14 NGHỊ LUẬN GIẢI THÍCH CÁC BÀI THƠ ĐƯỜNG LUẬT THẤT NGÔN BÁT CÚ

Tên tác phẩm-tác giả	Vấn đề gì? Nghĩa là gì?	Mở rộng như thế nào?	Hướng ta hành động
XUẤT DƯƠNG LƯU BIỆT  ( Phan Bội Châu	.Vấn đề gì ? Làm trai ở đời phải có chí lớn  b. Nghĩa là gì ? Tự ta phải thay đổi cuộc đời ta, không để cho vua quan,  gia đình,vợ con ràng buộc	a. Với bản thân : lập công danh với đời, để lại tên tuổi cho hậu thế   b. Với  đất nước : không chấp nhận nô lệ, lạc hậu	Thanh niên Việt hãy thẳng  hàng tung cánh Đó cũng chính là “ Xuất dương lưu biệt” ( món quà để lại khi đi xa )
ĐẠO ĐỨC và LUÂN LÝ ĐÔNG TÂY (Phan  Chu Trinh )	Sách Nho dạy “ bình  thiên hạ” ( đoàn kết toàn thế giới) Nếu cho rằng người Việt có tinh thần đoàn kết trên thế giới và trong quốc gia, thì chỉ là trò đùa	a Tư tưởng đoàn kết bên châu Âu  rất phát triển, trong khi người  Việt mê muội b Vì sao  Người Pháp  có đoàn thể, người Việt “ ai chết mặc ai” ? c Nguyên nhân nào khiến tinh thần đoàn kết của người Việt bị hủy hoại ?	Thanh niên phải phải truyền bá tư tưởng  xã hội chủ nghĩa cho nhân dân
NHÀN (Nguyễn Bỉnh Khiêm)	Nhà thơ thấy lòng thanh thản khi sống không bận rộn ,lo toan chuyện địa vị ,chức tước,bổng lộc , mà để lòng  hướng về những giá trị cao hơn	không  đòi hỏi cao lương mỹ vị , biết chiều chuộng sức  khỏe, chứ không chiều  nhu cầu  thể chất Cái chốn lao xao nhiều khi là cạm bẫy, còn nơi vắng vẻ chính là con đường của một cuộc sống tốt lành	xem giàu sang là điều ảo tưởng
THƠ THẦN  ( Lý Thường Kiệt )	nước Nam của dân Nam , đó là điều không ai có quyền chối cãi		Giặc  bước chân tràn  qua lãnh thổ chúng ta ư,  thì  mắt thấy ngay, tay nhận ngay mọi thất bại thảm hại .
THUẬT HOÀI (Phạm Ngũ Lão )	tác giả tỏ ra khiêm nhường trước  sức mạnh quân Trần , cũng là  thành tích bản thân		Nung nấu ý nguyện đem hết tài sức phụng vụ nhà Trần và đất nước, mới  xứng đáng là trai đời Trần, là thanh niên Đại Việt, và chưa bao giờ dám vỗ ngực rằng ta đã trả hết nợ nước non
THƯƠNG VỢ (Trần Tế Xương)	Bà phải làm gì để có thể nhận lấy trách nhiệm vô cùng nặng nề này	bà Tú   cực nhọc về thể xác, nỗi ê chề về tinh thần rằng tất cả là do số phận,là duyên nợ ,và cả cam chịu	nhà thơ trách móc con người mình ,một ông chồng “có cũng như không: ông  rất thương yêu vợ
TỰ TÌNH II ( Hỗ Xuân Hương )	Nỗi thất thần, chai cứng, lẻ loi  tận cùng trong thân phận bẽ bàng cay đắng của mình	một cuộc sống hôn nhân không tron vẹn  Bà muốn bứt phá , quẫy đạp  thì chỉ gặp những va đập ,trượt ngã đau đớn ,lại càng cô đơn	? Bà ngao ngán và than thở kiếp  lẻ mọn .  Bà khóc cho thân phận mình, hờn giận chồng

   

          Ở một văn bản Nghị luận xã hội, học sinh phải trả lời ba câu hỏi : Vấn đề gì ? nghĩa là gì (Nêu vấn đề ) Biểu hiện ra sao? (giải quyết vấn đề) Chúng ta phải làm gì ? (Kết thúc vấn đề).

            Trong một bài thơ Đường luật, ý tưởng tác giả luôn luôn được  gói trong ba phần (các câu thực luận được gom lại ) .Phần Đề buộc tác giả phải đưa ra vấn đề cơ bản của toàn bài thơ, đồng thời  giải thích ngắn gọn vấn đề này. Phần Thực Luận có vai trò chứng minh vấn đề ở trong Đề. Kết  là nơi người viết chỉ ra hướng hành động  của mình hay đối tượng được nói tới . Từ ba phần này, chúng ta liên tưởng  ngay đến tổ chức nội dung một bài văn thể loại nghị luận  xã hội . Đặt “giàn ”này vào một bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú , ta thấy có sự trùng hợp ở một mức độ nào đó . Hãy chọn một bài thơ  Đường luật thất ngôn bát cú của Phan Bội Châu : Xuất dương lưu biệt(khi ra nước ngoài, để lại vật làm kỷ niệm)

  1. Vấn đề gì ,nghĩa là gì ? (Sinh vi nam tử yếu hi kỳ. Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di ,tạm dịch: Được sinh ra là đấng nam tử, tất nhiên phải làm nên chuyện lạ, khác thường . Thề hứa chắc chắn  với càn khôn(là vua quan ,cha mẹ,vợ con )rằng tự ta phải thay đổi cuộc  đời ta - tự chuyển di )

 a.Vấn đề gì ? Làm trai ở đời phải có chí lớn

 b. Nghĩa là gì ? Tự ta phải thay đổi cuộc đời ta, không để cho vua quan,  gia đình,vợ con ràng buộc .

    2. Biểu hiện cụ thể (của khẳng hứa càn khôn tự chuyển di-  chính ta phải thay đổi dời mình, không để ai rang buộc , là gì ?)

  a. Với bản thân : lập công danh với đời, để lại tên tuổi cho hậu thế

  b. Với  đất nước : không chấp nhận nô lệ, lạc hậu

    3. Chúng ta phải làm gì ? (thiên trùng bạch lãng nhất tề phi)Đó cũng chính là “ Xuất dương lưu biệt” ( món quà để lại khi đi xa )

 Trọng tâm của một bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú nằm ở hai câu hai và tám.  Nội dung vấn đề được đưa ra (chính ta phải thay đổi cuộc đời ta, không để ai ràng buộc ) và hướng hành động ( hãy xếp  một hàng ngang, cùng nhau xung phong )

 Các bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú khác (của  Nguyễn Trãi,Nguyễn Bỉnh Khiêm,Nguyễn Du,Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến,Tú Xương…) hay những bài Đường luật thất ngôn tứ tuyệt ( của Phạm Ngũ Lão, Hồ Chí Minh …)đều không nằm ngoài kết cấu chung của một văn bản nghị luận chứng minh .Nếu chúng ta giúp học sinh nhận thức được điều này, khâu học tập của học sinh và tiến trình giảng dạy của thầy sẽ nhanh chóng đạt hiệu quả hơn.

   ( Mùa  mưa Dalat về tháng 5,2014 )