền đi
buôn hối lộ cho họ mới được yên ổn . Lý
trưởng lại bắt buộc Trương Ba phải cùng mụ hàng thịt mở
lại cửa hàng buôn bán thịt, và phải ở đây đến tận nửa đêm mới được về nhà mình.Trương Ba vốn
nhân ái, nên ra sức giúp đỡ . Trương Ba sống phân thân, rất thanh khiết khi ở nhà, nhưng sang nhà
Hàng Thịt,bên cạnh vợ hắn thì trong ông bỗng dậy lên thèm muốn xác thịt rất tầm thường .Trong xác Hàng Thịt, Trương Ba ăn
uống ham hố, thô lỗ , nhưng mụ vợ Hàng Thịt lại si mê con người hiền hậu,lời
nói thanh tao ,cử chỉ nhã nhặn,ân cần, khiến mụ ta nhớ lại thời con gái , và cuối
cùng rủ Trương Ba bỏ trốn .Cửa hàng của Trương Ba cân điêu cân sai, bắt chẹt
khách hàng nên dân làng căm ghét cả mụ vợ lẫn Trương Ba.
Khổ tâm thứ ba ,Khi chơi cờ với Trưởng Hoạt, nước cờ của ông (theo cách
nhận xét của Trưởng Hoạt)không còn dũng mãnh, khoáng hoạt,thâm sâu như trước
đây , mà vụn vặt, tủn mủn,thô phũ, bần
tiện , bởi xác Hàng Thịt khống chế .
Khổ tâm thứ tư, Trương Ba càng ngày càng nhận
ra một sự thật đau lòng và phũ phàng : Sống
nhiều, trẻ lâu làm gì, khi phải mang thân người khác , và xót xa khi Lý trưởng
nhận định : thời buổi này chẳng ai sống bằng
chính thân mình cả. Vậy,chân lý cuộc
sống ở đâu ?
Khổ tâm thứ năm , một lần đối diện với xác
Hàng Thịt, Trương Ba hầu như hoàn toàn thất thế trước hắn, nhận được một nhưng
mất gấp mười. Chính Đế Thích đã để cho xác hắn được sống trong hồn Trương Ba,
nhưng hắn đã thống trị Trương Ba. Hắn phân tích cho Trương Ba thấy đầy đủ những
được mất mà Trương Ba nhận khi chung sống với hắn,an ủi Trương Ba hãy đổ hết mọi
tội lỗi nơi hắn, khuyên Trương Ba nên sống thỏa hiệp với hắn .
*Ta
thấy một chuỗi biến cố liên tiếp xảy ra cho nhân vật chính, khắc họa sâu thêm số
phận và tính cách nhân vật.Trong Kịch, ta thấy nhân vật thường xuyên xung đột với
rất nhiều con người xung quanh . Chỉ một mình cô con dâu thấu hiểu cảnh ngộ , đứng
“ cùng phe” với Trương Ba, còn lại đều
là kể đối đầu(Trưởng Hoạt ), hoặc lợi dụng ông ( vợ chồng Hàng Thịt ,
anh con trai, Lý trưởng ) hay xa lánh ( cháu nội, vợ ) Ở đây là bi kịch,nên
xung đột càng quyết liệt, thông qua ngôn ngữ, hành động các nhân vật mâu thuẫn
với nhau, khiến số phận nhân vật ngày càng hướng về phía cực đoan, sắp
đi đến cao trào. Trương Ba vô cùng mệt mỏi .
4. Đỉnh điểm
: Trương Ba về nhà mình, gặp mọi người
thân .Họ đều oán trách ông,ngay cả cô con dâu vốn rất quý trọng, cảm
thông với ông .
Trương Ba đi tìm Đế Thích . Vừa lúc ấy,một
đứa bé lên mười, thằng cu Tỵ, bạn hàng xóm của Bé Gái cháu ông,lại qua đời đột
ngột .Đế Thích thuyết phục hồn Trương Ba nhập vào đấy .Trương Ba cân nhắc .
·
Ở đây, biến cố đánh dấu khoảnh
khắc mà xung đột của cốt truyện kịch phát triển đến độ căng thẳng nhất (Trương
Ba cân nhắc nên hay không nên tiếp tục sống
nhờ ) đòi hỏi phải giải quyết tức khắc,qua đó số
phận nhân vật chính trải qua giờ phút quyết định.
5.Kết thúc (mở nút):
Trương Ba quyết định chọn cái chết. Ông trả thân xác Hàng Thịt về với chị vợ,
giành sự sống cho Cu Tỵ.
Dù ra đi ,nhưng ông vẫn ở bên gia đình thân
yêu của ông, qua mảnh vườn, khóm cây ,và luôn bên cạnh người vợ hiền, đứa cháu
ngoan .
III.
THỂ LOẠI : Hồn Trương Ba, da hàng thịt thuộc thể loại chính kịch . Đây là một
thể loại kịch phổ biến hiện nay, khi xã hội đối diện với nhiều vấn đề buộc giới văn nghệ sĩ phải lên tiếng. Nếu đẩy đến
tận gốc theo lối bi kịch, sân khấu chỉ còn là những xác chết, người xem sẽ cảm nhận vấn đề có tính cực đoan. Nhưng nếu
chỉ chọn một kết thúc vui vẻ, ấn tượng đọng
lại trong khán giả không sâu. Do vậy, tác giả chọn chính kịch. Vẫn đảm bảo những nguyên tắc bất biến của kịch
( nhân vật kịch, hành động kịch, ngôn ngữ kịch và xung đột kịch ) Ngôn
ngữ kịch pha hai màu sắc hài và bi kịch, hành động không có nhiều yếu tố của bi
( những cái chết, sự thất bại vô cùng thảm hại của nhân vật chính ) xung đột vẫn
quyết liệt , nhân vật kịch để lại nhiều ấn tượng đẹp cho người xem, dù phải chấp
nhận một sự hy sinh lớn lao .
IVĐỌC HIỂU
Đoạn trích được chọn nằm ở ba phần : Phát
triển (bước cuối) Đỉnh điểm và Kết thúc. Đây là phần trọng tâm của vở bi kịch .
Ta thấy đoạn
trích vở kịch có các xung đột : Trương Ba - xác
Hàng Thịt; Trương Ba - mọi người
thân trong gia đình ,Trương Ba - Đế Thích
1. Xung đột : Hồn Trương Ba - Xác Hàng Thịt: Đây
là cuộc chiến đầy khốc liệt và cay đắng giữa hai con người trong một thân
xác. Xác Hàng Thịt đã uy hiếp tâm trí Trương Ba , buộc ông phải đáp ứng những nhu cầu
vật chất cho hắn , và đến lúc này, hắn thực sự vô cùng thỏa mãn . Tạm gọi là
màn 1 trong cảnh VII của vở kịch, chúng ta thấy cuộc xung đột có các bước :
-bước
thứ nhất: (Xác Hàng Thịt bắt
đầu … Xác Hàng Thịt buồn rầu ) Xác Hàng
Thịt thắng thế , vì Trương Ba trong thân xác gã hàng thịt phải sống với con người bản năng, vật chất của hắn , ham hố về danh
(người cha từ hiền lành bỗng tàn bạo,
nóng nảy, đánh đập con cái thật nhẫn tâm) về lợi( thèm ăn ngon rượu thịt) về
tình (đam mê dục vọng, phụ nữ ).Ngôn ngữ đời thường của Hàng Thịt (tát thằng
con tóe máu mồm máu mũi;món tiết canh, cổ hũ, khấu đuôi , cũng tham dự chút đỉnh
; chân tay run rẩy, cổ nghẹn lại, tự dưng bỏ chạy, hoài của )giàu hình ảnh,cảm xúc, làm lộ rõ con người tham lam ,thực dụng.Tuy
nhiên, khi nói về Trương Ba, hắn cũng biết chọn những từ khái quát,trau chuốt
(linh hồn cao khiết ) tỏ ra khôn ngoan, hiểu biết . Ngôn ngữ sách vở của Trương Ba ( cái vỏ không
có tư tưởng,cảm xúc , ta vẫn có đời sống riêng , nguyên vẹn, trong sạch,thẳng
thắn, ta )cho thấy ông có học , hiểu biết,
đề cao đời sống tinh thần . Tuy nhiên, những câu đáp trả yếu đuối (nói láo, im
đi, không , ta đã bảo mày im, ta không muốn nghe ..)cho thấy phần thắng nghiêng về Hàng Thịt .
Trước mắt mọi người , Trương Ba là một ông
bố tàn nhẫn(danh), một gã buôn thịt tham ăn tục uống,(lợi ) một người đàn ông
đa tình ( tình ). Trương Ba có trăm lần khẳng định trước Hàng Thịt và mọi người
là “ nguyên vẹn, thẳng thắn, trong sạch” thì vẫn bị
chê bai nực cười thật !
-bước
thứ hai (Xác Hàng Thịt buồn rầu… Hồn Trương Ba như tuyệt vọng )
.Hàng Thịt tỏ ra mềm mỏng với Hồn Trương Ba
khi thấy Trương Ba cáu giận, mối họa chia tay rất dễ xảy ra .Hắn bèn nêu lên
một cơ hội tốt đẹp Trương Ba nhận khi sống trong Xác của hắn (có thể làm lụng, nhìn ngắm người thân ).
.Hắn an ủi, dỗ dành Trương Ba .
Theo hắn, là một ông bố tàn nhẫn, một gã
buôn thịt tham ăn tục uống, một người đàn ông đa tình chỉ là cái vỏ , Còn sự
“ nguyên
vẹn, thẳng thắn, trong sạch”bên trong , Hồn Trương Ba cứ giữ , bởi
vì “Tôi
là cái bình để chứa đựng linh hồn của ông”
. Hàng Thịt khôn ngoan và chủ động
.
Hắn lên án Trương Ba “khi muốn hành hạ tâm hồn con người, người ta
xúc phạm thể xác là cái lý lẽ cao siêu”, nhưng rất phù hợp trong hoàn cảnh
“sống nhờ ”của Trương Ba . Lý lẽ cao siêu này
là bệnh của kẻ lắm chữ nhiều sách )
(Trương Ba đau khổ ,hành hạ tâm hồn,
cho rằng mình là người cha độc ác, người chủ nhà mê ăn uống, người chồng háo sắc ,thì lại
kết tội do Hàng thịt gây ra xúc phạm thể xác.
. Hắn khuyên Hồn hãy sống thỏa hiệp với Xác (Hãy cứ chiều Xác,
và đổ lỗi cho Xác để hồn thanh thản , vì hai bên rất cần nhau )
* Trong cuộc chiến này, kẻ chủ động vẫn là Xác Hàng Thịt : hắn lùi
( mềm mỏng an ủi ) rồi tiến ( kết tội
Trương Ba ), rồi lại khuyên nhủ ( làm
hòa ) Trương Ba từ chỗ nổi giận, rồi chỉ
lắp bắp (nhưng ..) rồi ngạc nhiên (chiều chuộng)rồi cay đắng(lý lẽ của anh thật
ti tiện )và cuối cùng tuyệt vọng, bế tắc
(kêu trời).Xác Hàng thịt trái lại, rất chủ động và khôn ngoan , bởi hắn
sống bản năng,mê vật chất,rất muốn níu giữ. Không có Hồn gửi vào, Xác hắn đã thối
rữa,còn đâu tận hưởng những ham muốn đời thường nữa .Ngôn ngữ Xác Hàng Thịt rất
trí tuệ , cộng với lối tư duy rất
mạch lạc, logic (.. Ông có tâm hồn cao khiết, vì hoàn cảnh,vì để sống mà ông nhân nhượng
tôi .Cứ việc đổ tội cho tôi .Miễn là , thỏa mãn những thèm khát của tôi .)Hắn
nắm được ưu và khuyết của Hồn ,những lợi thế của mình, ra tay đấm,xoa,cuối cùng
uy hiếp, ra lệnh cho Hồn . Đây là bài học
cho những người kém bản lĩnh, chỉ thích sống dựa dẫm vào vị thế, tiền bạc ,cả tình cảm của người khác
.
-
2 Xung đột Trương Ba - mọi
người thân trong gia đình :
. với vợ : Ông bây giờ còn biết đến ai nữa (danh ) – Không có tôi (tình)cũng
như không có khu vườn nữa(lợi ).Lời nói, cử chỉ của người vợ chứng tỏ bà rất yêu chồng, giàu đức hy sinh,
nhưng bây giờ, bà không thể chịu đựng ông trong hình hài gã hàng thịt được nữa
. với
cháu. Gái rất
thông minh , láu lỉnh . Với Gái, Trương Ba trong cháu là một nông dân (danh)không
thô lỗ , mà gắn bó với mảnh vườn, cây cối (lợi)không vụng về, mà khéo léo, chiều
chuộng trẻ con, yêu quí chúng (tình )
. với dâu : Thày khổ hơn xưa,u con cũng khổ hơn
nhiều lắm. Nhà ta như sắp tan hoang ra cả .Làm sao giữ được thầy ở lại, hiền hậu(danh),vui vẻ(lợi),tốt lành(tình) như thầy của chúng con
khi xưa . Ông tàn nhẫn (danh)
tham lam (lợi),nhơ nhuốc (tình). Ngôn
ngữ , thái độ của người con dâu cho thấy
chị rất hiểu biết, và sự thông cảm của
chị với ông bố chồng chỉ có mức độ thôi .
Mặt lặng
ngắt như tảng đá ,Hồn
Trương Ba đã nhận ra một sự thật đau lòng : ông vì quá sống cho
mình, và vì Đế Thích mà không sống cho gia đình .Ông đã không mang danh ,lợi, tình , là nghĩa vụ và niềm vui
mà mọi người đàn ông chân chính phải đem lại cho vợ con ,cháu chắt .
Trương Ba từ một con người sâu sắc, hiểu biết ,sống có trách nhiệm bỗng bị mọi
người lên án . Hay cụ thể hơn,ông vốn được tôn là kẻ có quyền bính trong nhà, vốn thương
yêu mọi người, khôn ngoan trong quan hệ ,cuộc sống, bỗng bị xóa tên, bị kết án
tàn bạo, mê muội . Vì đâu ? Vì ông muốn sống, muốn tồn tại trên cõi đời , cho
dù nhờ vả thân xác Hàng Thịt .
3 xung đột Trương Ba - Đế Thích :
-cảnh 1 (Trương Ba đốt nhang … tiếng
chị Lụa khóc): Hồn Trương Ba muốn
thoát khỏi xác Hàng Thịt. Đế Thích tạm chấp nhận .
-
bước thứ nhất Trương Ba ngỏ ý muốn tim óc mình thoát
khỏi thân Hàng Thịt ,vì không hợp nhau . Đế Thích an ủi , dưới đất ,
trên trời, không ai được sống
theo những điều mình nghĩ bên trong.Nghĩa là giữa khối óc và cơ thể không bao
giờ thuận nhau .Đó là qui luật.Nên Hồn Trương Ba hãy cứ sống như xưa nay . Ở
đây, Trương Ba phải thua Đế Thích
-
. bước thứ hai: Hồn Trương Ba trở nên sáng suốt . Ông đưa
ra lập trường sống của mình : sống như
thế nào ? Nhưng không nên sống dựa vào
thân xác, đồ đạc,tiền bạc của người khác .Rồi Trương Ba quyết định như ra lệnh
cho Đế Thích : hãy trả hồn lại xác anh
Hàng Thịt.Chị vợ cũng đang cần anh chồng .Rồi Trương Ba hăm dọa tuẫn tiết Đế Thích lo sợ, loay hoay tìm một xác mới để
gửi gấm khối óc Trương Ba .Thế là Trương Ba tạm thuyết phục Đế Thích giải thoát
ông khỏi xác Hàng Thịt . Cuộc xung đột có phần ưu thế nghiêng về Trương Ba ,
nhưng khát vọng sống trong ông thế nào ?
·
Trong cảnh 1, lập trường
Trương Ba chọn để đứng về hướng ấy thật
rõ ràng :sống là tồn tại, nhưng không có
nghĩa phải phụ thuộc, cậy nhờ người khác
.Cái danh ở đây là dù được làm người,
nhưng cái lợi là hưởng những giá trị chỉ
toàn vật chất do kẻ khác mang lại , và cái tình là gì ? Là kẻ nô lệ, nhơ nhuốc Ở đây, Trương Ba đã bắt đầu nghĩ đến người
khác, trước hết là chị vợ Hàng Thịt .Có
lẽ ông thấm thía với tâm trạng bị bao người thân yêu xa lánh , ghẻ lạnh.
-
cảnh 2(Cái Gái gọi …không còn cái vật quái gở ): Đế Thích loay hoay và cuối
cùng muốn gửi khối óc con tim Trương Ba
vào xác Cu Tị . Trương Ba đi đến quyết định đầy bất ngờ .
. bước
thứ nhất : Đế Thích dùng mọi lý lẽ để thuyết phục Hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị.
Bản thân thằng bé lên mười này vốn khôn
và ngoan (nghĩa là rất hợp với con người
đầy sáng suốt và nhân ái trong Hồn
Trương Ba ). Trương Ba sẽ có cả cuộc đời
trước mắt , điều mà mọi người đời mong muốn . Nhưng Trương Ba nghĩ việc không tốt đẹp cho ông : làm thanh niên
(danh )khỏe (lợi) trẻ(tình ) trong xác cu Tị,vậy Cháu Gái là bạn thân của Cu Tị,
và chị Lụa , mẹ cháu , sẽ… thế nào ! Sự lưỡng lự này cũng cho thấy, Trương Ba
đã thắng Đế Thích, nhưng sự sống dần xa ông .
.bước thứ hai : Đế Thích
không đồng tình với thái độ chọn cái chết của Trương Ba, vì bản thân vị tiên
này cũng có những khao khát về danh (một vị tiên là Đế Thích)lợi (được khen là
đánh cờ rất giỏi, sánh với Trương Ba)tình (được Trương Ba yêu quí ). Đế Thích
muốn Trương Ba sống vì bản thân ông
,và chỉ cho Đế Thích ,chứ không hiểu
rằng bây giờ Trương Ba muốn sống cho người khác, không vì mình,vì Đế Thích nữa . Nếu cứ sống tiếp
trong xác cu Tị, sẽ khổ hơn là chết .Không chỉ riêng ông , mà mọi người thân ,
đặc biệt cậu con trai yêu quí .Bây giờ, Trương Ba có danh mới (Trương Ba thật)tìm
được lợi mới (sự thanh thản)tình mới (thanh khiết ).
·
Trong cảnh 2, Trương Ba đã gỡ
được cái nút thắt như chiếc thòng lọng siết
ngày càng chặt vào cổ ông ( Trí và tim Trương Ba sống nhờ nhập vào xác một Hàng Thịt vừa chết ) Ông chấp
nhận cái chết cả khối óc ,linh hồn, thể xác
để cứu nhiều người, đó là gia đình ông, gia đình Hàng Thịt và mẹ con chị
Lụa .Những kẻ ăn bám (Lý trưởng và đám trương tuần)không còn cơ hội dở trò ức hiếp, bóc lột dân lành .
-Đoạn kết : Trương Ba vẫn tìm được chỗ đứng của mình trong lòng những
người ông thân yêu (danh ) ông đem trái ngọt cho lũ trẻ, đem điều tốt lành cho
cuộc đời (lợi)ông vẫn gần gũi bên người thân (tình ). Những điều tưởng như đơn
giản mà quí giá, vì khi còn sống trong xác người khác, ông đã đánh mất .
Lưu Quang Vũ viết vở “Hồn Trương Ba , da hàng thịt” bằng cách dựa trên một
câu chuyện cổ tích cùng tên. Cốt truyện từ
dân gian này có nội dung đơn giản
Câu truyện cổ dân gian vừa mang tính giải trí,vừa nói lên tấm lòng
“nhân ái” của Đế Thích (có bạn chơi cờ). Lưu Quang Vũ đã “biến tấu”thành một vở
bi kịch mang tính thời đại sâu sắc . Nam nhi ở đời ai chẳng
mong cầu danh vọng, tiền bạc , lạc thú ,
cho dù người đó sống ở đâu trên lục địa , vào thời điểm hồng hoang như thời Đam
San , hay thời kỳ đất nước ta chuyển mình sau hơn nhiều thập kỉ chiến tranh,
bom đạn (1981-84)lúc Lưu Quang Vũ viết soạn vở kịch này, hay thế kỉ XXI chúng
ta đang sống . Đó là đích đến cao cả , tốt đẹp , nhiều khi còn là những phẩm chất
thiêng liêng của một con người làm chủ
gia đình, làm rường cột quốc gia . Nhưng để hướng về đích đó, cần một phương
pháp sống, có kế hoạch thực hiện.
Với thiền
sư Minh Niệm , sự hưởng
thụ (để đạt đến thỏa mãn) càng dung dưỡng
bản năng, tô đậm chất tầm thường
của con người,để cảm xúc th ống trị, tâm trí mê mờ,không nhìn thấy đúng sai, thật
giả, điều nên và không nên làm Càng lao vào tình dục, ham muốn thì càng khao khát mãnh liệt . Tôn thờ danh, lợi ,tình và chịu kiếp nô lệ sẽ
bào mòn năng lượng, sức khỏe trí tuệ , làm tê liệt khả năng phấn đấu, vươn tới
những giá trị lớn , con đường lớn Sức chịu đựng, bản lĩnh ngày một yếu dầnmà làm lớn dậy
những thói quen tìm kiếm những cảm
giác dễ chịu, tránh né cảm giác khó chọi . Là một nông dân hiểu biết, Trương Ba
cũng nhận ra một qui luật : hưởng nhiều, nợ nhiều
Với Trương Ba, từ một nông dân nguyên vẹn,
thẳng thắn, trong sạch, ông thành gã hàng thịt
tàn ác, tham lam và mê sắc dục .
Ông không còn được gia đình, có vợ con,cháu chắt … quí mến, tôn trọng . Vì
phương pháp sống của ông là gửi khối óc vốn sáng suốt, giàu lòng thương người
cho một gã hàng thịt có cơ bắp, mê ăn uống
và phụ nữ . Mọi kế hoạch , như dạy con trai ,giúp vợ , gìn giữ vườn thuốc nam,
bị đảo lộn . Trương Ba đành chấp nhận cái chết . Là
một nông dân hiểu biết, Trương Ba cũng nhận ra một qui luật : hưởng nhiều, nợ
nhiều
Chủ đề của hai vở bi kịch này, vấn đề xã hội
không và chưa giải quyết được : Hãy hướng về nhân dân, hay những con người mình
thân yêu,thì cuộc sống , dù chấp nhận hy sinh,vẫn tốt đẹp và nhiều ý nghĩa .
Còn nếu mang tâm lý dựa dẫm , quyền lực,
tiền bạc, cả thân thể người khác, kết thúc sẽ vô cùng bi thảm .
Vấn đề này, hai vở kịch trên đã giải quyết
được .
Trải qua năm tháng, những vở bi kịch vẫn bất tử
trong lòng mọi tầng lớp khán giả
Câu hỏi :
1. Nêu
nguồn gốc của vở bi kịch này.
2. Tóm tắt vở bi kịch qua năm bước .
3.
Đoạn trích
được chọn đọc nằm ở ba phần : Phát
triển (bước cuối) Đỉnh điểm và Kết thúc. Đây là phần trọng tâm của vở bi kịch .
Ta thấy đoạn
trích vở kịch có các xung đột : Trương Ba - xác
Hàng Thịt; Trương Ba - mọi người
thân trong gia đình ,Trương Ba - Đế Thích
Hãy phân tích
các xung đột và ngôn ngữ nhân vật
No comments:
Post a Comment