A.
GIỚI THIỆU
1. Kết
cấu –giọng văn :
Có thể nói Chí Phèo là một truyện ngắn đặc
sắc nhất của dòng văn học hiện thực phê phán giai đoạn 1930-45 .Kết cấu truyện
không theo nguyên tắc thông thường, mà đặt ở bước phát triển cao nhất (Chí Phèo
bị dân làng xa lánh ) khiến người đọc tò mò . Cách hành văn vừa mộc mạc,lại triết
lý rất thâm thúy . Giọng văn vừa xa lạ, dửng dửng, có khi lạnh lùng, tàn nhẫn, nhưng ẩn
chứa sâu sắc sự đồng cảm xót thương sâu đậm
.Điểm nhìn của tác giả thay đổi liên tục,khi đặt ở Chí Phèo, khi Bá Kiến,khi thị Nở, khi
dân làng , khiến không gian truyện vô cùng sinh động .
2. Nghệ thuật:Ngòi bút dựng truyện của Nam
Cao khá mới mẻ , sáng tạo, nhưng già dặn, lôi cuốn. Kết cấu độc đáo, linh hoạt.
Ngôn ngữ sinh động, đặc sắc, rất gần với khẩu ngữ quần chúng. Giọng văn luôn
thay đổi, khi triết lý, khi lạnh lùng, khi cảm thông, khi khách quan, làm cho
chất tự sự đầy màu sắc .
3Chủ
đề :
Nhưng đặc sắc nhất vẫn là
vấn đề tác giả đặt ra : mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ . .Từ ngàn đời
nay,khi xã hội giai cấp ra đời,thì sự
tương phản giữa hai giai cấp này là địa vị quyền lực và tiền bạc . Nhưng trong
truyện Chí Phèo ,một yếu tố thứ ba , rất tế nhị, rất nhạy cảm , nhưng là sức mạnh lẫn nỗi đau tinh thần đối với cánh
nam nhi : chuyện phụ nữ .
4Cốt
truyện :
-Chí Phèo mồ côi,sống vất vưởng , đến nhà
Bá Kiến ở tuổi đôi mươi với công việc một tá điền . Anh mơ ước cưới một người vợ , rồi họ cùng nhau làm lụng,
dành dụm để mua vài sào đất, anh sẽ không còn mang kiếp tôi tớ nữa . Bá
Kiến , chủ của Chí , lại trái ngược .
Ông có biết bao danh xưng : Lý
trưởng,Bá Hộ, Nghị viên , tiên chỉ làng Vũ đại.Tài sản, Bá Kiến nổi tiếng giàu
có khắp làng trên xóm dướ.Với phụ nữ, Bá Kiến đã có ba bà,thời điểm Chí Phèo
làm tá điền .
-
Thế nhưng, tai họa đã giáng xuống đầu
Chí .Anh đi tù , chỉ vì Bá Kiến ghen tuông khi biết Bà Ba có tình cảm quá mức chủ tớ đến gã trai điền tuổi đôi mươi . Ước mơ mới
xây đắp chưa bao lâu, nay đã tiêu
tan Đây là một nút thắt tạo nên tình huống truyện.
Từ đây sẽ bắt nguồn từ mối quan hệ Ba Kiến
–Chí Phèo, sự giằng co giữa thèm muốn và khao khát danh- lợi-tình này .
-Chí Phèo ra tù ,trở về làng sống.Anh dùng những thủ thuật nhà tù dạy để có thể làm cho cha con Bá Kiến thanh bại danh
liệt . Nào ngờ Bá Kiến ,kẻ khôn róc đời,lại
tỏ ra tử tế với Chí, vì anh là người nhà, chỗ thân tình . Là tay chân của Bá
Kiến, Chí không thiếu tiền uống rượu .(Túi Bá Kiến là cái kho ) Bá Kiến nay đã có bốn bà vợ . Chí Phèo thì
sao?Tất cả mọi người, trong đó dĩ nhiên có phụ nữ,đều xa lánh hắn .. Đất vườn ven sông( do Bá Kiến thưởng công )
chỉ là nơi để Chí Phèo dựng ngôi nhà tranh và
mảnh vườn bỏ hoang Lúc này,
Chí đã qua tuổi bốn mươi
-
Thị Nở xuất hiện . Họ là láng giềng ..Thị cũng đã luống tuổi, ế muộn, xấu xí,lại
có mả hủi . Hơn nữa,theo lời bà cô , ngoài ba mươi tuổi,ai lại còn đi lấy chồng
!
-Thế
nhưng, hai con người ấy đã gặp nhau như một định mệnh. Nhưng đã quá muộn. Chí
Phèo nhận ra kẻ chủ mưu là Bá Kiến Anh đã thắng.Nhưng cuộc đời anh cũng kết thúc ở
đây.
B.
ĐỌC HIỂU :
1. Nguyên nhân gây nên xung đột giữa bá Kiến- Chí Phèo:
a. Nguyên nhân xa : Chí Phèo cay đắng sau
khi bị Bá Kiến , kẻ có rất nhiều quyền lực trong tay (Lý trưởng,Bá Hộ, Nghị
viên , tiên chỉ làng Vũ đại ) giàu có
nhất làng , đã có ba vợ. ,cho đi tù Ba mặt
( danh, lợi, tình ) lão đều thỏa mãn
;nhưng lão ta ghen tuông với Chí, chỉ vì biết Bà Ba của lão “chú ý” đến gã trai
điền. Từ một cái cớ ngỡ nhỏ bé ấy, nhưng đã bùng nổ thành vấn đề lớn : xung đột chủ tớ và chính là mọi nguyên nhân của xung đột
giai cấp . Bao nhiêu ước mơ của Chí ngày ấy tiêu tan , dù anh
chỉ ấp ủ một giấc mơ đẹp “có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ
dệt vải ((tình yêu ).Chúng lại bỏ một
con lợn nuôi để làm vốn liếng (lợi ).Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm (danh
)”. Bà Ba ,cái con quỷ cái , với quan điểm
của Chí là “không thích cái gì khinh”, hơn nữa anh thấy nhục và sợ , làm gì có
tình yêu mà ông chủ đi ghen ! Mối hận này nung nấu trong lòng Chí suốt những năm tù
đày dai dẳng .
b.
Nguyên nhân gần : Về làng, Bá Kiến lại tìm cách biến Chí thành kẻ dưới trướng, vì để lợi dụng hắn để làm giàu cho kho tài sản của
mình, để củng cố bè cánh, cũng để ngăn
ngừa hắn trả thù. Chí đã rơi vào bẫy của lão ta . Bá Kiến chụp lên đầu Chí bao nhiêu danh : người anh em với Lý
Cường (?!),người nhà Bá Kiến, gã anh hùng cóc thằng nào bằng.Và Chí đã
là một kể khủng khiếp hơn : con quỷ dữ làng Vũ Đại .Về tiền bạc ( lợi lộc ) thì
lúc nào hắn cần tiền, Bá Kiến sẽ chu cấp đầy
đủ , dù lão bực bội ( tôi không
phải là cái kho !)Nhưng , tất cả phụ nữ ( cùng dân làng ) đều khiếp sợ và xa
lánh hắn, trừ một người ! Chí đau khổ, cay đắng thù hận lẫn khiếp sợ Bá Kiến một cách âm ỉ Những lời nguyền
rủa vang khắp làng trên xóm dưới sau cơn say hướng tới nhiều người, có kẻ
thật xa ( trời ) kẻ yêu thương hắn ( cha mẹ ) kẻ gần gũi với hắn ( láng giềng ). Trừ một người
không bao giờ Chí nhắc đến – Bá Kiến.
Ở
đây, các nhà nghiên cứu đã nhận định
:Khi bị đè nén, bóc lột tàn tệ,một bộ phận nông dân đã phản kháng bằng con đường
lưu manh . Chí Phèo là hình ảnh tiêu biểu cho số phận người nông dân nghèo khổ bị chà đạp
cả hình hài , nhân cách và phẩm giá , dưới sự tàn
bạo, ích kỷ, mù quáng của bọn chủ đất, lấy
tiền của, địa vị và những thèm khát tầm
thường làm giá trị sống, vì họ không thể
có những giá trị cao quý khác
1.
Mối
tình ngắn ngủi của Chí Phèo- Thị Nở:
a. Đồng cảnh ngộ: Họ đều cô đơn, ế ẩm, luống tuổi . Chí thì do
phụ nữ xa lánh vì “ thằng không cha, thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ra ăn vạ”.
Còn thị vừa kém nhan sắc, tính khí đơn giản, “ không bao giờ nghĩ xa xôi”, giòng họ lại có mả hủi
a.Tình láng giềng: Hai người là hàng xóm của nhau , gần gũi nên quen(Thị Nở vẫn đi tắt qua
mảnh vườn của Chí Phèo để ra sông,mỗi ngày hai ba lần, có khi tạt vào lều Chí
Phèo xin dầu, xin rượu bóp chân) Tin ở mình, ở người, nên thị vẫn không sao cả
“ Lắm lúc thị ngạc nhiên sao người ta ghê hắn thế?”
b. Kẻ
vô tâm và người say:
-
Thị ngồi ( bên bụi chuối,
tư thế không ý tứ, vì nghĩ ở bên bờ sông này
chẳng có ai) rồi ngủ say, sau một ngày lao động nặng nhọc. Chí Phèo sau trận rượu, lại tìm về nhà để ngủ
.Hắn ngỡ ra sông để tắm.
-
Cả hai cùng kêu làng.
Nhưng rồi họ cười với nhau .
c. Giấc
mơ xưa sống lại :
-Chí ngã bệnh,
rồi tỉnh rượu, nằm lắng nghe những
âm thanh quen thuộc của cuộc sống, và ước
mơ nhỏ bé xa xôi hiện về .Hắn thấy buồn
vì biết mình già rồi, lại đau ốm, và nhất là sống cô độc.
-
Thị Nở lại tìm
đến ân cần chăm sóc, vì Thị cũng
có thiện cảm với hắn, khiến Chí Phèo rất
cảm động, lòng bỗng khao khát một cuộc sống lứa đôi.
*Nhà văn có tấm lòng nhân ái đã đi sâu vào nội tâm nhân vật, phát
hiện, khẳng định nhân phẩm họ, ngay trong khi cuộc đời họ gần như bị tước đoạt tất cả . Một chút hài hước, một
chút khách quan,một chút triết lý, một
chút đồng cảm , Chí Phèo và thị cùng
nghĩ đến nhau . Thị Nở thì “ thấy như yêu hắn, lòng yêu của một người
làm ơn. Nhưng cũng có lòng yêu của một người chịu ơn”. Chí Phèo thì “thấy vừa
vui vừa buồn. Và một cái gì nữa giống như là ăn năn . .. Với bà Ba, hắn chỉ thấy
nhục . Vì thế mà bát cháo hành của Thị Nở
làm hắn suy nghĩ nhiều . Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ
gây thù ?Hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao ! Thị Nở sẽ mở đường
cho hắn ” Còn con tim giàu lòng trắc ẩn của Nam Cao thì “ Người ta hay hối hận
về tội ác khi không đủ sức mà ác nữa .Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành.
Đó là bản tính của hắn, ngày thường bị lấp đi, hay trận ốm thay đổi hắn về sinh lý cũng thay đổi cả tâm lý nữa ?”
3.Chí
Phèo rơi vào bi kịch của con người bị từ
chối không được làm người:
- Chí Phèo ngỡ rằng đã tìm được tình yêu bên thị Nở .Có tình
yêu,Chí Phèo sẽ làm hòa với mọi người, chăm chỉ cày thuê ,cuốc mướn, lại
có nhà,có vườn, trở thành một người dân
quê bình thường ( đó là cái danh ) .Từ cuộc sống hòa thuận đó, Chí Phèo sẽ lao
động lương thiện để mưu sinh,không còn cướp giật dọa nạt người khá nữa ( (lợi).
-
Nhưng …!Không phải vì Chí
Phèo đã quá bốn mươi tuổi,mà vì mọi con đường để anh tìm được những giá trị sống
cao quý ấy đều bị chận lại hết .Lời mắng mỏ mà bà cô dồn vào Thị Nở đã nói lên
tất cả . “Đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao ,mà lại đâm đầu đi lấy một thằng
không cha ,không mẹ” .Cái danh thật xấu xa . “ Ai lại đi lấy thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ra ăn vạ .” Lợi quả không tốt
đẹp,cao cả chút nào . Như thế,làm sao thị sống hạnh phúc (tình yêu ) với hắn được
? Kẻ nào trực tiếp chận con đường tìm hạnh phúc của Chí ? Chỉ là Bá Kiến .Lão đang ghen tức tối vì vợ bỏ đi đâu lâu quá.Chí thì cuồng điên căm giận kẻ gây đau khổ cho tình
yêu,gặp nhau .Hai người đàn ông thù địch đến phút cuối thanh toán nhau cũng lại vì tình . Chí
đã đòi được món nợ mà Bá Kiến phải chọn trả bằng cả sự sống với chồng chất
quyền hành, tiền của và những ham muốn tình yêu ích kỷ . Nhưng lúc này,
Chí cũng không thiết sống. Không có thị Nở, cuộc đời đã trở nên vô nghĩa .
Những
mâu thuẫn về địa vị, về tiền của, về đàn bà giữa Bá Kiến và Chí
Phèo đã kết thúc . Nhưng rồi, Lý
Cường sẽ kế tiếp sự nghiệp người cha để lại. Sự xung đột về một con người
thừa hưởng từ cha biết bao tham vọng điên cuồng và một tá điền tuổi
thanh niên lại chắc chắn diễn ra với hình ảnh cái lò gạch bỏ hoang Hẳn như Bá Kiến, Lý Cường sẽ thiếu vắng một đời sống
bên trong vững vàng,mắc kẹt trong nhận thức rằng hạnh phúc đến từ bên ngoài,từ
những quyền lợi về vật chất ( địa vị, của
cải, hôn nhân )nên cố gắng săn tìm những
điều kiện thuận lợi cho mình –
thói tật vì sự đố kị, ích kỷ , tham lam,
tàn độc, thủ đoạn, muốn nổi tiếng ,muốn giàu có , điên cuồng như không có điểm dừng Và
đứa con của mối tình Chí-Nở sẽ chào đời
tại cái lò gạch bỏ hoang thì hiền
lành,chân thật,giàu ước mơ , lại là mối hiểm họa của Lý Cường về hạnh phúc
riêng tư . Mâu thuẫn địa chủ- tá điền lại
nảy sinh, như một cái vòng luẩn quẩn . Màn đã khép, người xem ra về mà chất chồng
trong đầu bao ám ảnh khó phai .
Nhà
văn mơ hồ cảm thấy sự khốc liệt của mối xung đột giai cấp ở nông thôn luôn tồn
tại ,mối căm thù âm ỉ, mạnh mẽ, dữ dội
càng nén chặt càng nổ bùng . Nhưng sự bế tắc của Chí Phèo cho thấy bi kịch giai
cấp vẫn sẽ diễn ra.
Câu hỏi :
-
Tóm tắt truyện ngắn Chí
Phèo .Kết cấu truyện có nét độc đáo như thế nào ? Vì sao ?
-
Vấn đề Nam Cao đặt ra ở
đây là gì ? Có mới lại không ? Vì sao ?
-
Chí đã ấp ủ một ước mơ
như thế nào ở tuổi hai mươi. Ước mơ ấy có liên
quan gì đến khát vọng muôn thuở của
mọi người đàn ông trong xã hội ?
-
Ra khỏi tù , ước mơ xưa của Chí Phèo bị đảo lộn như thế nào ? Vì sao ?
-
Giai đoạn nào, Chí Phèo có hy vọng nuôi lại ước mơ xưa ?
-
Vì sao cuối cùng Chí không thể trở về cuộc sống lương thiện được ? Điều này còn có
ý nghĩa lớn lao như thế nào ?
1 Vấn đề tác giả đặt ra trong truyện ngắn Chí
Phèo rất đặc sắc . Theo bạn,đó là vấn đề
gì ? Cốt lõi của vấn đề này bắt
nguồn từ đâu ?
2. Chỉ ra sự tương phản về
địa vị, tiền của,khát vọng hạnh phúc của Bá Kiến và Chí Phèo . Vì sao Bá Kiến “
dùng” Chí Phèo sau khi hắn ở trại giam về.
4. Phân tích chuỗi thời
gian Chí Phèo sống triền miên say khi
làm việc cho Bá Kiến. Danh lợi đối
với Chí Phèo lúc này là gì ? Hắn có tìm được tình yêu không ?
5. Bạn nghĩ gì về nhận xét của bà cô Thị Nở dành cho
Chí Phèo ( đúng hay sai ) . Điều này có ý nghĩa như thế nào đối với Chí
Phèo ?
6. Theo bạn, về nghệ thuật, những nét nào đặc sắc ( từ, câu, giọng điệu,
lập luận, kết cấu truyện )
No comments:
Post a Comment