Bài 13 THỂ LOẠI THUYẾT MINH

           Bài 13

THỂ LOẠI THUYẾT MINH

HỘI THI THỔI CƠM Ở ĐỒNG VĂN

 (Minh Nhương  )

 Chương trình  Tập Làm văn lớp 10 có  đưa vào một thể loại văn học ứng dụng, Văn Thuyết minh .  Bố cục ( sự sắp xếp, phân bổ các  bộ phận, các chương đoạn ) có nhiều điểm tương ứng  với bố cục chung của một văn bản nghị luận :  nêu đối tượng sẽ thuyết minh, lý do chọn (đưa vấn đề chính, cắt nghĩa  vấn đề ) mô tả đối tượng, công dụng của đối tương ( giải quyết vấn đề bằng các  phương pháp  giải thích hoặc chứng minh ) hành động của chúng ta trước đối  tượng thuyết minh ( kết thúc vấn đề, đưa ra việc cần làm )Phong cách ngôn ngữ khoa học, các thao tác lập luận thông dụng của văn nghị luận(diễn dịch , quy nạp, móc xích, song hành ) cũng được vận dụng hợp lý . Do đó, có thể xem thể loại Thuyết minh là dạng Nghị luận chứng minh, dù đề tài của thể loại Thuyết minh là những đối tượng vật chất, tinh thần trong đời sống hằng ngày của con người, còn dạng Nghị luận chứng minh  có những đề tài là những quan niệm về kinh tế, giáo dục,chính trị, văn học.

Văn bản thuyết minh  Hội Thổi Cơm Thi Ở Đồng Văn (Sách Ngữ Văn lớp 10, tập 1,2008)có kết cấu mạch lạc,  lập luận chặt chẽ .  Toàn bài có ba phần:

 1 Nêu đối tượng sẽ thuyết minh, lý do chọn (đưa vấn đề chính, cắt nghĩa  vấn đề ):Trong một doạn văn có thao tác lập luận móc xích,( làng Đồng Văn bên dòng sông Đáy->bên sông, nhân  dân sống bằng cấy lúa

 -> cấy lúa nên tổ chức thi nấu cơm -> hội thi độc đáo, hài hước  . Câu luận đề chứa hai yêu cầu  của phần Nêu vấn đề .

2. Mô tả đối tượng và nêu công dụng, hay kết quả .( giải quyết vấn đề bằng các  phương pháp  giải thích hoặc chứng minh)

 + bằng lối chứng minh theo trình tự thời gian và không gian  ( chọn người dự thi,quá trình tiến hành cuộc thi ,từ khâu dâng cúng tổ tiên, rồi khâu lấy lửa, nhóm bếp, khâu giã dần thóc, lấy nước, đu nấu  ), trong một đoạn diễn dich ( câu tổng hợp cuối đoạn )cũng là một đoạn chứng minh trong văn nghị luận, với đề tài :  Hãy chứng minh nét hội xuân của người Việt .

+bằng một đoạn văn có thao tác diễn dịch với  ba phần rõ ràng : luận cứ (những nồi cơm chín được đem trình)luận chứng (nội dung chấm có  ba tiêu chuẩn, hình thức chấm bí mật, khách quan)tổng hợp (nỗi hồi hộp và  niềm tự hào khó sánh ) . Đây cũng là đoạn chứng minh của văn bản nghị luận chứng minh cùng đề tài trên

3 Hành động của chúng ta trước đối  tượng thuyết minh ( kết thúc vấn đề, đưa ra việc cần làm):Ở đây, tác giả chọn lối lập luận song hành,với bốn  luận cứ : mang khí thế cuộc trẩy quân đánh giặc,trai gái đua tài thông minh, khỏe mạnh, khéo léo, chứa  niềm sảng khoái của người lao động, gìn giữ,phát huy những nét văn hóa cổ truyền  của dân tộc

 Vì vậy, nếu chúng ta dựa vào hình thức chung của một văn bản thuộc thể loại nghị luận chứng minh, cách khai thác hay xây dựng các dạng văn bản thuyết minh sẽ thuận lợi rất nhiều .

    DÀN Ý

1.      Mở bài : Nêu đối tượng sẽ thuyết minh, lý do chọn

2.      Thân bài : Mô tả đối tượng và nêu công dụng, hay kết quả

3.      Kết luận: Hành động của chúng ta trước đối  tượng thuyết minh

( Dalat 1.2016 )