Monday, August 26, 2019

Bài 6 TRUYỆN THƠ NÔM LỤC VÂN TIÊN (Nguyễn Đình Chiểu)


Bài 6
TRUYỆN THƠ NÔM
  LỤC VÂN  TIÊN
(Nguyễn  Đình  Chiểu)
.
 I .GIỚI THIỆU:
1     Cốt truyện:  Theo văn bản thường dùng hiện nay, truyện có 2082 câu thơ lục bát, kết cấu theo lối chương hồi
a  .Hồi thứ nhất  tập trung  viết về hai nhân vật  chính là Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga . Chàng trai mười sáu tuổi văn võ toàn tài, từ  giã thầy để xuống núi đi thi. Thầy bấm tử vi Hiềm vì ngựa chạy đường xa,Thỏ vừa ló bóng gà đà gáy tan Bao giờ cho tới bắc phang,Gặp chuột ra đàng con mới nên danh” nghĩa là  gặp năm xung nên chưa thuận (mão xung dậu), lại dặn dò “Trong cơ bĩ cực thới lai,giữ mình cho vẹn việc ai chớ sờn” như an ủi chàng rằng vận may sẽ đến, cho nên luôn làm điều tốt cho mọi người.
- -Trên đường đi, gặp bọn cướp  Thấy con gái tốt qua đường bắt đi” mà dân làng  bỏ chạy vì “E khi hoạ hổ bất thành( mưu đồ thất bại )Khi không mình lại xô mình xuống hangNhưng với Vân Tiên” Nhớ câu kiến ngãi bất vi(Thấy việc nghĩa không làm là người vô dũng) Làm người thế ấy cũng phi anh một mình giết tên cầm đầu, cứu được Kiều Nguyệt Nga,con quan tri  phủ đang về miền Hà Khê thăm cha  Nguyệt Nga  rút trâm cài tóc để tạ ơn, nhưng Vân Tiên lại” Nhớ câu trọng ngãi khinh tài,Nào ai chịu lấy của ai làm gì".  Cảm ân đức ấy, Nguyệt Nga tự nguyện gắn bó suốt đời với Vân Tiên và tự tay vẽ một bức hình chàng giữ luôn bên mình.Đây là tình huống tạo nên một nút thắt của câu chuyện.
 b . Hồi thứ hai, viết về Lục Vân Tiên và bạn của chàng . Vân Tiên gặp và kết bạn với Hớn Minh, một sĩ tử khác.  Vân Tiên biết lẽ chính tà,Hễ người dị tướng ắt là tài cao.” Vân Tiên  tạt qua nhà,cha mẹ dặn tìm gặp Võ thể Loan, 14 tuổi, đã  được hai bên sắp đặt” Con dầu bước đặng thang mây,Dưới chưn đã sẵn một dây tơ hồng". ".Võ Thể Loan  thề nguyền thủy chung “Xin đừng tham đó bỏ đăngChơi lê quên lựu chơi trăng quên đèn".Tiên   cũng hứa rằng : "Như lửa mới nhen,Dễ trong một bếp mà chen mấy lò.Võ Công giới thiệu Lục Vân Tiên  kết bạn với Vương Tử Trực Ở  đây, họ  gặp Trinh Hâm  ,Bùi Kiệm, hai nho sinh khác, nhưng lòng dạ  hẹp hòi, đố kị .
Câu chuyện phát triển với nhiều tình tiết lôi cuốn, đầy kịch tính,với biết bao đau thương xảy đến cho Vân Tiên . (1)  Lúc sắp vào trường thi, Vân Tiên nhận được tin mẹ mất, liền bỏ thi trở về quê chịu tang. (2)Dọc đường về, Vân Tiên đau mắt nặng, rồi bị mù cả hai mắt, lại bị Trịnh Hâm lừa đẩy xuống sông .Nhờ giao long dìu đỡ đưa vào bãi, Vân Tiên được gia đình ông ngư cứu mạng và được nhận làm con nuôi(3) Vương Tử Trực đỗ cao, cha con  Võ Công -Võ Thể Loan  tìm cách ve vãn  người đỗ đạt, gạt bỏ  kẻ   thất cơ vào hang núi Thương Tòng
- Nhưng  con người ở hiền thì gặp lành . (1) Được thần tiên cho thuốc chữa mắt, Vân Tiên may mắn gặp lại Hớn Minh (vì trừng trị công tử Đặng Sinh ỷ thế làm càn mà Hớn Minh phải bỏ thi, sống lẩn lút trong rừng). Hớn Minh đón Vân Tiên về am dưỡng bệnh.(2) Khoa thi năm ấy Tử Trực đỗ thủ khoa, trở lại nhà họ Võ hỏi thăm tin tức Vân Tiên. (3)Võ Công ngỏ ý muốn gả Thể Loan, bị Tử Trực cự tuyệt và mắng thẳng vào mặt, Võ Công hổ thẹn quá ốm chết.
       c. Hồi thứ ba viết về Kiều Nguyệt Nga. Kiều ông giúp con gái đi tìm tông tích Lục Vân Tiên, gặp người cha của chàng   Nghe tin Lục Vân Tiên đã chết, Kiều Nguyệt Nga thề sẽ thủ tiết suốt đời. Thái sư đương triều hỏi nàng cho con trai không được, đem lòng thù oán, tâu vua bắt Nguyệt Nga đi cống giặc Ô Qua. Thuyền đi tới biên giới, nàng mang theo bức hình Vân Tiên nhảy xuống sông tự tử,vì “Nàng rằng: "Xưa học sử kinh,Làm thân con gái chữ trinh làm đầu. Phật Bà Quan Âm đưa nàng dạt vào vườn hoa nhà họ Bùi. Bùi Công nhận nàng làm con nuôi, nhưng Bùi Kiệm lại nằng nặc đòi lấy nàng làm vợ. Nguyệt Nga phải trốn khỏi nhà họ Bùi, vào rừng nương tựa một bà lão dệt vải.
     d  . Hồi thứ tư viết về Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. Thời gian đã sáu năm trôi qua , Lục Vân Tiên ở với Hớn Minh, được tiên cho thuốc, mắt lại sáng, liền trở về nhà thăm cha, mới biết ông đã được  Kiều Nguyệt Nga  đã giúp ông rất nhiều  Đến khoa thi, chàng đỗ Trạng nguyên và được nhà vua cử đi dẹp giặc Ô Qua. Câu chuyện đã dẫn đến cao trào ,
-tiếp theo là kết thúc mở nút . Hớn Minh được tiến cử làm phó tướng. Đánh tan giặc, Vân Tiên một mình lạc trong rừng và gặp lại Nguyệt Nga. Chàng về triều tâu hết sự tình, kẻ gian ác bị trừng trị, người nhân nghĩa được đền đáp, Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga sum vầy hạnh phúc.
   4 Chủ đề :   Lục Vân Tiên là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Đình Chiểu, truyện thơ nôm mang tính chất là truyện để kể nhiều hơn là truyện để đọc và để xem. Tác phẩm khắc họa thành công những phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga, thông qua các tư tưởng : Coi trọng tình nghĩa giữa người với người: tình cha con, mẹ con, tình nghĩa vợ chồng, bè bạn, tình yêu thương, cưu mang, đùm bọc những người gặp khó khăn, hoạn nạn; Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng cứu khốn phò nguy (Vân Tiên đánh cướp, Hớn Minh bẻ giò Đặng Sinh); Thể hiện khát vọng của nhân dân hướng tới lẽ công bằng và những điều tốt đẹp trong cuốc đời thông qua kết thúc có hậu của tác phẩm là thiện thắng ác, chính nghĩa thắng gian tà.
II ĐOẠN TRÍCH : LẼ GHÉT THƯƠNG
*GIỚI THIỆU
1 .Vị trí đoạn trích : Trên đường đến trường thi ,Lục  Vân Tiên cùng Tử Trực tình cờ gặp Trịnh Hâm và Bùi Kiệm .Kiệm từng biết đến tài năng của Lục Vân Tiên, nay  hội ngộ nên tỏ ra vui mừng , nhưng Hâm lại  ngờ  vực ,  buộc Vân Tiên phải làm thơ  để khẳng định mình (Hâm rằng: "Chưa biết thấp cao, Làm thơ mới biết bậc nào tài năng".).  Nhờ  ông chủ quán làm trọng tài  , cả bốn  người cùng họa thơ . Sau một giờ, Khi hai gã Kiệm Hâm còn loay hoay tìm vần, thì Tiên Trực đã cất bút . Thấy hai kẻ thua tỏ ý ngờ vực ,cho rằng họ chép dựa dẫm theo thơ cũ có sẵn, Ông quán bèn cất tiếng cười,  cảnh giác Tiên Trực đề phòng, kẻo như Tôn Tẩn bị Bàng Quyên ám hại .(Tôn Tẫn là bạn học binh pháp với Bàng Quyên, sau bị Quyên hại, chặt hai chân, để ghìm tài. Thầy học Quỷ Cốc Tử đã bảo trước cho Tôn Tẫn nhưng ông không đề phòng) Tử Trực  ngạc nhiên trước một ông quán, một người lao động bình thường  lại thông làu kinh sử, ông quán buồn rầu bảo :"Kinh sử tôi  đã từng, Coi rồi lại khiến lòng xót xa. Các anh hỏi thì tôi nói , vì do ghét cũng bởi hay thương” .
 2. Từ khó :Có những từ , khái niệm cần cắt nghĩa : ghét và thương . Thương, chỉ thái độ quan tâm, yêu mến,  dành cho nhiều thiện cảm . Ghét là một thái độ căm giận, không chấp nhận một đối tượng nào đó  Ở đây, ông chủ quán ‘ ghét cay, ghét đắng, ghét vào tận tâm’ là thái độ căm giận ở mức độ cao nhất, như muốn tiêu diệt, phủ định đối phương
 *ĐỌC HIỂU :
1.       Ông quán ghét :
Trong tám câu lục bát phần 1 ( ghét đời… rối dân ) ta thấy ông quán chỉ khách quan kể lể những phẩm chất xấu xa của giới thống trị trong   các pho kinh sử xưa, từng là sách  gối  đầu giường của  các nho sĩ .Giới thống trị bao gồm vua chúa ( Kiệt Trụ, U Lệ, Ngũ Bá và  các triều đại phong kiến suy tàn ) Họ lắm quyền, nhiều lực, nhưng  kẻ thì dâm  dật (Kiệt Trụ) kẻ thì  đồi bại ( U Lệ ) kẻ thì dốt nát ( thời năm vua chư hầu Ngũ Bá ) kẻ thì mê muôi   (các triều đại phong kiến suy tàn), cụ  thể là tất cả các vị vua , các triều đại này đều  mùa quáng và tàn bạo .  Hậu quả là dân tình vô cùng khốn khổ , điêu đứng .  Nỗi đau khổ của nhân dân được ông quán, hẳn là một  trí  thức yêu nước ,đúc kết lại bằng những từ   đầy hình ảnh ,giàu cảm xúc , bằng lời ăn tiếng nói  hằng ngày của nhân dân  ( sa hầm sẩy hang, làm than muôn phần, nhọc nhằn rối dân ), khiến người đọc truyện  càng đồng cảm với người dân, càng căm ghét “ ghét cay, ghét đắng, ghét vào tận tâm” giới thống trị tàn bạo đó .
2.     Ông quán thương 
   Đoạn còn lại, ông quán tỏ  thái độ “thương”. Với các nhân vật  được ngưỡng mộ, ông gọi họ  bằng những đại từ trang trọng : đức,thầy ,ông . Đó là  Khổng Tử, Nhan Tử ,Gia Cát ,Đổng Tử , Nguyên Lượng, Hàn Dũ, Liêm Lạc. Họ chẳng hề có chức tước địa vị trong xã hội(kẻ làm quan nhưng không được trọng dụng, lại bị đi đày, phải sống ẩn dật, dạy học , sống bần hàn ) nhưng họ được nhân dân yêu mến bởi họ thông tuệ, sáng suốt ( Gia Cát từng là quân sư cho Lưu Bị, Đổng  Tử học rộng tài cao, Hàn Dũ từng đỗ tiến sĩ ) lại giàu lòng  nhân ái ( Khổng Tử  suốt đời hành đạo, chỉ hướng cho dân lối sống ngay lành, Nhan Tử đức hạnh, Đào Tiềm  tính  tình cao thượng, không màng danh lợi , Liêm Lạc dạy học để mưu sinh ).  Ta chú ý số nhân vật được ông quán đề cao chiếm tới  14 câu lục bát .Nếu ghét các  giai cấp thống trị ở mức độ cao nhất,  thì tấm lòng yêu thương, ngưỡng mộ của ông quán giành  cho  những bậc hiền tài cũng ở mức độ đậm đà nhất . 
3.     Con người ông quán          Đoạn tiếp sau,  Tử Trực  tỏ lòng  xót xa, trách ông quán sao không ra làm quan, nhưng ông quán cười, tâm sự rằng ông học gương các vị ẩn dật ( như Sào Phủ Hứa Do, Bá Di và Thúc Tề, chờ cơ hội  được minh quân vời, ông sẽ  hợp tác )Hâm thấy thế  chế nhạo ông rằng hãy an phận, gối  rơm  lo phận gối rơm . Riêng Lục Vân Tiên  vui mừng, hẹn ngày chàng vinh quy , sẽ  cho người tìm  đến ông quán .Ông quán tỏ ra tin tưởng,khiến  Hâm lo  sợ bâng quơ: biết đâu chuyện này có thật ? Những tình tiết này càng cho thấy bản chất  đố kỵ xấu xa của những kẻ cậy quyền mà  người lao động vốn căm ghét .
III.KẾT LUẬN
Đương thời, truyện Lục Vân Tiên  có ảnh hưởng khá lớn đến tính cách hồn hậu của người dân Nam Kỳ. Một số tôn giáo đặc trưng ở Nam Kỳ cũng được xem chịu ảnh hưởng một phần của phong cách Lục Vân Tiên như Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Đạo Ông Trần. Hiện nay, ngay phía sau khu chính điện (nơi Ông Trần thường ngồi giảng đạo) vẫn còn lưu giữ bộ ảnh (chữ Nôm) truyện Lục Vân Tiên (trước vẽ trên lụa, sau được vẽ trên kính).
     Cho đến bây giờ, truyện Lục Vân Tiên vẫn giữ được vị trí của nó trong nền văn học Việt Nam. Với ngôn ngữ bình dân gần gũi nên mọi tầng lớp trong xã hội đều nhớ thuộc lòng có khi cả bài thơ. Ảnh hưởng của nó còn lan rộng ra cả toàn quốc, được lưu truyền dưới hình thức sinh hoạt văn hóa như "kể thơ", "nói thơ Vân Tiên", "hát Vân Tiên" ở Nam Kỳ và Nam Trung Kỳ.
 Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đánh giá truyện Lục Vân Tiên như sau:
Phải hiểu đúng Lục Vân Tiên thì mới thấy hết giá trị của bản trường ca này. Đúng, đây là một bản trường ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý trọng ở đời, ca ngợi những người trung nghĩa!”
Câu hỏi :
1.Tóm tắt truyện Lục Vân Tiên .Vì sao gọi đây là một tiểu thuyết chương hồi? Cách khai thác một đoạn trích trong tiểu thuyết chương hồi như thế nào ?
2.   Đối tượng  ông quán căm ghét là ai ? Họ có những  nét hạn chế nào ( tài  năng,đức độ ) những ưu thế nào ?
3. Đối tượng  ông quán yêu thương  là ai ? Họ có những  nét hạn chế nào ,những ưu thế nào ?


No comments:

Post a Comment