I. TÁC PHẨM
1.Nhan đề :
Số đỏ” là nhan đề tập tiểu thuyết nổi tiếng
của Vũ Trọng Phụng . Cụm từ này đã khiến người xem tò mò .Ai là kẻ gặp được vận
may tuyệt vời trời ban như thế ! Và “vận may tuyệt vời trời ban” là gì ? Người
nước ngoài có hàng loạt từ (chance, good luck, fortune ) để chỉ một ý nghĩa chung , đó là “ chuyện
tốt đẹp xảy ra mà không thể hiểu nguyên
nhân; một cơ hội mang đến tương lai đầy hứa hẹn
cho người nhận; một điều lành xảy ra ,được nhìn nhận có ảnh hưởng đến
sâu đậm đến cuộc đời con ngư ời”. Việt Nam gọi đó là kẻ đẻ “bọc điều” Nhân vật chính trong tập tiểu thuyết này, Xuân
tóc đỏ, đã may mắn nhận toàn bộ những
“giá trị” này. Giới thượng lưu của Hà Nội
những năm đầu thế kỷ XX là một cộng đồng
đã mang may mắn tuyệt vời đến cho hắn,
tôn hắn làm người hùng, biểu tượng đẹp đẽ của kẻ tài danh tuyệt vời, giàu có và
rất ga-lăng với phụ nữ.
2 .Cốt truyện : -. Xuân mồ côi . Thuở bé được một ông bác họ
nhận nuôi để làm gia nhân , nhưng vì cái
tội mất nhân cách ( nhòm trộm bác gái tắm ) mà bị đuổi . Từ đó, gã trai tên
Xuân này lấy “đầu đường xó chợ làm nhà, lấy sấu các phố, cá hồ Hoàn Kiếm làm
cơm , bán phá xa (đậu phụng rang ) bán nhật trình ( báo chí ) chạy hiệu rạp hát
(quảng cáo các tuồng cho rạp )bán cao đơn hoàn tán (thuốc nam ) trên xe lửa ,
và vài ba nghề tiểu xảo khác nữa để sống”.
Khi chuyện xảy ra , Xuân là một thanh
niên tuổi hai lăm, đang làm hai công việc đã gần một năm nay : nhặt bóng trong sân quần
vợt và có thể dạy đánh bóng nếu khách có nhu cầu .Ánh nắng mặt trời khiến tóc hắn
đỏ quạnh như được nhuộm.. Ước mơ của hắn
là có ngày nổi tiếng , được giới thiệu đến
một ông bầu ,và luôn hy vọng vì hiện tại phong trào thể thao , chủ trương đề
cao giới bình dân đang nở rộ , vì tử vi
chấm hắn sinh ngày rằm tháng 10, lúc gà về chuồng , lại có cái đầu tóc đỏ, cái
trán lép, quai hàm to, nhân trung( chỗ lõm giữa môi trên ) dài , hai tai đầy đặn
, thì “ hậu vận rất khá ”
* Trong
phần giới thiệu, tác giả dựng lên hai hình ảnh tương phản về nhân vật chính của tập tiểu thuyết này : một
thanh niên có mồ côi, tinh quái, lọc lõi lại có một ngoại hình với “ hậu vận tốt”.
Hậu vận đó là gì ?
-Ở đây, may mắn đã gặp
bà Phó Đoan . Bà tuổi bốn mươi, béo tốt, đã “thủ tiết ” với hai đời chồng , một
ông Phó về thuế (doan) người Tây và ông phán Việt sau này . Bà có hai người con
,cô gái Janette tuổi đôi mươi và cậu Phước lên mười . Hôm ấy bà phó đến sân quần
vợt cùng vợ chồng hai người cháu ( chính là vợ chồng Văn Minh sau này ) , Xuân
bèn cúi chào “Lạy cụ lớn, lạy ông ,lạy bà”, nhưng bà Phó không vui .Theo bà “
cái dân An Nam ngu thật”. Sau đó tức khắc,
Xuân bị bắt oan vì cái tội “truyền thống”(nhòm các cô tây thay áo quần – thực
ra do hắn đang loay hoay bịt cái ống đồng thông gió trong phòng, viên quản lý
người Pháp bắt gặp, hiểu lầm ) nên bị bắt , bà xót xa , dân Việt Nam không những
ngu mà còn đáng thương . Thế là, hôm sau vào đồn cảnh sát đóng phạt cho chó-tội
đi bậy ngoài đường-bà đã nộp tiền chuộc Xuân ra . Mục đích của bà là sẽ xây một
sân quần vợt trong vườn nhà, thuê gia sư là Xuân, cùng tập với cô cháu dâu Văn Minh . Câu chuyện tạo một nút thắt lớn ở đây .Rồi
“vận tốt” của anh chàng tóc đỏ này sẽ đi đến đâu ?
* Một phụ
nữ góa bụa, đa tình đã mang đến cho hắn ba điều mà ai nấy mong ước, như bắc thang cho gã Xuân này leo lên gia nhập xã hội của bà ta : một gia sư quần vợt
( danh ) trả tiền thuê ( lợi ) phục vụ cho nhu cầu tình ái của bà ( tình )
-Những may mắn tiếp
theo cứ dồn dập đến . Do vợ chồng Văn Minh ( con bà cụ cố Hồng, chị gái ruột bà
Phó Đoan ) vừa mở một hiệu may âu hóa mang tên Văn Minh ( Văn là tên vợ,Minh
tên chồng ) cần một người quản lý , kiêm nhà cải cách xã hội. Họ bèn giao cho
Xuân .Bởi vì việc xây sân đánh ban quần ( quần vợt ) mất ba tháng,
trong khi đó một mình nhà thiết kế ,ông Typn ( đọc là ông Tuýp phờ nờ )hay cụ
thể là Tôi yêu phụ nữ , coi ngó không xiết . Cải cách xã hội có nghĩa là biến
cái xã hội lạc hậu, với những bộ áo tứ thân mớ ba mớ bảy kín đáo bằng những bộ
váy áo diêm dúa, hở hang, thành xã hội
văn minh . Hiệu có vô số mẫu áo Âu hóa đặc biệt dành cho phái đẹp , mỗi kiểu dáng rất hở hang mang một tên , rất rắc rối , nhưng nhờ “ bản
tính nghề nghiệp” ,( phải thuộc lòng tên tuồng, công dụng thuốc …) Xuân đã nhớ
rất nhanh .Mỗi tháng, cửa hiệu thu về
hàng trăm tiền lãi . Với bà Phó, Xuân tỏ ra rất đứng đắn, dù lắm lúc bà đã dở thói ve vãn của bà nạ giòng trước một
thanh niên . Có những điều không biết , hắn im lặng,cúi đầu, mà ai cũng ngỡ hắn
khiêm tốn
* Cái danh được trao cho Xuân thật bất ngờ (quản
lý hiệu may, nhà cải cách xã hội ) cái lợi (giúp hiệu thu lãi cao, Xuân cũng được
hưởng ) và tình ( lọt vào mắt xanh bà Phó )
.May mắn tiếp theo ,do người con rể cụ cố Hồng,
là ông phán , mang đến . Ông cưới cô Hoàng Hôn, em ông Văn Minh ,
nhưng vô cùng đau khổ vì biết vợ ngoại tình . Bà Phó giới thiệu rằng
Xuân có học, thông minh, hào hiệp ,ông
thuê Xuân m ười đồng , để làm công việc nhẹ nhàng: hễ
khi nào gặp vợ chồng ông phán cùng gia đình cụ cố Hồng thì nói to với ông phán
, mục đích là ai ai cũng nghe thấy, câu : thưa ngài, ngài là ông chồng mọc sừng .
Xuân được nhận trước một nửa tiền công ,
đủ để sắm một bộ quần áo đẹp cho công việc quản lý hiệu Âu hóa .
*Hành vi bất nhân vì tiền: hắn đồng
lõa với kẻ bị cắm sừng, khuyến khích hành động này đểcả hai cùng kinh doanh. Ông Phán thật “hạnh phúc” vì bị cắm sừng, thuê Xuân đi
“ quảng cáo thành tích” để bòn rút tài sản nhà bố mẹ vợ.
.May mắn tiếp theo do cụ tổ mang đến Ở nhà
bà cụ cố Hồng, chị gái bà Phó
Đoan, có cụ tổ , bố đẻ cụ cố , đang trở bệnh
.Cụ đã tám mươi , làm chủ nhiều khoản tiền lớn , trong khi con cháu rất cần
tiền . Ước nguyện của họ là… được đưa tang cụ càng sớm càng tốt . Họ bàn bạc
tìm thầy thuốc điều trị làm sao cho cụ … sớm qui tiên . Cuộc bàn bạc ở nhà may
Âu Hóa . Xuân ngồi hóng chuyện, đưa ra vài nhận xét về những triệu chứng của bệnh
nhân , khiến ai nấy ngỡ ngàng .Văn Minh bèn giới thiệu với bố , ông Xuân, sinh
viên trường thuốc .Xuân nhận việc chữa bệnh
cho cụ bằng rau thài lài,rau sam và nước ao bẩn , nhưng bất ngờ ,nhờ uống “thuốc
thánh đền Bia” này, cụ bỗng khỏe mạnh trở
lại .Kẻ oán thì nhiều , nhưng người mừng cũng có,còn Xuân từ đấy rõ là một đốc tờ giỏi.
·
Cái danh có vỏ mà rỗng ruột: bác sĩ, bởi hắn trị khỏi bệnh cho một cụ già, khởi đầu cho “
thành tích lớn hơn sau này”: cụ chết vì câu nói ông Phán thuê hắn
. Bây giờ,cô Tuyết tuổi đôi chín, nhan sắc tươi duyên, đã hứa
hôn với một người có bằng Thành chung, cha là ông phán , rất xứng đôi vừa lứa .
Nhưng cô lo sợ sẽ có ngày cô hoặc chồng bị cắm sừng, nên tìm cách hối hôn . Biện
pháp duy nhất là phải rủ Xuân đi khách sạn, nhưng cô chỉ cùng gã ma cà bông này dừng lại ở cửa
phòng , rồi đánh tiếng nay mai cô sẽ ôm trống chầu. Ở đây, bất ngờ chủ khách sạn
Bồng Lai họ tìm đến là Victor Ban , người chủ
bán thuốc lậu của Xuân ngày xưa . Ông ta vô cùng kinh ngạc khi thấy
Xuân, một kẻ dưới quyền ông,bây giờ lại sánh bước với Tuyết, tiểu thư cụ cố Hồng
, vừa xinh đẹp,giàu có,quyền quí . Ông bèn kể hết mọi chuyện cho vị hôn phu của
Tuyết, cả người nhà Tuyết nữa . Quả là đang
may lại rủi .
.Vợ chồng Văn
Minh biết tin, rất căm ghét Xuân, trả Xuân
về nhà bà phó , với cớ để hắn chăm sóc,giáo dục cậu con bà Phó .Ở đây , qua
chứng kiến và lắng nghe những câu chuyện về cậu Phước, quý tử bà Phó, nay đang
bị bệnh không rõ nguyên nhân , hắn lờ mờ đoán được . Khi bác sĩ Trực Ngôn được
vời đến ,hắn đã tư vấn, rằng đó là bệnh dậy thì sớm .Vị bác sĩ có bằng cấp này
rất mừng , vì có đồng nghiệp hỗ trợ . Một
tu sĩ Phật giáo, sư chùa Bà Banh, chủ nhiệm báo Gõ mõ, biết hát cô đầu, thích
ăn thịt chó , cũng tìm đến chữa trị cho cậu Phước để gây quĩ chùa .Xuân đòi
chia ba phần tư hoa hồng,chỉ nhường cho
nhà sư hai chục phần trăm . Thế là có thêm
hai ng ười mang tài lộc đến cho Xuân.
*Xuân được cô Tuyết ( con gái cụ cố Hồng ) thuê để từ hôn, cũng là một hành động dẫn đến cảnh hủy
hoại hạnh phúc của người chồng tương lai của Tuyết. Lại nổi danh với nghề “
gia sư”cho cậu quí tử của bà Phó, kiếm tiền dễ dàng từ tôn giáo, nơi mà mọi người
đến dâng cúng,tôn thờ. Danh,lợi,tình… với hắn mỗi ngày một trọn vẹn
.Bây giờ Xuân điềm nhiên giữ luôn mấy chức
“giáo sư quần vợt, bác sĩ riêng, kiêm
gia sư cho cậu Phước, cố vấn cho sư cụ Tăng Phú trong việc chấn hưng đạo Phật”.
Lâu lâu tạt qua hiệu may  hóa dăm phút, lên tiếng rất to , anh đốc Trực Ngôn
có lại đây không ? Anh Joseph Thiết (nhà báo cấp tiến )bảo tôi đến kia mà …Anh
chàng tỏ ra lạnh lùng với cô Tuyết , khiến cô này rất buồn .(anh đốc Trực Ngôn Anh Joseph Thiết (nhà báo cấp tiến )là hai
nhân vật chân chính ,có trình độ,có tư
cách )
*Hắn lại được xã hội thượng lưu đề cao: trình độ, tài năng hắn hơn hẳn
những trí thức chân chính
. Ông
Typn là nhà thiết kế những mẫu trang phục thật hở hang cho phụ nữ, nhưng ông lại
bắt buộc vợ mình phải giữ nếp chân quê ,
áo tứ thân, quần dài ,rất nền nã . Xuân đã giới thiệu cho bà những bộ trang phục diêm dúa,hở hang, giúp bà nhanh chóng gia nhập thế giới văn minh , bà rất vui ,nhưng ông chồng tức giận..
Thế là bây giờ Xuân có hai kẻ thù . Ông Typn vốn đã không ưa Xuân về tội làm giảm
uy tín của ông, đo áo cho các cô khéo hơn ông, tiếp khách giỏi hơn,nay lại làm
hư người vợ chân chất của ông ,nên muốn khai trừ ông .Nhà Văn Minh cũng không
tin cậy Xuân vì hắn đã không khiến ông cụ qui tiên, lại dan díu với Tuyết .Xuân phải làm sao .Bây giờ, nguy cơ sự
nghiệp bị sụp đổ sẽ mười mươi xảy đến ?Có hai phái trong gia đình cụ cố Hồng tạo áp lực tốt lẫn không
tốt cho nhân vật Xuân. Kẻ đồng tình , người lên án . Xuân tìm đến nhà họ ,thách
thức, rằng mình chính là dân hạ lưu, hành nghề mạt hạng,bản thân dốt nát … Vừa
lúc đó,vợ chồng ông Phán –Hoàng Hôn cùng
đến .Nhớ lời “đặt hàng” của ông chồng,Xuân bèn dõng dạc thưa to câu nói muôn
thuở từng được trả trước năm đồng . Bất ngờ, cụ tổ đang nằm trong màn bỗng đau đớn mê
lịm đi .Xuân sợ quá bỏ chạy .
*Xuân đã góp phần biến
người vợ đoan trang của ông Typn thành một người chưng diện lố lắng, chà đạp
lên văn hóa dân tộc, và góp công mang bổng
lộc đến cho nhiều người một cách tình cờ:
cụ tổ chết. Một mũi tên trúng hai đích( vinh danh ông Phán, đem hạnh
phúc cho cả tang gia). Lợi, danh,tình càng được xã hội này đề cao.
. Thế là như mong ước, cụ tổ ra đi . Đám tang cụ được tổ chức trong không khí tràn đầy hạnh phúc của con cháu !Ông phán trả
thêm năm đồng ngay trong đám tang, như đã hứa ! Nhà ông Văn Minh băn khoăn vì
không biết trả ơn ông Xuân như thế nào , vì hắn
là kẻ vừa mang ơn ( chỉ một câu
nói khiến cụ tổ ra đi nhẹ nhàng) vừa gieo họa ( dan díu với Tuyết). Xuân bây giờ
là một đốc tờ, một giám đốc hiệu may, một
nhà cải cách xã hội đích thực !
Gia đình cụ cố Hồng lại muốn gả Tuyết cho
Xuân.Văn Minh đưa Xuân đi ghi tên thi đấu bóng quần vợt giải toàn quốc . Có hai
tay bóng nổi tiếng là Hải và Thụ cùng thi đấu . Vị hôn phu của Tuyết đã mua chuộc hai người
này , để quyết tâm đánh bại Xuân . Đây
có thể xem là cao trào câu chuyện . Liệu chân tướng anh chàng thường xuyên
gặp số đỏ này có bị lộ không ? Xung đột này sẽ
như thế nào ?
-May mắn thay, nhờ ngồi
trong một hiệu ăn, biết họ đang bàn âm mưu này, Xuân đã dùng chiêu “ gậy ông đập
lưng ông”,bằng cách kết thân với hai tay bóng ,rồi vờ thọc túi quần họ mượn
khăn tay, rồi lúc trả ,lại nhét truyền
đơn chống nhà nước bảo hộ Pháp vào đó, rồi báo cảnh sát .
- Sau đó, Xuân đấu với tay bóng Xiêm La và có trách nhiệm nhường thế
thắng , để cứu vãn nạn binh đao, mang
hòa bình cho đất nước . Vị trí tên tuổi cao nhất là khi
Xuân được Phủ toàn quyền quyết định ân thưởng Bắc đẩu bội tinh vì có công cứu đất
nước khỏi thảm họa binh đao.Phần thưởng quý giá hơn của một kẻ được phong vua “danh tài sắc”,là phu quân của
Tuyết,là con rể cụ cố
*Danh ,lợi,tình
đến với gã số đỏ này: một anh hùng, một phu quân của cô Tuyết xinhđẹp, một gia
tài được hưởng từ nhà vợ.
3. Nhân vật điển hình : Nét độc đáo của tác phẩm
là không dựng nên mâu thuẫn giai cấp giữa nhóm nhân vật,mà họ cùng đứng về một
phe.
Gia đình cụ tổ tập
trung tiêu biểu những con người của xã hội thượng lưu. Cụ tổ từ hai bàn tay trắng
mà gầy dựng nên một tài sản với mấy chục
nóc nhà sinh ra rất nhiều lợi tức , con
cháu chỉ được nhận sau khi cụ quy tiên.
Cụ cố Hồng vốn là một ông phán ( một thư ký, công chức bậc trung thời Pháp thuộc
). Sau ba mươi năm giúp nước phò vua, cụ
được nhà nước ân thưởng Hồng Lô tự thiếu
khanh (chức hàm ngũ phẩm). Có bốn điều để
cụ( mới đúng tuổi năm mươi nhưng luôn mong mỏi được gọi là
“cụ cố”:sợ rét, tỏ vẻ yếu mệt, lú lẫn,)
luôn tự hào mìnhlà một
người dân bảo hộ trung thành, một viên chức gương mẫu, một người cha
luôn khiếp sợ và vâng lời con cái , một
chủ nhà chỉ có một câu gắt “ biết rồi,
khổ lắm , nói mãi” Nhân vật được kế tục sự nghiệp là Văn Minh, con giai cụ,một “ nhà cách mệnh
trong vòng pháp luật”,làm cách mạng không mưu hạnh phúc cho dân mình, mà dạy cho đồng bào mình “biết thế nào là nhảy đầm, là y phục tối tân” (
!?). Văn Minh từng du học tận Pháp nhiều năm, nhưng không hề mang về một mảnh
văn bằng nào cả . Khi ông bố bày tỏ nguyện
“ ông nội đã hơn tám mươi mà còn sống mãi,mong ông chết thì có ông bố trông nom
cho, thiên hạ vì bố mà đi đưa đông, đám ma
nhờ đó được linh đình , trọng thể”, thì chàng cháu đích tôn ngồi ôm đầu
trên ghế, như “ đang chủ trương một cuộc mưu sát khoa học”, tìm cách nào để ông nội sớm qui tiên .
Tú Tân, con trai út, ba lần đều thi trượt cái phần thứ nhất bằng tú tài ( tú tài một tương đương lớp 11 ngày
nay, tú tài hai ngang với lớp 12 ), say mê với
hai ba cái máy ảnh
Ông Hai, em ruột cụ cố Hồng( cô Nga ,con
ông Haiđang sống trong quê, an cư lạc
nghiệp, bị coi rẻ. Mỗi một cử chỉ của
ông anh, cháu giai cháu dâu đều làm ông kinh ngạc như người tiên giới bị rơi xuống trần gian .Khi nghe tin cha ngã bệnh, ông vội vã ra Hà nội, “ ngồi suốt đêm ngày ở đầu giường để canh chừng
cha”Ông không tỏ ra bực bội khi
thấy ông anh vẫn mải mê bên khay đèn thuốc phiện, các cháu cũng hờ hững với ông mình . Một
mình ông vất vả thì lòng hiếu càng tăng, ông nghĩ thế .
Đó là những
con người đi tìm hạnh phúc trong ba mối
thù vốn trí thức phong kiến từng xa
lánh, khiếp sợ ( danh, lợi , tình ),chỉ vì họ không thể tìm được thái độ biết
ơn , hiếu nghĩa tổ tiên (lớp con cháu cụ tổ) gìn giữ hạnh phúc gia đình ( các
cô con gái cụ cố ),kẻ hiếu thảo ( ông Hai, cô Nga) hay có nhân cách ( cụ tổ ) bị bỏ quên, bị phủ định. Còn một gã thất học, hấp
thụ đạo đức vỉa hè, lại được tôn làm người
anh hùng tất cả .
“Tôi mà đã nổi giận thì có người chết. ! Tôi xấu thì cũng chả ai đẹp”, lời
dạy gã Xuân, người hùng của xã hội thượng lưu này, dành cho họ
2 Hoàn cảnh điển hình : Năm 1858, thực dân Pháp
xâm lược Việt Nam. Sau khi tạm thời dập tắt được các phong trào đấu tranh của nhân dân ta, thực dân Pháp từng bước thiết lập bộ máy thống trị ở Việt Nam
Về kinh tế,
ngừơi Pháp tiến hành xây dựng các cơ sởvật chất phục vụ cho chủ trương khai thác kinh tế thuộc địa. Về văn hóa,dựa vào những cơ sở đó, Pháp thực
hiện chính sách văn hóa, giáo dục thực dân; dung túng các hủ tục lạc hậu,..
Nguyễn Ái Quốc đã vạch rõ tội ác của chế độ cai trị thực dân ở Đông Dương:
“Chúng tôi không những bị áp bức và bóc lột một cách
nhục nhã,
mà còn bị hành hạ và đầu độc một cách thê thảm... bằng thuốc phiện, bằng rượu...
chúng tôi phải sống trong cảnh ngu dốt tối tăm vì chúng tôi không có quyền tự
do học tập
Giai cấp
tư sản Việt Nam bao gồm tư sản công nghiệp, thương nghiệp, một bộ phận địa chủ. Xã hội thượng lưu thành thị Hà Nội xuất hiện trong tác phẩm Số Đỏ
( những thành viên trong giòng họ cụ cố Hồng và bạn bè của họ ) gồm thuộc tầng lớp tư sản,tiểu tư sản Việt Nam, trí thức, viên chức và những người làm
nghề tự do
B . ĐỌC HIỂU:
*
“Hạnh
phúc một tang gia” là đoạn trích tiêu biểu.
.
Cụ tổ đang giữ một tờ di chúc lớn.Nếu cụ “đi xa” thì di chúc ấy bước vào thời kỳ thực hành .Nhưng cụ rất khỏe mạnh. Và
có lẽ, trong cái xã hội nhốn nháo ấy,cụ là con người tốt đẹp , cao quý nhất .!Bên cạnh cụ,
có ông Hai ( em cụ cố Hồng, và con gái ông Hai ) là những người con người cháu hiếu thảo Cụ tổ đã uất nghẹn trước tin dữ ( cháu Hoàng Hôn của ông ngoại tình ) và ngã quỵ
.Lớp lớp con cháu vui mừng .Đau đớn thay ! Vì từ đây,họ mới có cơ hội phô trương danh tiếng, tiền bạc và cả điều nhạy cảm
nhất , những lạc thú tầm thường.
1. Danh thơm tiếng tốt, uy tín ,nếu có cơ hội
phô trương thì không có gì đáng chê bai,trái lại còn được đồng tình .Nhưng họ muốn khoe khoang tiếng tăm về mặt
gì ? Khi người cha vừa mất ,Cụ cố Hồng vui mừng vì vài hôm nữa sẽ có dịp hiếm hoi để chống gậy ,vừa ho khạc vừa
khóc mếu, để được khen gia tộc cụ thật tốt phước,có cụ là con trai lớn đã già đến
thế kia, cái gậy,cái đám ma to .Đám ma đượctổ chức tưng bừng,như một ngày hội
.Vài ba trăm người đi đưa,đồ nghi trượng,lễ mâm xênh xang,nhạc Tây Tàu…tất cả
huyên náo cả một con phố .Các nhà tài tử chụp anh đua chen như cảnh hội chợ .Quả
không ngoa với những gì mọi người nhận xét: thật là một đám ma to, có thể làm
cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật
gù cái đầu. Không thể không cười ngao ngán với lối phóng đại cay độc của tác giả
.
2 .Con
trai cụ,cháu đích tôn cụ tổ,không bận tâm tăm tiếng có được từ đám tang, lại
băn khoăn toan tính chuyện yêu đương cho em gái Tuyết với Xuân .Vì thế,vẻ mặt
đăm đăm chiêu chiêu ,hợp thời trang (!?) vì đúng cái mặt một người lúc gia đình
đương tang gia bối rối .Cũng với lối chơi chữ thâm thúy này, tác giả chỉa ống về
Tuyết, cô con gái rượu của cụ cố Hồng .Cách ăn mặc đầy khêu gợi của cô đã khiến
những người khách lớn tuổi,nhưng đa tình “cảm động”.Vẻ mặt Tuyết hẳn cũng buồn
buồn đúng mốt, vì nén nỗi thương ông,Tuyết
đang dành nhiều tình cảm cho người yêu Xuân tóc đỏ muôn thuở vào lúc này .Khách đi đưa cũng không
khác Tuyết là bao .Cũng tranh thủ những cuộc gặp bất ngờ nay, người ta “chim
nhau, cười tình với nhau,bình phẩm nhau,chê bai nhau,ghen tuông nhau,hẹn hò
nhau ”, đó là hành loạt những cụm từ cùng trường nghĩa với hình ảnh “đề cao lạc thú ” Đấy là yếu tố bản
năng,tế nhị trong một góc khuất cuộc đời,nhưng giữa đám tang một vị đại quan
nhà Nguyễn,một đấng cha chú đáng ,mà thái độ người đưa tang như thế thì ,không
còn gì để nói nữa.
3 . Hơn tất cả,người ta lợi dụng cái chết của
người thân để trục lợi .Nhân vật bỉ ổi nhất là cụ cố Hồng và người con rể
hèn hạ,chấp nhận đánh đổi danh dự để có
món tiền vài nghìn,bồi thường cho giá trị đôi sừng hươu vô hình trên đầu .Giữa
lúc tang gia đầy bối rối,ông con rể khấp khởi trù tính chuyện doanh thương với
Xuân tóc đỏ. Và,không thể kiên trì mãi, ngay trong đám tang, ông khóc to lắm,
ngã người vào Xuân, để … dúi biếu anh chàng này năm đồng,cũng là vật làm tin để kinh doanh sau
này !Chuyện tưởng lạ mà có thật ! Cậu Tú ,bà con dâu Văn Minh cũng “nhờ” đám
tang lớn mà có cơ hội khoe khoang với mọi người mấy cái máy ảnh,mấy bộ trang phụ xô gai tân thời. Có thể tác giả
phóng đại,nhưng “chất nói quá” lại rất phù hợp với thiên tiểu thuyết pha màu sắc
phóng sự này .
Cuối cùng, nhân vật được nổi bật trong cảnh
tang ma nhà cụ tổ là ,ai cũng rõ ,vì “Thiếu ông Xuân là thiếu tất cả .” Dù có
nghĩ đến món thuốc (!?)công hiệu của Xuân đến nỗi cụ tổ mới nghe qua đã chết một cách bình tĩnh , thì trong đám tang
,nếu không có Xuân cùng sư Tăng phú đưa sáu xe, mỗi xe che hai lọng,cộng với
hai vòng hoa đồ sộ của họ,thì “Ấy giá
không có món ấy,thì là thiếu chưa được to,may mà ông Xuân đã nghĩ… đưa các vật
vô tri ấy đi đưa tang”.Trong và sau đám tang ấy,Xuân hẳn là người được hưởng lợi
nhiều ,cả tiền và tình Có ba bốn nhân vật
trong đại gia đình thượng lưu ấy sẵn sàng sẻ chi hào phóng cho Xuân. Ông Phán
muốn hợp đồng kinh doanh .Ông bà cụ cố Hồng
chả nhẽ quay mặt với người mang hạnh phúc lớn lao như thế đến cho họ,và nhất là
Văn Minh! Ông anh vợ tương lai của Xuân đã phân vân,vò đầu bứt tóc vì “Xuân tuy
phạm tội quyến rũ một em gái ông, tố cáo cái tội trạng hoang dâm của một em gái
khác ,nhưng đã gây ra cái chết của một ông già đáng chết .Hai cái tội nhỏ,một
ơn to ”Dứt khoát Văn Minh sẽ trả ơn cho Xuân thật hậu hĩ.
A.
KẾT
LUẬN
1 .Vũ Trọng Phụng nổi tiếng với những tác phẩm
thuộc thể loại phóng sự ,tức là một thể
thuộc loại ký, ghi chép kịp thời, thường
mang tính chất điều tra ,phỏng vấn về một sự kiện,một vấn đề có ý nghĩa thời sự
,.Số đỏ là tiểu thuyết nhưng ta thấy ở đây,bên cạnh sự hư cấu, yếu tố “phỏng vấn,
điều tra ” được tác giả lồng ghép rất sinh động. Chọn thể loại tiểu thuyết, Vũ
Trọng Phụng đưa ra hàng loạt biến cố, sự việc, hành động,xảy ra trong những giai đoạn quan trọng
của nhân vật Xuân tóc đỏ, , dẫn tới những thay đổi quyết định trong số phận của
nhân vật . Không thuộc dạng tiểu thuyết có số nhân vật hoạt động nhiều, được mô
tả trong mối quan hệ phức tạp, nên kết cấu của tiểu thuyết Số đỏ ít đa dạng và
phức tạp ,tuy nhiên vẫn phong phú hơn truyện vừa . Ngòi bút của Vũ Trọng Phụng
đậm chất châm biếm cay độc . Ông vận dụng đắc địa các thủ pháp có đất tung
hoành nhất cho cuộc chiến giữa tốt và xấu,giữa thiện và ác cư nhập nhằng,là lối
phóng đại, chơi chữ, nói ngược . Trong không khí thực dân nửa phong kiến trước
cách mạng,nhưng môi trường “thượng lưu thành thị” này,căn bệnh dường như không
còn thuốc chữa.Mọi khía cạnh của đời sống, từ chính trị,kinh tế, giáo dục,tôn
giáo,văn hóa đạo đức … tất cả đều nháo nhào
đề cao danh –lợi-tình .Và cuối cùng,nhân vật được họ “phong thánh”,thánh
của tài danh,thánh của sự giàu có,thánh của cả những ham muốn tầm thường,lại
là một
kẻ xuất thân là một trẻ mồ côi , sống lay lắt nhờ phố xá, và tình cảm
cũng hấp thụ từ nền đạo đức hàng phố Hà
Nội .Nhưng Xuân ,nhân vật anh hùng ,làm chủ bầu trời và mặt đất này, đã gặp được
Số Đỏ
2 .Đọc những trang tiểu thuyết này , ta thấy Vũ Trọng Phụng lên án anh
chàng Xuân gặp vận may, và tập trung phê
phán cả một xã hội thượng lưu trí thức bấy giờ. Họ xuất
thân từ những gia đình có địa vị trong xã hội, có nguồn tài chính dồi dào, cuộc sống riêng tư rất
hạnh phúc . Nhưng tất cả với họ chưa đủ . Câu chuyện bắt đầu từ mối
quan hệ chủ-tớ giữa bà phó Đoan và Xuân. Bà
đón chàng trai tuổi hai nhăm về , ngoài việc dạy các bà, các cô đánh bóng, còn là phục vụ
cho nhu cầu “ riêng” của bà . Nhờ đó, Xuân
có chức “ giáo sư quần vợt”. Bà giới thiệu cho Xuân làm “ nhà cải cách
xã hội, nhà quản lý hiệu may” , bởi anh chàng này có trí nhớ rất tốt qua những
năm tháng lăn lộn kiếm cơm ngoài
đời . Rồi vô tình chữa bệnh cho cụ
tổ, cho chứng dậy thì của cậu Phước, quý tử của bà Phó,chỉ bằng những vị cây cỏ,vài
kiến thức phổ thông , nhưng Xuân được phong tước “Đốc tờ “( bác sĩ ).Ở đây,
cũng bất ngờ gặp và được nhận chức “ Cố vấn báo Gõ Mõ” của giáo hội Phật giáo .
Sau cùng, Xuân được phong là anh hùng dân tộc , được tặng thưởng huân chương
vì… cứu vãn nạn binh đao giữa Việt Nam và Xiêm La . Đó là về danh vọng, địa vị xã hội. Những con
người có bằng cấp thực sự ( đốc tờ Trực
Ngôn, nhà cái cách xã hội Joseph Thiết, nhà thiết kế Typn,hôn phu của
Tuyết, ông phán mọc sừng … ) đều ngả mũ
bái tôn Xuân làm “ bề trên” chỉ
vì chính những con người quá tôn sung tước
hiệu quanh Xuân đã gán cho hắn,chứ chính
Xuân đã có lúc muốn tuyên bố thẳng thừng : mình chính là dân hạ lưu, hành nghề mạt hạng,bản thân dốt
nát. Nhưng ông phán lại bất ngờ xuất hiện. Xuân lại “ có công” ( trong mắt mọi
người) khiến cụ tổ ra đi nhanh chóng .
Từ những danh thơm tiếng tốt mà mọi người thèm
muốn, gán cho Xuân, hắn lại có lợi. Không kể mối làm ăn có được với ông phán,
Xuân còn kiếm tiền từ khâu quản lý hiệu may, gia sư cho cậu Phước, “phục vụ” bà
phó, chia hoa hồng đến ba phần tư món quỹ
nhà sư cụ Tăng Phú quyên góp xây dựng
chùa Bà Banh . Từ tên tuổi “ lừng danh thiên hạ”, hắn bỗng trở thành con
cái nhà cụ cố Hồng. Hạnh phúc bên Tuyết với hắn là tuyệt đỉnh . Cả xã hội khao khát làm giàu, đắm chìm trong
lạc thú , suy tôn những địa vị hảo huyền, đã “ ưu tiên tất cả” cho một gã thực
chất rỗng tuếch, chỉ có một thứ dồi dào:
Vận may .
Từ đó , tác giả lên án những con người ăn trên
ngồi trước thiên hạ nhưng vô cùng mù quáng ( tôn sùng một kẻ trống rỗng
như Xuân ) tại bất nhân. Cao điểm của sự vô lương tâm ấy là
niềm hạnh phúc lớn lao tràn từ trong nhà
ra đến phố, từ khi biết người thân yêu
ra đi, đến lúc chuẩn bị và đưa tang .
Tác giả dùng nhân vật Xuân để
công kích xã hội mà một gã hạ lưu lại
có thể “Tôi mà đã nổi giận thì có người chết. ! Tôi xấu thì cũng chả ai đẹp”
Qua hơn thế kỷ, khi xã hội vẫn còn có những
tâm hồn nô lệ cho vàng ngọc, quyền thế,
sắc dục, thì Số Đỏ vẫn là nỗi ám ảnh họ
.
Câu hỏi :
1.Cắt nghĩa nhan đề truyện dài này
-
2Tóm tắt truyện dài .Kết cấu truyện có nét độc đáo như thế nào ?
Vì sao ?
-
3Vấn đề Vũ Trọng Phụng đặt ra ở đây là gì ? Có mới lại không ?
Vì sao ?
4 Vấn đề tác giả đặt ra trong truyện
rất đặc sắc . Theo bạn,đó là vấn đề gì ?
Cốt lõi của vấn đề này bắt nguồn từ đâu
?
5 . Chỉ ra sự tôn thờ địa vị, tiền của,khát vọng hạnh phúc của xã hội bấy giờ . Vì sao họ lại đề cao nhân vật Xuân ?
6. Theo bạn, về nghệ thuật, những nét nào đặc sắc ( từ, câu, giọng điệu,
lập luận, kết cấu truyện )
No comments:
Post a Comment