BÀI 24 THƠ HAIKU

                  

A.   NHỮNG KIẾN THỨC  CHUNG :

I.                   THỂ THƠ HAIKU

1.      Định nghĩa :

 Haiku âm theo lối chữ Kanji ( gốc chữ Hán) là bài cú , có nghĩa là câu nói để trình bày . Chữ "hai" nghĩa là "bài" , tiếng Hán Việt có nghĩa "phường tuồng" , chữ "ku" là "cú" hay "câu". Haiku là loại thơ độc đáo , rất thịnh hành của Nhật Bản và là loại thơ ngắn nhất trên thế giới.

2.     Đặc điểm:

a   . Về hình thức :
          Một bài thơ theo thể thơ Haiku có ba giòng, giòng đầu và giòng cuối mỗi giòng có năm âm, ôm lấy giòng giữa có bảy âm, có dạng 5-7-5, tổng cộng 17 âm.

 Tiếng Việt có rất nhiều từ được cấu tạo bởi một âm tiết, mang một  ý nghĩa nhất định, chẳng hạn như  cây, hoa, ấm, tôi…, thì đối với tiếng Nhật, phần lớn các từ được cấu tạo từ hai âm tiết trở lên và mỗi một âm tiết thường không mang ý nghĩa nào cả, thí dụ như danh từ shizukesa có nghĩa là sự thanh tịnh gồm 4 âm tiết . Haiku có biến thể là 5-7-6 hay 5-8-5, lên 18 âm trọn bài.

Không có nhan đề, không cần vần điệu , nhưng thơ Haiku là sự kết hợp giữa màu sắc, âm thanh, tượng hình có chọn lọc.

   b      Về nội dung :Một bài Haiku Nhật luôn tuân thủ hai nguyên lý tối thiểu, đó là Mùa và Tính Tương Quan

Hai hình ảnh, một hình ảnh lớn (vũ trụ) tương xứng với một hình ảnh nhỏ (đời thường), đó thời gian và không gian cô đọng lại như khung cảnh hiện thực của một bức ảnh . Thoạt nhìn chỉ là một bài thơ ngắn gọn, nhưng người thơ đã dẫn dắt chúng ta thênh thang bước vào một cõi tư duy vô cùng bát ngát, một chân trời sáng tạo rộng mở mà người đọc cần có một sự tưởng tượng dồi dào phong phú   , thơ haiku hàm chứa nhiều nét thi vị Thiền.

        

   C  Những cảm thức thẩm mỹ khác Sabi, wabi, aware và karumi.

-Cảm thức Sabi (Tịch) Sabi là sự tịch liêu, sự tĩnh mịch sâu xa tuyệt đối, khi lòng người lắng xuống tận đáy kí ức tâm hồn, sự vật nhìn thấy trước mắt mà cứ ngỡ đã trôi về một miền vô định , lắng nghe được thanh âm của tự nhiên tâm hồn con người trở thành tấm gương phẳng lặng soi chiếu vạn vật.

-Cảm thức Wabi (Đà) sự thanh bần an lạc, sự dung dị , thanh cao của cuộc sống con người và sự vật. Cơ sở của wabi chính là bắt nguồn từ quan niệm của người Nhật Bản “Vạn vật hữu linhTheo quan niệm đó, sự sống bao quanh con người, dù bé nhỏ hay to lớn, vô tri vô giác hay có ý thức và cảm giác, đều là biểu hiện của sự sống ., đưa con người về với thiên nhiên bình dị, trữ tình, đưa nghệ thuật về với đời thường.

Wabi chính là cuộc hội ngộ giữa cái đẹp và tính giản dị, tâm hồn và thiên nhiên, tính chất phác, mộc mạc và cái sâu thẳm, tuyệt diệu.

  -Aware là niềm bi cảm, xao xuyến trước mọi vẻ đẹp não nùng của sự vật, một bi cảm thâm trầm. Đối với người Nhật, sự rơi rụng hay tàn héo của một bông hoa đẹp hơn khi nó ở trạng thái bung nở, một âm thanh mơ hồ hay hơn khi nó rõ ràng, vầng trăng bị mây che khuất một phần quyến rũ hơn một vầng trăng tròn đầy viên mãn. Họ đánh giá cao những gì ở trạng thái ban sơ, tinh khôi, không tồn tại lâu dài và không thể chạm tới. Đó là cái Đẹp mong manh thấm đượm cảm thức vô thường của Phật giáo.

Trong cuộc đời, còn – mất, được – không, con người ra đi – sự vật ở lại...tất cả là niềm bi cảm của con người.

   -Cảm thức Karumi (Khinh) bắt nguồn từ chữ karushi, nghĩa là nhẹ nhàng, thanh thoát. Đó là một niềm khinh thanh êm đềm bay lượn giữa tro than và cát bụi trần gian, vẻ đẹp của con người và sự vật ẩn chứa trong nét bé nhỏ và tưởng chừng như bị quên lãng.

 3. Hướng cảm nhận : Thơ Haiku viết ít chữ nên không thể  trình bày và giải thích, mà  chỉ đủ chữ để gợi ý. Phần còn lại tùy vào người đọc khám phá và mở rộng. Nội dung của thơ  thường là sự tương quan giữa cảnh thiên nhiên và cảnh tượng nội tâm. Sự so sánh, nghịch đảo, liên hoàn hoặc bổ xung những thực tế đang nhìn thấy với trừu tượng trong tâm trí, rồi mở ra một thế giới cảm nhận và tư duy không kết luận.

Tinh thần thơ Haiku là gợi ra. Bài thơ không bao giờ có kết luận. Câu thơ đã dứt nhưng thơ vẫn còn. Bài thơ chấm dứt trong mỗi người đọc khác nhau.

 II. CẢM NHẬN MỘT SÔ BÀI THƠ THỂ HAIKU

1. Thi sĩ Basho (Ba Tiêu)  viết :

Cánh đồng bông gòn

vầng trăng

rớt hoa.

Hoa gòn trắng hay ánh trăng sáng? Những câu thơ sáng tác theo tinh thần  Haiku  như lửng lơ, không có những nối kết bình thường. Ở đây,  người đọc   chú ý  hai hình ảnh (bông gòn và vầng trăng) Theo chuỗi liên tưởng, màu trắng hoa ,màu sáng trăng cùng hiện lên , một nhỏ bé, một rộng lớn , nhưng bao trùm lấy nhân vật trữ tình ,nhà thơ .Cảm thức wabi, khi con người thấy lòng thật sáng và thông suốt. Mọi phiền toái đều có lối giải quyết . Quý ngữ hẳn mùa thu ( trăng sáng ), đấy là lúc thời tiết êm dịu, khiến tâm hồn cũng thanh thản .

2 . Bực mình, quay về nhà

thấy trong vườn hoa

cây Dương Liễu.

Nhưng đọc đi đọc lại, tự hỏi, có điều chi mà lưu danh hậu thế? Dần dà mới cảm được sự an bình của cây Dương liễu  rũ lá. Tương phản với nỗi bực mình là nỗi yên lành ngay trong vườn nhà. Bình an từ đâu đến? Ngay trong lòng thôi. Ở đâu có bực bội, ở đó có tâm lành.

 Dương liễu ( quý ngữ) là mùa xuân , thời khắc của bắt đầu mọi sự sống , mang đến bình an .  Xã hội bên ngoài rộng lớn và phức tạp, thì  vẫn có một  khóm dương liễu ở một góc vườn . Cảm thức aware ,những được thua, vinh nhục, mất còn trở nên vô thường vì  con người sống trên đời này cũng chỉ là hư ảo. Giá trị lớn nhất là sự bình an .

3. Một  bài Haiku của thi sĩ Nhật là Yamazaki Sokan ( ?- 1540 )

Nếu

gắn cán vào mặt trăng

cái quạt mo

Phải "thấy" trăng mùa gặt thường rất tròn, giống như cái quạt mo sáng, chỉ thiếu cái cán. Nhưng bài thơ không ngừng ở đây. Sự khôi hài gắn cán vào trăng biểu lộ niềm vui ngày mùa. Người lớn ăn mừng, trẻ em ca hát. Vầng trăng gắn cái cán trở thành cái quạt, trò chơi của trẻ con. Thằng Bờm có cái quạt mo. Phải chăng mỗi người trong chúng ta khi đang vui dưới trăng rằm, đều có một đứa trẻ nhảy múa trong lòng?

4. Trong tinh thần gợi và mở, Lorca, nhà thơ siêu thực Tây Ban Nha ( 1898-1936) đã viết:

Trăng lên                                           Cuando sale la luna

trăm mặt tròn giống nhau                de cien rostros iguales,

đồng tiền kẽm                                   la moneda de plata

trong túi than khóc                            solloza en el bolsillo.

                                                           ( La luna asoma )

Trăng của Lorca hiện đại hơn , tây phương hơn, tròn như đồng tiền kẽm. Đồng tiền nằm trong túi than khóc cho thân phận bị mua đi bán lại. Còn trăng nằm trong túi đất trời, có khóc cho thân phận gì chăng? Trong bài Flor, ông viết đóa hoa: (Flor.)

Dương liễu rũ lá sầu                        El magnifico sauce

dưới cơn mưa, tráng lệ                    de la lluvia, caía.

Kìa, trăng tròn                                   Oh, la luna redonda

trên cành sáng!                                 sobre las ramas blancas!

Hoa là trăng hay trăng là hoa? Có cần thiết để có một luận lý rõ ràng không? Hay cứ ngẫu nhiên ghi xuống hình tượng phát giác từ tâm tưởng.

4. Thơ haiku thường gồm ba câu, dựa trên âm tiết (syllables): năm, bảy, năm. Với tác giả Nguyễn Đức Tùng,  Hiện nay được học sinh các trường trung học châu Âu và Bắc Mỹ sáng tác nhiều.

Yare utsu na (5)

Hae ga te o suru (7)

Ashi o suru (5)

(Kobayashi Issa)

Oh don’t swat

The fly rubs hands

Rubs feet

(bản tiếng Anh của William Higginson)

Ô, đừng đập nó chứ

Con ruồi đang gãi hai bàn tay

Đang gãi hai bàn chân

Hay đang cầu nguyện? Thơ hài cú là nghệ thuật bắt được một giây lát, biến nó thành vĩnh hằng.

B  ĐỌC HIỂU :

Ta hãy tìm hiểu một số bài haiku trong sách giáo khoa lớp 10 .

   1 .Quê Basho ở tỉnh Shiga gần hồ Nihô – một hồ nhỏ nằm trong hệ thống hồ Biwa (Tì Bà) nổi tiếng của Nhật Bản. Danh thắng hồ Biwa được nhiều người biết đến bởi vẻ đẹp thơ mộng của nó. Vào mùa xuân, hoa anh đào trồng ven hồ nở rộ tạo thành những “đám mây hoa”. . Hoa anh đào đối với người Nhật có ý nghĩa đặc biệt, nhìn hoa anh đào khiến người ta chợt nhớ bao mùa hoa anh đào trong quá khứ. Còn nói theo ngôn ngữ nhà Phật, hoa anh đào là biểu tượng của sự vô thường trong cuộc đời

Mỗi khi gió thổi, những cánh hoa hồng nhạt mong manh rụng xuống mặt hồ. Cảm xúc trước cảnh đẹp như cõi Bồng Lai, Basho viết :

Từ bốn phương trời

Cánh hoa đào lả tả

Gợn sóng hồ Niho

Basho - (Đoàn Lê Giang dịch)

Ấy vậy mà trong cảm nhận của Basho, chúng lại làm cho mặt hồ gợn sóng. Mặt hồ là hình ảnh lớn  Hoa đào một hình ảnh đơn sơ nhỏ bé.  Nét  nên thơ, bay bổng là nơi thi nhân kí thác một triết lí sâu xa – một tư tưởng biện chứng cổ đại : Vạn vật trong vũ trụ tồn tại trong một mối tương giao và hoà hợp. Chúng luôn tác động và chuyển hoá lẫn nhau trong một chu trình bí ẩn bất tuyệt. Mùa xuân là mùa  của sự sống, nên dù hoa tàn ( cảm thức aware) vẫn ấp ủ trong lòng người một sự than thản. Mất được là quy luật .

   2 .Hình ảnh mẹ trong thơ Haiku luôn  bát ngát, phiêu diêu Năm Basho 40 tuổi (năm 1884), nhà thơ hành hương đến Kansai. Khi về, thân mẫu của nhà thơ đã qua đời. Người mẹ thân thương của Basho giờ chỉ còn lại một mớ tóc bạc ông cầm trên tay. Đau đớn, cảm thương, nhà thơ viết :

 Lệ trào nóng hổi

tan trên tay tóc mẹ

làn sương thu

Basho - (Đoàn Lê Giang dịch)

Bài thơ phác hoạ hai  hình ảnh: mớ tóc bạc của mẹ trên tay, giọt lệ nóng hổi.Hai  hình ảnh tồn tại dường như độc lập với nhau.Tóc mẹ, hình ảnh hoán dụ , giọt lệ cũng mang ý nghĩa tu từ như thế . Một món tóc bạc, một giọt lệ nóng nhưng chất chứa trái tim mẹ thương nhớ con , con tủi buồn về mẹ . Và  bằng tưởng tượng, ta có thể hiểu sợi dây liên hệ giữa hai biểu tượng này . Không có điều gì trên cõi  đời này có thể sánh bằng tình mẫu tự . Nhưng rồi ,với quy luật,mẹ chỉ đi với con một đoạn đường . Rất nhiều  việc con chưa làm cho mẹ, nhiều điều chưa nói , như “sương mua thu” vậy . Cảm thức aware, chứa đựng tâm trạng buồn đau, nỗi tâm tình cùng nhân thế : hãy nghĩ đến mẹ, làm  một điều gì cho mẹ khi có thể !

   3 .Tình yêu thương của thi sĩ Basho toả rộng tới những sinh vật nhỏ bé khác. Ông đồng cảm với một chú khỉ con co ro trong cơn mưa lạnh mùa đông:

Mưa đông giăng đầy trời

chú khỉ con thầm ước

có một chiếc  áo tơi

Basho - (Đoàn Lê Giang dịch)

Khỉ được xem là thủy tổ loài người,   là động vật tượng trưng cho tinh thần lạc quan,sự  nghịch ngợm. Khỉ là một những loài động vật thuộc lớp thú, bộ linh trưởng .Linh trưởng là một bộ thuộc giới động vật , ngành động vật có dây sống phân ngành động vật có xương sống, lớp Thú (hay động vật có vú) Loài người hiện đại thuộc về bộ này.

Ngày nay Bộ Linh trưởng được chia thành hai phân nhánh là Strepsirrhini và Haplorhini. Trong nhánh Haplorhini có họ Người  và loài người . Trừ con người sống trên các lục địa trên Trái Đất, hầu hết loài Linh trưởng sống trong các vùng rừng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới của châu Mỹ, châu Phi và châu Á. Ở đây ta thấy tác giả đưa ra hai hình ảnh tương phản ( bầu trời đông  và chú khỉ ) Bằng sự liên tưởng và tưởng tượng, ta sẽ cảm nhận nỗi co ro , tê cong  buốt lạnh của một chú khỉ nhỏ bé giữa  mùa đông buốt lạnh, kéo dài dai dẳng ở Nhật  .Nhà thơ vừa muốn  kể một câu chuyện, tả một khung cảnh ( số phận một sinh linh nhỏ bé, run rẩy giữa trời đông, chỉ khao khát một tấm áo tơi cũ kỹ ), kêu gọi thay đổi một thế giới tốt đẹp hơn , hay để nhìn sâu vào tâm hồn mình, hay để tìm một sự thật hoặc ý nghĩa sự vật ( một sinh vật nhỏ bé  , nhưng tại sao sống cô  độc,không chốn nương thân  ,  tê cóng giữa rừng đông. Có phải do sự phân biệt giai cấp, đảng phái , giàu nghèo, sang hèn . Hãy quan sát tất cả với cái nhìn rộng mở, không phán xét, nhận thức trong ta sẽ có sự chuyển biến.

    4  .Đất khách mười mùa sương

Về thăm quê ngoảnh lại

Edo là cố hương.

(Đoàn Lê Giang dịch)

 Ta thấy hai hình ảnh  : một nhà thơ trong vóc dáng một thiền sư  gầy gò và một vùng rộng lớn , phồn hoa đô hội là Edo ( thủ đô Tokyo ngày nay)Có một hình ảnh quê mẹ đối diện với thi nhân : quê mẹ . Cả hai miền quê ( nơi sinh ra , nơi trưởng thành ) đều là  đất nước của ông , đều đáng được trân quý, dù quê  cũ nghèo nàn, dù Edo hào nhoáng.  Cảm thức wabi , là sự hiện hữu của cái đẹp dưới bất kì khoảnh khắc nào, trong bất cứ sự vật mộc mạc nào của cuộc sống đời thường. Quý ngữ “mùa sương ” là tín hiệu thu về , không gian êm ả ùa đến lòng người từng mười năm sống nơi ồn ã, ngột ngạt, thật quý báu lắm .

      5 .Dù  miền  đất nào, thì “nơi nao dừng chân, chốn ấy quê nhà” . Basho viết như để giãi bày một nỗi niềm tri ân với  những nơi ông lớn lên, đặt chân qua, lưu dưỡng ông sống có ích cho đời .

Suốt thời trai trẻ (1666- 1672), Basho sống ở Kyoto (Kinh đô cũ của Nhật Bản). Sau đó, ông chuyển lên sống ở Edo. Hai mươi năm sau, khi trở lại Kyoto, nghe chim đỗ quyên hót, ông cảm xúc viết:

Chim đỗ quyên hót

ở Kinh đô

mà nhớ Kinh đô.

(Đoàn Lê Giang dịch)

Hai hình ảnh  hiện lên trong ta: vùng đất Kyoto và tiếng hót thiết tha của đỗ quyên .Chim  đỗ quyên có giọng hót rất đặc biệt , không cất lên giọng  réo rắt hay lúi lo, mà  từng tràng “cuốc cuốc ” da  diết ,thiết tha đến nao lòng , như tiếng người gọi nhau . Nếu không chú ý sẽ  cảm thấy chuỗi âm thanh  này bị lạc lõng, nhưng nó đã dội vào ký ức nhà thơ yêu thiên nhiên,  đất nước, con người này Tại sao, nhà thơ đang ở Kinh đô, nghe tiếng chim kêu lại nhớ Kinh đô? Đúng là Basho đang ở Kyoto. Nhưng Kyoto hiện tại không phải là Kyoto của hai mươi năm về trước. Hai mươi năm xa cách, cố đô đã có biết bao đổi thay. Nhìn cảnh trước mắt nhà thơ không khỏi chạnh lòng trước những biến cải nương dâu bãi bể của cuộc đời. Tiếng chim đỗ quyên của thực tại gợi tâm trí nhà thơ nhớ tới tiếng chim đỗ quyên mà ông đã nghe hai mươi năm về trước. Cái còn trước mắt khiến người ta ngậm ngùi nhớ tới cái đã mất. Tiếng chim đỗ quyên trong thơ Basho tương đồng với những áng “mây trắng bây giờ còn bay” trong thơ Thôi Hiệu, với những bông “hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”.

     6  .Tình yêu quê hương, đất nước bộc lộ trong thơ haiku thật dung dị và hàm súc. Chỉ bằng một vài từ ngữ, hình ảnh nhưng nhà thơ đã mở ra cả một trời yêu thương trong trái tim mình. Cảm thức sabi, trong chuỗi âm thanh  nao lòng, ông nhận ra ý nghĩa cuộc sống và quy luật, quê hương là nơi con người luôn nghĩ về .

Khi đi qua chùa Lập-Thạch-Tự thuộc huyện Yamagata ngày nay, Bashō đã viết:

                             Shizukasa ya             Vắng lặng u trầm  
                        Iwa ni shimiiru         thấm sâu vào đá 
                        Semi no koe              tiếng ve ngâm
 Ta có hai hình ảnh tương xứng, một bên là hang đá sâu thăm thẳm, vắng lặng đến rợn người và một bên là tiếng ve kêu râm ran. Quý ngữ hiển nhiên là một buổi trưa hè nóng bức , bởi khi không gian vào hạ ngột ngạt nắng nóng, ve càng dậy tiếng ngân . Vậy tác giả , nhân vật trữ tình cảm nhận được những điều gì ? Tiếng ve mùa hạ vốn dĩ rất ồn ã , bây giờ dường như mỏng manh hơn giữa  tận sâu trong hang vắng giữa  rừng  Trong tiếng ve kêu, nhà thơ bước vào cõi âm u, nơi mọi vật dung chứa lẫn nhau. Vẫn là tiếng ve ngày nào, vẫn là đá núi hôm qua và trái tim con người vẫn rộn ràng với những nhịp đập ngày thường của nó, nhưng không phải ở chốn ồn ào sôi động mà chính là trong tâm thức, trong cõi tịnh liêu. Dù cuộc đời có “động” đến đâu thì lòng vẫn “tĩnh”, ấy là Thiền, ấy là sabi. Nhà thơ bắt gặp nét thần thái hiện tại ( tiếng ve râm ran dội vào vách đá lạnh giữa rừng sâu ) mà miên man suy tưởng .

     7 .Tình yêu thương của Basho luôn  dành cho những con người bất hạnh. Trên đường hành hương, Basho đi qua một khu rừng. Trong tiếng gió mùa thu, nhà thơ nghe văng vẳng một âm thanh não nề không rõ đó là tiếng vượn hú hay tiếng trẻ con bị bỏ rơi đang than khóc. Xót xa, nhà thơ viết:

Tiếng vượn hú não nề

hay tiếng trẻ bị bỏ rơi than khóc?

gió mùa thu tái tê.

(Đoàn Lê Giang dịch)

Bài thơ của Basho đưa người đọc trở về một thời xa xưa ở Nhật Bản cách nay hơn ba thế kỷ. Người nông dân Nhật Bản sống cuộc sống cơ hàn. Vào những năm mất mùa, cuộc sống đói kém, những gia đình sinh nhiều không nuôi nổi đàn con. Họ phải bỏ bớt những đứa trẻ yếu ớt hơn vào rừng để có cơm gạo nuôi những đứa khoẻ hơn khôn lớn, gọi là “tỉa”. Gió mùa thu ở Nhật vốn rất lạnh. Cái lạnh của cơn gió càng khiến tình cảnh của những đứa trẻ bị bỏ rơi thêm khốn khổ, đáng thương.

 Hai hình ảnh tương xứng tác giả bắt gặp như thần thái của bài thơ là không gian rừng  thu lồng lộng gió lạnh và tiếng vượn hú , ngỡ như tiếng trẻ con khóc . Những thanh âm vang lên từ những số phận khổ đau ấy dội vào tâm hồn nhà thơ, để lại trong đó những dư âm xót xa không cùng, đây là cảm thức aware , nỗi bi thương sâu đậm , trái tim nhạy cảm của nhà thơ rộng mở, đón nhận những âm thanh vang động của đời. Nhà thơ như muốn gióng lên một hồi chuông kêu gọi nhân loại chung tay bảo vệ trẻ con, hay hủy bỏ những hủ tục dã man này .

      8 .Thâm nhập vào thơ haiku, khái niệm hư không được các nhà thơ sử dụng để kiến tạo nên một nghệ thuật đặc trưng, chủ yếu của thể thơ này: kết cấu hư không

Có một bài haiku được Basho  viết ở Ô-sa-ka (năm 1694). Đây là bài thơ từ thế của ông. Trước đó, ông đã thấy mình đi đến  những vùng hẻo lánh:

                                                                                       Nằm bệnh  giữa cuộc lãng du

                                                                                        Mộng hồn còn phiêu bạt

Những cánh đồng hoang vu .

Hai hình ảnh tương xứng là cánh đồng hoang vu mênh mông và  một con người, thi nhân, nhỏ bé, mệt lả vì bị chứng kiết lỵ. Quý ngữ Đồng khô lá vào  mùa đông , mốc thời gian kết thúc một năm , kết thúc một giai đoạn.Basho biết rõ đã đến tận lúc chấm dứt hành trình, giáp mặt với thượng đế, nhưng hồn vẫn đầy mộng phiêu bạt . Còn cái chết sắp đến với thi nhân không là bi kịch mà đó là điều tự nhiên của sự sống và cái chết. Khoảnh khắc sống và chết không là gì cả, là “vô thường”. Chết là từ biệt thế giới này để về với một thế giới khác, bởi “sinh ký, tử quy” Bi cảm aware là thế đấy . Mục đích viết bài  thơ từ  biệt mọi môn đệ, cũng là lúc tác giả muốn gửi gấm  quan niệm mang tính nhân sinh này .

B.       C KẾT LUẬN :

  Tên thật là Matsuo Kinsaku. Basho là bút danh ( tiếng Nhật Basho có nghĩa là cây chuối ,loại thực vật ông rất thích ). Ông sinh năm 1644, con trai út thứ bảy của một Samurai phục vụ cho lãnh chúa Thành Ueno . Ông làm thơ từ năm 20 tuổi . Năm 1672, ông đến Edo (ngày nay là Tokyo), thực hành Zen dưới sự chỉ dẫn của Thiền sư Butchovà trở thành một  thiền sư thi sĩ lỗi lạc của thời Edo  .

 Năm sau Ông xuất bản tập thơ đầu tiên mở đầu cho kiểu thơ riêng biệt của ông ( thơ haiku ) . Nhà thơ thường đi phiêu bạt nên có danh hiệu là "thi sĩ hành hương" . Năm 1694 Ông đi bộ xuống các tỉnh phía Nam của Nhật bị bệnh kiết lỵ và chết ở tuổi 50 . .Basho được công  nhận là người phát triển những câu đầu của thể renga ,thành một thể thơ độc lập mang âm hưởng sâu thẳm của Thiền đạo. Về sau , Masaoka Shiki (1867-1902) hoàn thiện sự tách biệt này thêm nữa và chuyển sang gọi nó là thể haiku

  ( Dalat rằm tháng 2 âm lịch 2017 )