Bài 4 BÌNH LUẬN CHÍNH LUẬN

  Bài 4

 BÌNH LUẬN CHÍNH LUẬN

CHIẾU CẦU HIỀN

 ( Ngô Thì Nhậm )

  Là một thể văn do vua dùng, để ban bố một mệnh lệnh , Chiếu xuất hiện từ thời cổ đại Trung Quốc, ban đầu gọi là mệnh,sau gọi là lệnh, đến nhà Tần gọi là chế. Chiếu có thể làm bằng văn vần, biền ngẫu,văn xuôi .

  Đối chiếu với văn xuôi hiện đại,ta có  thể khai thác bài Chiếu cầu hiền dưới dạng một bài văn Bình luận xã hội  Đó là  lối kết cấu hệ thống, lập luận chặt chẽ lý lẽ thuyết phục , giọng văn kêu gọi ,đánh động vào lòng người.

   Có thể cần tập trung mấy ý sau

 1.Nêu vấn đề  ( từng nghe …vậy),cắt nghĩa  luận đề “là sao sáng, chầu vua,làm sứ giả cho vua”. Ngược lại, không xứng là kẻ hiền tài

Tác giả đặt vấn đề theo lối bác bỏ,nhằm tạo ấn tượng chú ý, đồng thời  lòng tự trọng một nho sĩ bị đánh trúng  ngay từ đầu :Người hiền tài là ai  ?Ngược lại thì thế nào ? (không xứng là kẻ hiền tài )

2.Nêu mặt đúng (trước đây..đời) (hiền tài nhà Lê Trịnh bất hợp tác với triều đại Tây Sơn): khi thời thế suy vi,hiền tài lẩn tránh dưới nhiều hình thức . Điều này đúng (theo hướng lập luận móc xích )

  3.Nêu mặt sai (nay..chăng) nhưng vua có tấm lòng cầu người hiền, bản thân vua không thiếu đức độ, thời thế không đổ nát ,nên hiền tài lẩn tránh là sai (theo hướng lập luận móc xích)

 4.Mặt dung hòa  (kìa ..sao): Có hai đoạn văn độc lập với nhau,chứa hai ý cơ bản

  a.(kìa …sinh )(Đoạn diễn dich )

    -luận  cứ  : trời đất tối tăm thì cần người quân tử

    -luận chứng và phân  tích  :buổi đầu của triều Tây Sơn  khiến kỷ cương khiếm khuyết, biên cương chưa ổn, dân chưa lại sức, đức của vua chưa thấm nhuần .

    -tổng hợp: vua lo lắng việc tai họa xảy ra

   b. (nghĩ …sao)( Đoạn móc xích )

    - nhiều cột nhà, nhiều mưu lược mới dựng nên nhà,nên nước (hình ảnh so sánh rất thuyết phục) ->mà mười nhà ắt có một người mưu tài ->cả nước (hàng vạn nhà)lại không có kẻ hiền tài nào sao ?(luận cứ  )

5.Hướng hành động: (Hiền tài nên làm gì ?)( đoạn song hành :  Giữa hội gió mây, những ai tài đức hãy ghi tên tại triều đình để hưởng phúc lành )

  - Hãy dâng sớ tâu bày sự  việc (việc đúng sẽ được dùng, được thăng quan,việc chưa đúng thì gác qua,không bắt tội )

  - Hãy tiến cử người tài giỏi ,tùy tài  lục dụng

  - Hãy tự cử ,không phải bán rao,mà do tài năng bị che kín

    TÓM TĂT : Trong một bài chiếu ngắn gọn,súc tích ,lập luận chặt  chẽ, lời lẽ thấu lý đạt tình, Ngô Thì Nhậm thay vua Quang Trung thuyết phục nho sĩ Bắc Hà ra làm việc với nhà Tây Sơn chỉ qua các ý chính :

1.     Nêu luận đề : Hiền tài  là sao sáng, chầu vua,làm sứ giả cho vua

2.     Giải quyết luận đề :

+ khen ngợi hiền tài: khi thời thế suy vi,hiền tài lẩn tránh dưới nhiều hình thức . Điều này đúng

+ chê rách hiền tài :nhưng vua có tấm lòng cầu người hiền, bản thân vua không thiếu đức độ, thời thế không đổ nát ,nên hiền tài lẩn tránh là sai

            +dung hòa  : :buổi đầu của triều Tây Sơn  khiến kỷ cương khiếm khuyết, biên cương chưa ổn, dân chưa lại sức, đức của vua chưa thấm nhuần . Vua lo lắng việc tai họa xảy ra Nhiều cột nhà, nhiều mưu lược mới dựng nên nhà,nên nước

       3 .Kết thúc vấn đề :- Giữa hội gió mây, những ai tài đức hãy ghi tên tại triều đình để hưởng phúc lành )

                           - Hãy dâng sớ tâu bày sự  việc (việc đúng sẽ được dùng, được thăng quan,việc chưa đúng thì gác qua,không bắt tội )

                            - Hãy tiến cử người tài giỏi ,tùy tài  lục dụng

                            - Hãy tự cử ,không phải bán rao,mà do tài năng bị che kín

  Câu hỏi : 1. Định nghĩa thể Chiếu. Kết  cấu bài Chiếu dưới hình thức một văn bản bình luận chính luận ra sao ?

3.      Phân tích 5 bước của bài Chiếu cầu hiền .