I.
NHỮNG ĐIỀU LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC TÌM HIỂU TÁC PHẨM
1. Nguồn gốc
Dù có nguồn gốc xa xưa ( thời kỳ cộng sản
nguyên thủy ) nhưng truyện cổ tích chủ yếu nở rộ trong thời kỳ xã hội đã phân
chia thành giai cấp ,có kẻ giàu người nghèo, có kẻ áp bức và người bị bóc lột .
2.
Truyện cổ tích thần kỳ
Tấm Cám là một truyện cổ tích của kho tàng truyện cổ
Việt Nam . Được xếp vào nhóm Truyện cổ tích thần kỳ , gồm những câu chuyện kể lại các sự
việc xảy r a trong đời sống gia đình và xã hội của con người. Đó có thể là
những mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình phụ quyền, vấn đề tình yêu
hôn nhân, những quan hệ xã hội (Tấm
Cám, Cây khế, Sự tích Trầu Cau...). Nhân vật chính trong cổ tích (
và cổ tích thần kỳ nói riêng) là những con người bình thường, thấp cổ bé họng
,bị tước đoạt hết mọi quyền lợi . Vì vậy , một nét nghệ thuật đặc sắc của
truyện cổ tích thần kỳ là xung đột giữa hai tuyến nhân vật đối lập , các tình
tiết thường giàu yếu tố kịch tính . Nhân
vật chính bị yếu thế , nên người xưa đã
mượn những yếu tố hoang
đường, kì ảo mang màu sắc tâm linh để giải thóat hay trợ sức họ . Truyện được xây dựng bằng
ngôn ngữ truyền khẩu, đã trải qua hàng ngàn năm
,nhưng chúng ta vẫn nhận ra những giá trị đặc sắc, mang màu sắc hiện đại
lẫn dân gian của một truyện cổ
3. Tóm tắt cốt truyện:
Bước 1 ,có hai khâu
.-
Tấm vâng lời Bụt mang Bống về nuôi
Tại sao trong giỏ không sót con
tôm tép nào, mà là một chú bống nhỏ xíu ?. Thế nhưng vẫn bị ăn thịt ,
xương vùi trong tro , may mắn được gà bới giúp, chôn vào bốn lọ
-. Tấm phải đi dự lễ hội rất muộn, do phải
nhặt gạo ,bỏ thóc cho mụ dì ghẻ
. Chim chóc lại giúp . Không có
trang phục,thì nhờ bốn lọ xương và bàn tay hóa phép của Bụt .
Bước
2 ,có ba khâu
-. Tấm lên ngôi hoàng hậu, mẹ con Cám lại tỏ
ra ghen ghét. Tấm về nhà giỗ cha , bị mẹ
con Cám hãm hại . Liên tục bị mẹ con Cám
truy sát , Tấm phải hóa thân thành chim vàng anh ,
hai cây xoan đào , khung cửi, một quả
thị thơm, rồi miếng trầu cánh phượng . Ở đây,thầy trò cũng cần tìm hiểu một số hình ảnh (chim vàng anh , hai cây xoan
đào , khung cửi dệt áo, một quả thị thơm
, miếng trầu cánh phượng )
Cao
trào chính là lúc Tấm được gặp lại vua .Nhưng vẫn còn bị bóng dáng mẹ con Cám
đe dọa.
Câu chuyện kết thúc lúc cả
hai mẹ con đều bị trừng trị .
4. Từ khó :
- Yếm là cách gọi vuông vải che ngực của đàn
bà xưa .Đó là một miếng vải mỏng manh có
khổ vuông, hai đầu nhọn đính dây để
nẹp vào cổ và eo cốt che kín từ nhũ
hoa đến rốn, hở nách. Ngoài tác dụng
điều hòa khí trong cơ thể,tránh tà (ngoài yếm thường buộc những túi nhỏ đựng gừng, xạ
hương và các loại thảo mộc khác ) yếm
lại thêm tác dụng ép cho phẳng ngực, bảo vệ nhũ hoa .Nhũ hoa của phụ nữ là
căn bản của hậu duệ, tức là cái nguồn gốc để lưu lại đời đời về sau. Sách “Quan
nhân ư vi” viết: “Đôi nhũ hoa là tinh hoa của vận mạch, xem nhan sắc đen trắng,
to nhỏ có thể biết con cháu nhiều ít và hiền hay ngu”” Màu đỏ (điều ) là màu yếm đẹp, thường may bằng lụa điều ,có giá trị cao
. Mọi xung đột bắt đầu từ chiếc yếm
đỏ , một vật dụng để tôn giá trị dung nhan,khẳng định địa vị xã hội ,cũng như
bảo vệ sức khỏe của người sử dụng .Cũng
là xung đột về hôn nhân ,hạnh phúc gia đình, con cái về sau .Bởi uớc mơ và khát vọng muôn thuở của mọi phụ nữ
Việt : lập gia đình, có nhan sắc,được chồng yêu thương , sinh ra đàn con đông
đảo,khỏe mạnh,giỏi giang trai tài,gái đảm .
- bống
là một loại cá rất bé, nhiều xương ,ít
thịt, không có giá trị kinh tế cao . Không mấy ai nuôi cá bống .Nay lại nuôi bống trong giếng, được ăn cơm do Tấm nhịn cho
,là điều khác thường, thể hiện mối thân
tình giữa cá và người, bởi cá bống thường sống ở vùng nước lợ ,có nhiều
bùn . Chi tiết hiếm hoi này đã cho thấy đây lại cũng là khởi đầu cho nguồn hạnh phúc đi từ
nhỏ bé đến vô cùng lớn lao của Tấm. Tất
cả nhờ tấm lòng của Bụt .
-Bụt là một danh từ (được sử dụng rộng rãi trong dân gian ngày
xưa) để nói về Phật. Bụt có thể có các nghĩa sau: người giác ngộ, Thích-ca Mâu-ni, Phật tính, tận cùng thế giới, tuy nhiên cũng có thể được dùng để nói về
những bậc thần thánh Việt Nam nhân từ, chuyên cứu giúp người tốt, trừng phạt kẻ xấu
- Chim
vàng anh : là loài chim khá nhút nhát, vàng anh mái lại có bộ lông vàng ánh xanh lục buồn tẻ. giọng hót của chúng thì
thánh thót tựa như là uyla-uy-u hay or-iii-ole, không lẫn vào đâu được khi đã nghe thấy
- Xoan đào:
là loại thảo mộc cao từ 7 đến
12 m ,lá xoan dài tới 15 cm,tỏa bóng rợp mát, hoa xoan có năm
cánh, sắc tía nhạt hoặc tím
hoa cà, mọc thành chùm ,có hương thơm,
-. Mùi thơm
của quả thị : rất nồng nhưng dễ chịu, đặc biệt đem lại cảm giác thư thái cho
người già .
Xét về mặt hàm lượng dinh dưỡng, quả thị có đường, chứa một lượng vitamin C vừa phải, có tác dụng bổ máu, chống oxy hóa v.v... cũng là một loại trái cây hữu ích.
Xét về mặt hàm lượng dinh dưỡng, quả thị có đường, chứa một lượng vitamin C vừa phải, có tác dụng bổ máu, chống oxy hóa v.v... cũng là một loại trái cây hữu ích.
- Tấm,Cám : hạt gạo tấm, tức hạt gạo bị bể. Gạo này xưa là loại gạo thứ phẩm,
rớt vãi sau khi sàng, thường dùng cho gà ăn hoặc cho người ăn lúc quá túng thiếu.( Nay thì cơm tấm đã
thành món ăn quen thuộc do đó gạo tấm cũng được nâng giá cao hơn) Cám còn có tên cám bột, cám xay xát do trong
quy trình xay xát và chế biến ngũ cốc, sau khi thu được sản phẩm chính là hạt thì còn một sản phẩm phụ là
cám. Người lao động đặt tên Tấm như muốn đề cao con người có nhiều giá trị hơn Cám, dù họ mang cùng
giòng máu của người cha
.
II ĐỌC HIỂU
II ĐỌC HIỂU
1.Phần khai đoan: tác giả nêu đủ ba yếu
tố : thời gian ( xa xưa ) không gian ( một gia đình ở làng quê ) nhân vật ( ba người phụ nữ , quan hệ dường
như không thuận hòa : mẹ ghẻ cay nghiệt
- con chồng, chị em cùng cha khác mẹ )
Ngay từ đầu câu chuyện, tác giả dân gian đã hé
mở cảnh ngộ đầy thương cảm của Tấm (mồ
côi )và tính cách đáng trân trọng của Tấm (cần cù, lam lũ ,chịu thương ,chịu
khó ) .Đây là những phẩm chất đạo đức cao quí của người phụ nữ xưa . Cô Tấm
thảo hiền đã trở thành một biểu tượng đẹp đẽ của người phụ nữ Việt Nam
1. Xung đột đầu tiên đã xảy
ra . Kẻ cần cù và thật thà đã bị kẻ lười biếng ,lại đầy thủ đoạn đánh bại .Chiếc yếm thắm với bao ước mơ đã thuộc về Cám . Vật còn sót lại
trong giỏ chỉ là con bống bé tí .Chi tiết này hé mở một điều thật quan trọng:
xung đột giai cấp bắt nguồn từ những mâu thuẫn
gắn bó thiết thân với cuộc sống của từng con người : lợi lộc( yếm) tình yêu( yếm đẹp sẽ làm tăng nét dung nhan,
cành có cơ hội lấy được chồng giàu sang )
2.
Phát triển
- Người
giết cá không phải để ăn thịt , lấy
tiền,mà vì một động cơ đê hèn .Đó là hủy diệt niềm vui,hạnh phúc nhỏ
nhoi của Tấm, đẩy Tấm vào nỗi cô đơn đến tội nghiệp .Cái ác đồng lõa với nhau
để cùng hãm hại người lành, nghèo khổ,
hèn yếu .Cái ác không dừng lại vơ vét của cải,mà chà đạp lên lẽ sống nhỏ nhoi
của con người .
- Mẹ con Cám quyền
lực , nhưng tàn bạo , và cả mù quáng
nữa ,vì mọi thủ đoạn của họ đều trở nên
vô ích . Này đây , chôn xương thì có gà lượm giùm , ngăn cản Tấm đi
dự hội thì chim chóc nhặt hộ thóc , xương cá hôm nào lại hóa thành trang phục đẹp đẽ dự hội ,
trong đó có cả đôi hài đẹp để đưa Tấm lên ngôi hoàng hậu .Trong đời người, nam
nhi mơ mình là bậc quân vương, thì người nữ, khát vọng đẹp nhất là trở thành hoàng hậu , một người
“dưới một người, trên muôn người”, với quyền lực lớn nhất , giàu sang nhất ,và
hạnh phúc nhất trong tình yêu . Nhân dân đã dùng sức mạnh của một ông Bụt nhân từ để đưa cô Tấm bơ vơ ,hiền lành,chăm chỉ, xinh đẹp, phúc hậu
, nhẫn nhục đến mức chỉ biết khóc , quê mùa, một bước đã trở nên ngôi cao trong
thiên hạ .
-Xung đột giữa mẹ
con Cám và Tấm cứ liên tục xảy ra , ngỡ Tấm thua nhưng nhờ có Bụt và sức mạnh
của ước mơ trong sáng từ nhân dân, Tấm
đã thắng . Hẳn trong thực tế cuộc sống của xã hộ có giai cấp, người lao động
nghèo thường chịu thiệt thòi . Người dân thấp cổ bé họng chỉ biết mượn câu
chuyện cổ tích để gửi gấm khao khát bình
đẳng , thậm chí vươn lên cao của họ .
- Nhưng thái độ đầy đố kị,ghen ghét của mẹ con Cám báo hiệu giai đoạn xung đột tiếp theo . Và đúng là như
thế . Cuộc chiến bây giờ căng thẳng,quyết liệt hơn trước rất nhiều . Kẻ thù
không còn đưa ra những thủ đoạn hèn hạ ,
mà bắt đầu tìm cách hãm hại sự sống của
Tấm . Tấm thường xuyên bị truy sát . Tấm đã vững vàng ,kiên trì và
không hề sợ hãi trong cuộc chiến
sống còn này . Cô không khóc mà vùng lên .Cô không nao núng trước bất cứ thử
thách nào, dù mạng sống bị hủy hoại. Cô nhất định không chịu bỏ cuộc:
Ban đầu, Tấm hóa thân thành một cô chim vàng anh , mượn tiếng hót để cảnh giác cô vợ vua ,cô Cám . Tiếng hót còn
đưa Tấm về bên cạnh vua .
Rồi Tấm phải náu mình trong hai cây xoan đào.Tại
sao là hai cây này ? cành lá tỏa
bóng, nơi giăng võng, đó là tấm lòng Tấm dành cho vua , người bạn trăm năm của
mình, để được gần gũi bên chồng ,xoa dịu nỗi mệt nhọc của chồng . Khi Cám đóng khung dệt từ cây xoan đào,
Tấm lên tiếng nguyền rủa, cảnh cáo Cám rất dữ dội , khiến Cám vô cùng sợ hãi .Tại
sao là hành động “khoét mắt”? Vì từ âm khờ thường vang lên từ âm thanh cót két của khung dệt bằng gỗ . Nhưng hành
động này cũng cho thấy thái độ đấu tranh quyết liệt của Tấm .
-Rồi
Tấm náu mình trong quả thị thơm . quả
tròn và mọng, khi chín màu vàng, có mùi rất thơm. Mùi thơm của quả thị rất nồng nhưng dễ
chịu, đặc biệt đem lại cảm giác thư thái để thuyết phục người già che chở cho cô.
Hình dáng, của quả thị chính là nơi thật tốt để Tấm náu mình . Ở đây,cô Tấm tốt lành lại xuất
hiện ,dù trong lén lút để cùng vui sống
nương tựa, bảo bọc nhau bên bà cụ già , mà từ lâu Tấm không tìm được . Có rất
nhiều câu chuyện cổ tích mượn chi tiết “náu mình” thật cảm động như Tấm và quả
thị . May mắn là bà cụ không ăn, dù nồng
nàn mùi thơm,hay cụ cũng biết thị không tốt cho đường tiêu hóa . Hẳn đó là lý
do Tấm tìm nơi nương náu .
Trầu têm cánh phượng là hình ảnh đẹp,
và tục ăn trầu đã trở thành tập quán, truyền thống của dân tộc Việt , bây giờ
Tấm gửi gấm trọn vẹn tình yêu thương con người, bày tỏ khát vọng khuyên con
người xích lại gần nhau hơn, vị tha hơn để sống chan hòa, nhân ái . Tục ăn
trầu là một phong tục truyền thống của
nhân dân ta để tô đậm tình cảm sắt son, thủy chung đẹp đẽ. Hình tượng trầu têm
cánh được nảy sinh từ vùng đất Kinh Bắc. Chị Hai quan họ. là cô Tấm rất hiếu thảo, duyên dáng, tình tứ
và khéo léo.
4 Đỉnh
điểm :
Chuyện đi đến cao trào bởi vẫn còn bóng
dáng mẹ con Cám . Người đọc sẽ chưa nguôi lo lắng , dù người kể nêu một chi
tiết : Cám sợ hãi vì thấy Tấm được vua yêu thương như xưa . Nỗi sợ của Cám luôn
đi theo một hành động bất nhân ,và có sự trợ lực của bà mẹ độc ác .Lại một câu hỏi về nhan sắc , một bí quyết để gìn
giữ hạnh phúc (chị làm thế nào mà đẹp thế ?) Càng lo lắng trước tấm lòng nhân
hậu của Tấm (có muốn đẹp không để chị
giúp ? )Xung đột đã đi đến đỉnh điểm .
5. Kết thúc khiến người chứng kiến câu chuyện thật hả hê . Tự Cám và đun đầu vào tròng chứ , rồi chấp nhận sự trừng phạt đích đáng . Quân hầu ra tay ,chứ không phải chính bốn bàn tay của mẹ con Cám ngày xưa , đúng qui luật “ác giả ác báo”
5. Kết thúc khiến người chứng kiến câu chuyện thật hả hê . Tự Cám và đun đầu vào tròng chứ , rồi chấp nhận sự trừng phạt đích đáng . Quân hầu ra tay ,chứ không phải chính bốn bàn tay của mẹ con Cám ngày xưa , đúng qui luật “ác giả ác báo”
Câu
hỏi:
1.
Đặc điểm của truyện cổ tích .
2.
Tìm cốt truyện
3.
Phân tích nội dung, nghệ thuật truyện dựa theo
cốt truyện.
4.
Nhân dân muốn bày tỏ khát vọng
gì qua câu chuyện này .
No comments:
Post a Comment