Monday, August 26, 2019

Bài 4 TIỂU THUYẾT LÃNG MẠN NHỮNG NGƯỜI KHỐN KHỔ ( Victor Hugo )



I GIỚI THIỆU :
1.     Thể loại : Những người khốn khổ   là một tiểu thuyết . Thể loại này  còn được gọi là truyện dài , nhưng không có nghĩa là do nhiều truyện ngắn tạo thành . Đọc toàn bộ tác phẩm, ta thấy mỗi  chương (về số trang ,số từ ) ngang bằng  một truyện ngắn ,nhưng đi sâu vào từng  nội dung, tác giả  tập trung khắc họa một nhân vật có liên quan đến số phận,tính cách nhân vật chính ( thí dụ, chương viết về vị giám mục nhân từ, chương dành cho người mẹ đáng thương của bé Cosette, chương phê phán gia đình  Thesnardier,  chương  kết án thanh tra Javert ), trong khi truyện ngắn  phải đưa tất cả các nhân vật ấy vào trong một bối cảnh không gian, thời gian hẹp, tác động trực tiếp lên nhân vật chính . Mỗi chương lại thể hiện một ngòi bút khác nhau, khi lãng mạn, khi hiện thực, khi châm biếm,có chương lại đậm  màu bình luận, trong khi đó, nhà văn truyện ngắn  không có  đất để tung tẩy như thế .
Do vậy,   để hiểu  một đoạn trích trong tiểu thuyết,cần đặt  phần trích dẫn vào trong tổng thể tác phẩm .
2.     Cốt  truyện :

  a    . Giớ i thiệu :     Jean Valjean  vốn mồ côi, sống với gia đình người chị góa chồng có  đàn con  bảy đứa bé. Anh    làm nghề xén cây, rồi bỗng  nhận án tù  năm năm vì tội  chưa đánh cắp được  một ổ bánh mì, nhưng cánh tay đầy máu và do có mang súng. Rồi án tăng đến 19 năm, bởi anh trốn ngục nhiều lần. Được tự do ở tuổi 45, với hơn một trăm đồng  lao động dành dụm gần 20 năm lao tù, anh lại bị cả xã hội loài người  xua đuỗi, khiếp sợ vì tấm thẻ tùy thân màu vàng .   Bất ngờ có người chỉ đường cho anh đến  đây, có bữa  ăn thanh đạm hơn mâm cơm bọn phu xe ngoài chợ,nhưng  được người chủ nhà  tốt bụng  “hướng nghiệp” với nghề làm  phô ma ,  được gọi đến tiếng ông, giọng nói ôn tồn, trang trọng và rõ là thân mật.
  b.  Thắt nút :  Khi rời ngôi  nhà này  anh lại cuỗm theo bộ đồ ăn , rồi bị bắt. Nhưng chủ nhà  lại bảo anh  tôi  biếu anh cả đôi chân đèn nữa kia mà, cũng bằng bạc đấy, có thể bán được hai trăm phơrăng. Sao anh lại không mang đi một thể với bộ đồ ăn?” Sau đó, ông lại gần, khẽ bảo: “ Đừng quên, đừng bao giờ quên rằng anh đã hứa với ta sẽ dùng chỗ tiền này để trở thành con người lương thiện nhé.” Giăng VanGiăng giương con mắt nhìn con người đáng kính ấy. Nhưng anh lại tìm cách  giành giật một xu nhỏ với thằng bé con   ngay sau đó.   Con đường hoàn lương quả không đơn giản.  Tuổi gần năm mươi, với số vốn  giám mục tặng, Jean Valjean quyết tâm   đứng lên. Ông đã khóc rất nhiều, tìm cách trả nợ cho chú bé một xu và  cầu nguyện rất lâu trước khi ra đi.
 Bộ tiểu thuyết nổi tiếng này có một nút thắt đầy cảm động như cổ tích .
 c.  Phát triển :  Jean Valjean về quê nhà với món quà lớn vị giám mục tặng.    Ngay  khi xuất hiện, ông đã lao vào cứu sống hai đứa con của ông tỉnh trưởng thoát khỏi một vụ cháy lớn , cho nên  tấm thẻ vàng của ông không ai quan tâm nữa .Tám  năm sau ông là   Madeleine, một chủ xưởng giàu có và là thị trưởng nhân hậu,  tháo vát và sáng suốt  . Ỏ đây , Valjean gặp và cưu mang  hai  mẹ con  Fantine (mẹ  đơn thân  phải làm nghề mại dâm để nuôi  con  gái Cosette trọ nơi  nhà Thénardier )  đang làm công nơi xưởng.  Bây giờ, cả ông và Fantine đều đang bị thanh tra Javert truy bắt vì tội phạm pháp :  kẻ là tù khổ sai thẻ vàng , người làm gái điếm .
 Không thể  cứu sống người mẹ, ông lại xót xa có kẻ bị bắt nhầm vì quá giống ông bề ngoài, nhưng vì tương lai bé Cosette  mới  sáu tuổi,ông bỏ tất cả lên thủ đô Paris  sinh sống
- Chín  năm sau, gia đình Thénardier cũng tới Paris, hành nghề trộm cắp Các con họ , Bé Gavroche  chị gái Éponine, trạc tuổi Cosette  đều tham gia một phong trào cách mạng của sinh viên bảo vệ  người  lao  động,do Enjolras khởi xướng .Hai thiếu nữ cùng  yêu    chàng sinh viên Marius Pontmercy, một sinh viên . Nhờ Éponine ,  ông lão Valjean nay tuổi  63 thoát khỏi  sự vây bắt của Javert do  bố mẹ cô chủ mưu .
- Cuộc cách mạng nổ ra .Javert đã trà trộn vào hàng ngũ sinh viên nhưng bị Gavroche phát hiện và Enjolras bắt. Valjean đã gia nhập với họ, bởi vì ông muốn bảo vệ Marius. Ông đã xin Enjolras thả Javert. Éponine chấp nhận  chết  thay Marius .
-Trong trận chiến tiếp theo, Enjolras và Gavroche đều bị giết. Valjean giải thoát Javert và Marius  đang bị thương Giữa lúc vác Marius chạy trốn ông chạm trán Javert, ông cố gắng thuyết phục Javert  để ông đưa  Marius về gia đình của anh, Javert đồng ý  rồi lao xuống sông Seine tự vẫn.
  d     .   Đỉnh  điểm   :Marius và Cosette cưới nhau. Trước lễ cưới, Valjean đã kể hết cho Marius về quá khứ của mình rồi bỏ đi .
e      Mở nút :Trong lễ cưới, vợ chồng Thénardier  trà trộn để trộm cắp.  Họ tống tiền  Marius    để bịt tai cảnh sát, nhưng bị đuổi đi . Valjean đã hấp hối, Marius đã nhận ra được lòng tốt của ông và chạy đến nhà Valjean cùng Cosette. Ông cũng đã có niềm hạnh phúc khi ở bên là đứa con gái nuôi yêu quý và con rể. Ông nói với họ rằng ông rất yêu quý họ, sau đó Valjean qua đời.
2  Giá trị của tác phẩm  : Những người khốn khổ là tiểu thuyết được Victor Hugo sáng tác theo phương pháp lãng mạn . Hiện thực đau thương đầy dẫy trong truyện, nhưng ở đâu yếu tố lãng mạn cũng bừng lên dành chiến thắng .
- Một vị giám mục già với trái tim nhân ái, bao dung đã  cúi xuống linh hồn đầy uất hận và bế tắc của người tù thẻ vàng. Tấm lòng, cử chỉ, lời nói và sự giúp đỡ thiết thực của ông đã mở cho Valjean ,cứ nghĩ  cuộc đời đã chấm dứt bừng tỉnh : phải sống có ích cho tất cả mọi người, cho những ai mang tên NGƯỜI.
-Người tốt, người xấu ,với Valjean đều là người.Ông không thể ung dung sống khi có kẻ bị  Javert bắt chỉ vì có ngoại hình giống ông . Dù có khi  được giải vây ( nhờ có Éponine  Gavroche  hỗ trọ ), có khi đụng đọ trực tiếp với  Javert , ông đã thức tỉnh tâm hồn một kẻ « ví thử cha hắn vượt ngục, hắn cũng cứ bắt, mẹ hắn phạm pháp, hắn cũng cứ tố cáo.” khiến cuối cùng viên thanh tra có máu lạnh này phải tủi hổ, tự tìm cách kết liễu cuộc đời mình . Điều này không phải  chỉ là hướng giải quyết đậm màu  phê phán «  có vay có trả » như luật nhân quả, mà  còn là   một cách tôn trọng con ngườ của Valjean và Hugo .
-Ông đã bị  vợ chồng nhà Thénardier  hãm hại nhiều lần , nhưng hầu như những người con đáng quí của họ lại đứng ra bảo vệ ông . Éponine  Gavroche lại   chọn lấy cái chết của mình  để cứu người. Nghĩa  cử cao đẹp của họ đã chuộc hết mọi tội lỗi  do cha mẹ gây nên cho bố con Valjean và Cosette, cũng là màu sắc thấm đẫm tinh thần nhân văn của truyện.
-         Ông đau đớn vì biết người công nhân trong xưởng của mình  phải hành nghề mại dâm, bán răng, bán tóc để có tiền nuôi con gái Cosette. Ông  ân hận    Fantine chết vì bệnh lao mà chưa kịp nhìn thấy mặt con .Ông hiểu thấm thía tình mẫu tử, cho nên quyết định của ông từ khi bé Cosette   sáu tuổi đến hơn 15  năm sau, ông  mãi mãi là mẹ hiền của bé. Một thương nhân, một thị trưởng giàu có , già nua lặng lẽ chăm bẵm cô con gái nuôi  bất  hạnh từ tuổi ấu thơ đến  khi cô kết hôn  sẽ là một hình ảnh cảm động  làm rơi nước mắt biết bao độc giả . Cũng là những cảnh tượng của cổ tích, nhưng với Victor Hugo, đó là cuộc đời có thật.
-         Lời cuối cuộc đời  ông lão mang án tù khổ sai dành cho đôi bạn trẻ là «  hãy thương yêu nhau ».Đó cũng là chủ đề lớn nhất của tác phẩm . Lời dặn này  như một lời  chào từ biệt cõi thế của ông,từ khi ông nhận lấy một trách nhiệm mà  vị giám mục xưa trao cho : Đừng quên, đừng bao giờ quên rằng anh đã hứa với ta trở thành con người lương thiện nhé.
  

II .ĐỌC HIỂU :
  Đoạn trích có  3 đoạn. Đọc phần này, ta thấy tác giả sử dụng ngòi bút tương phản để dựng lên hai tuyến đối lập . thanh tra Javert (Gia-ve) tượng trưng cho phái có quyền lực ,nhưng tàn bạo và mù  quáng ; còn Jean Valjean đại diện cho những người yếu thế nhưng nhân ái và sáng suốt .
Trong đoạn 1 , Cái ác của kẻ quyền thế đã thắng cái thiện của kẻ  thất thế . 

  a. Valjean  ở thế bị động: S ự nhân ái và sáng suốt  của Jean Valjean bộc  lộ qua lời an ủi dành cho Fantine (nhân ái)và lời trấn an thanh tra Javert (sáng suốt ) . Ông ở thế bị động,vì  là đối tượng thanh tra Javert  sẽ bắt giữ “không  phải là bắt  đầu mà là kết thúc ”Trái lại , viên thanh tra Javert nắm thế chủ động với quyền lực trong tay .Quyền lực ấy dồn  vào cử chỉ, ánh mắt, lời nói  (đứng lì một chỗ, mắt nhìn như móc sắt , kéo giật về hắn bao kẻ khốn khổ , giọng nói điên cuồng,man rợ như tiếng thú gầm , bộ mặt gớm ghiếc ), tương phản với giọng nhẹ nhàng , điềm tĩnh của Jean Valjean
b Qua đoạn 2 , vẫn cuộc đối đầu hai con người, đại diện cho hai phái  đối lập. Thanh tra Javert  phô trương uy quyền và sự tàn ác bằng cử chỉ thô bạo (túm  cổ áo Jean Valjean),cười to,quát tháo , trong khi đó Jean Valjean vẫn chịu đựng bằng giọng thì thầm ,có   chút van xin .Lời cầu xin rất lạ : Nói riêng một điều, cầu xin, chỉ mình ông nghe được .Đó là xin ba ngày đi tìm bé  Cosette cho Fantine. Ông hiểu rõ nếu nói to, người mẹ đau khổ của Cosette sẽ bị sốc,ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh mệnh. Nhưng Thanh tra Javert  đáp trả lời van xin,thái  độ cầu cạnh vốn không thể có từ một thị trưởng tăm tiếng ra sao ? Dậm chân,quát  tháo, kết án Jean Valjean . Vì Thanh tra Javert  muốn thay đổi tất cả .Tù khổ sai,gái điếm không thể là  thị trưởng,bà hoàng .Đó là sự tàn bạo . Hắn mù quáng không tin lời xin hoãn ba ngày đi tìm bé  Cosette cho Fantine . Hắn không hiểu  được nỗi lòng mong ngóng con của người mẹ hấp hối,mà chỉ sợ  vuột con mồi Jean Valjean.  Cái ác của kẻ quyền thế đã thắng cái thiện của kẻ  thất thế . 
2   Trước con người như thế , Jean Valjean phải làm gì ?Ông phải “khôi phục uy quyền”,ở  đoạn cuối,  bằng hành động,bằng lời  kết án Thanh tra Javert , bằng cử chỉ đầy nhân ái với Fantine .Còn Thanh tra Javert  thì thế nào ? Bị đẩy sang thế  yếu kém . Khi Jean Valjean  gỡ bàn tay Javert như cạy bàn tay trẻ con , rồi giật gãy một nan giường bằng sắt, rồi cảnh cáo gã thanh tra bằng giọng thật nhỏ, nhưng nội dung  lời lại đầy nội lực , đủ ba vế đã khiến Thanh tra Javert  run sợ, mất hết uy quyền . Lúc này ,nghĩa là Thanh tra Javert  chịu khó hạ mình xuống,quên đi chức thanh tra của mình . Tôi khuyên đồng nghĩa với việc thanh tra hãy bừng tỉnh,đừng mù quáng mà hành động điên rồ, và đừng quấy rầy tôi lúc này hàm ý đừng tàn bạo như nãy  giờ . Hãy sáng suốt và nhân ái hơn đi ,ngài thanh tra . Sự đáp trả của Thanh tra Javert  ra sao ? Đứng lại, tay nắm đầu can gậy, lưng tựa vào khung cửa, mắt không rời Jean Valjean  . Hắn đã làm đúng những gì người tù này đề nghị .Thế là Jean Valjean  giành  vị trí  cầm quyền,với khối  tỉnh táo,trái tim nhân đạo .Nhưng chưa hết . Ông đã đến bên thi thể người mẹ đau khổ, cúi xuống xót thương , thì thầm an ủi .Ông nói gì khiến “gương mặt Fantine sáng rỡ ? ”, Valjean hứa với cô sẽ chăm sóc Cosette cẩn thận, ông trả tiền cho lão chủ quán trọ Thénardier để giải phóng cho Cosette và cùng em chạy trốn lên Paris khỏi sự truy đuổi của Javert. Còn lúc này, ông chấp nhận trở về vị trí một tội nhân
III KẾT LUẬN
 1 .Khi xây dựng nhân vật Hugo miêu tả bằng bút pháp lãng mạn, nhân vật được lý tưởng hoá cao độ. Giăng Vangiăng chỉ vì một câu nói, một hành động cao quý của linh mục Mirien mà thay đổi hoàn toàn. Suốt quãng đời còn lại, ông luôn làm những việc thiện, hy sinh cả hạnh phúc của mình vì người khác. Giăng Vangiăng là biểu tượng sáng ngời của sự tu thiện .

2 .  Fantine :Giữa cảnh bùn nhơ, cô  sáng ngời như một biểu tượng của tình mẫu tử thiêng liêng. Phăngtin còn là biểu tượng của sự sa đoạ, nhục nhằn, bị lạm dụng rồi bị ruồng bỏ - thân phận của những người phụ nữ bất hạnh xưa nay. Dựng nhân vật phụ nữ đau khổ này để tô đậm nhân cách cao đẹp của Valjean
 3 .Ngay cả nhân vật phản diện trong tác phẩm cũng được lý tưởng hoá cao độ: thanh tra Giave là biểu tượng của luật pháp hà khắc, hắn thực thi luật pháp mẫn cán đến mức "ví thử cha hắn vượt ngục, hắn cũng cứ bắt, mẹ hắn phạm pháp, hắn cũng cứ tố cáo... Hắn là hiện thân của nhiệm vụ cứng rắn, của an ninh khắc nghiệt, là một anh lính canh phòng không nể nang, là một thứ lương thiện đáng sợ, là một tên tố giác lạnh lùng, là công lý dưới mặt mũi một hung thần". Khi thấy mình đang mắc kẹt trong mâu thuẫn giữa niềm tin vào luật pháp và niềm tin vào lòng tốt con người, để giải thoát cho bản thân, Giave đã nhảy xuống sông tự vẫn. Cái chết của Giave là sự khẳng định ý đồ của tác giả: Cái Thiện sau cùng sẽ chiến thắng cái Ác.
4 “Con bé không lớn hơn con chim, run lẩy bẩy, lúc nào cũng sợ sệt, giật mình...". Nhưng Cosette cũng là nhân vật nữ duy nhất trong tác phẩm được Hugo ưu ái dành cho một kết thúc có hậu: sau này, nàng sống đầy đủ, sung sướng bên người cha nuôi yêu thương nàng, và cuối cùng được sống hạnh phúc bên người mình yêu.
 Câu hỏi :
1.     Phân biệt sự khác nhau giữa truyện ngắn và tiểu thuyết .
2.      Tóm truyện Những người khốn khổ
3 Những người khốn khổ là tiểu thuyết được Victor Hugo sáng tác theo phương pháp lãng mạn . Theo bạn, vì  sao tác giả chọn thể loại và phương pháp này . ?
3.     Những nét đẹp trong tâm hồn Giăng Vangiăng.
 ( Dalat 31.3.2016 )

No comments:

Post a Comment