Dalat 1990
THUỘC GIÁO ÁN .
Xin cám ơn shop hàng gia dụng Thanh Vân, TP Hồ Chí Minh
Thành thật xin lỗi Nguyên, người hàng xóm tốt bụng.
Một ngày bình thường trong tuần,mọi người đều làm việc mà tôi thì lại được đi chơi. Không, tôi có công việc từ bốn giờ chiều hôm nay đến rạng sáng hôm sau. Có người nghe ra cái thời khắc hơi kỳ quặc thì nghĩ đến một nghề rồi kinh ngạc khi nhìn ngắm bà lão U70: ở cái tuổi này thì còn bảo vệ cái gì,bảo vệ ai ? Thuê người đi canh cho mình ngủ thì có ! Tôi phải phân trần : bán một cái cửa hàng tiện lợi, do ban ngày ế lắm, đêm lại có rất đông khách du lịch tìm đến,mà xung quanh hàng quán đóng cửa cả ! À thì ra vậy.Ừ thì làm đêm ngủ ngày . Các bà già ngồi quanh đã lọt đầu đuôi câu chuyện bèn đồng tình,ừ, thì phải làm mới có ăn, kẻ làm ngày, người làm đêm, có sao đâu.Một bà bổ sung, Như tôi đây nè, giá mà có chỗ bán buôn như vậy tôi cũng làm được. Tôi có tật ban ngày ngủ, vì ở không mà, rồi đêm thì mắt thao láo .. Bà bạn tri kỷ bổ sung : có hai người, hễ khách đông thì phụ nhau,khách ít thì chia ca ra ngủ .
Bọ ( bố,cách gọi cha của người vùng Hà Tĩnh ) tôi đùa: hồi nào hắn mơ được bán ở một quầy Bách hoá,nay thì đã thoả.! Có lẽ vậy. Tôi từng là một “ bà Địa “ một giáo viên môn Địa Lý bậc cơ sở . Ngày tôi ra trường,bố đẻ ( người sinh ra tôi) động viên : chịu khó đứng lớp độ năm năm là thuộc lòng giáo án . Ông quen biết nhiều thầy cô thường xuyên đứng lớp ở trong ngành giáo dục, lại là người chu đáo, thương con và rất thông cảm với cô con gái ương bướng, nên theo ông “thuộc lòng giáo án” phải hiểu là nắm tường tận mọi kiến thức, để khi không có giáo án vẫn truyền đạt trọn vẹn, sinh động cho bọn trẻ . Đến bây giờ tôi vẫn không thể nào quên những tiết học Môn Sinh ở những năm cấp ba. Thầy giáo dạy thỉnh giảng do trường ở quê ngoại tôi nằm sâu trong núi, mỗi tuần thầy chỉ tạt qua trường vài tiết cho bọn cuối cấp ,học để thi tốt nghiệp. Thầy có chiếc cặp mỏng để cuốn sổ điểm,cuốn sách giáo khoa, còn chữ nghĩa thì một bụng ! Ông giáo tuổi ngoài tứ tuần, giản dị, thân thiện, cứ thế là giảng, rồi đọc cho học sinh ghi những phần quan trọng, mà chỉ liếc qua sách giáo khoa để nhắc nhở học sinh theo dõi cho giờ học thêm lôi cuốn.
Chúng tôi cứ nghĩ chắc thầy chỉ chú ý hai dạng, một là giỏi, hai là bết bát, nhưng buổi học nào, thầy cũng dành vài phút, lật sổ gọi tên từng đứa. Có lẽ vì vậy mà chỉ sau dăm tiết học, ông nhớ tên rất nhiều đứa, có vài trường hợp ông nhầm với đứa khác vì chỗ ngồi,hay nét mặt, ánh mắt.. Các thầy cô dạy Toán Văn chả bao giờ làm thế, dù họ có nhiều tiết mỗi lớp,rồi chấm bài, rồi gọi chúng phát biểu,nên họ chả bỏ công cầm sổ gọi từng đứa, bắt chúng đứng lên ( đi học mà bị thầy kêu tên, đứng lên, dù thế nào cũng thấy sường sượng, nên tư thế hơi miễn cưỡng) nhìn vào mặt, như cố nhớ lấy cái con bé nọ, cái thằng nhóc kia. Ngày chia tay ở tiết học cuối, có đứa cắc cớ nêu thắc mắc, thầy chân thành bảo : để xem bạn ấy sức khoẻ thế nào , nếu có mệt thì thầy tìm cách giảng sao cho dễ hiểu hơn. Thật là cảm động. Lúc ấy tôi dợm hỏi : bố con nói dạy năm năm là thuộc giáo án,có đúng không thầy ? Nhưng qua bao ngày tháng, khi không còn được gắn bó với nghiệp bảng đen phấn trắng, tôi tự trả lời : “ thuộc giáo án “ không chỉ là nắm vững kiến thức, mà còn sống có trách nhiệm với học trò, với đồng nghiệp ,với cuộc đời .”
Trang blog này của bà bạn, tôi viết ké vì mục đích là cùng bà này giãi toả nỗi lòng . Do công việc kinh doanh, hay cứ gọi là “buôn bán “ nên tôi có nhiều mối quan hệ,từ đó đâm ra số bạn bè không ít. Nhưng có lần trong một lớp học Tiếng Anh ( tôi phải cố học khi đã tuổi tam thập nhi lập, vì công việc ) thầy giáo định nghĩa : bạn là người mà ta biết và thích ( thầy dùng hai động từ know và like ) nhưng không có quan hệ bà con huyết thống. Đơn giản vậy thôi, nhưng với tôi, đằng sau động từ know để đi đến like, thì chỉ có một vài người. Trong con số “ vài “ ấy có bà này.
Bà này đang chữa bệnh, chứng bệnh mà nhiều học sinh cũ nghe đến là ái ngại, thật khó chữa . Qua mấy năm lăn lộn , thôi dùng từ khác cho dễ chịu hơn, là khăn gói qua nhiều bệnh viện, thì nay… Nỗi khổ lớn nhất là … đầu tiên ! Mua sắm thứ gì cũng phải tính toán ,cân nhắc . Bà này thèm đọc báo, tôi bèn cùng một cô bạn khác ( chúng tôi cùng diện không có quan hệ bà con huyết thống, mà đều know và like nhau ) đặt cho độc giả này một quí . Nhưng chủ nhân dè dặt đề nghị: tớ cần một chiếc bình giữ nhiệt và mấy con dao. Bình để ủ hạt đậu đen rang chín, còn dao thì gọt dứa, nhà có dao nhưng cũ mèm, mỗi lần gọt từng mắt dứa là lôi hết cả ruột gan quả dứa ra ! Bà bạn cùng đồng chủ nhân cửa hàng tiện lợi giao cho người mẹ lên mạng tìm hộ. Bà cụ gần tám mươi, giỏi sử dụng laptop,mua hàng online , bỏ ra một buổi mò mẫm rồi kêu lên : như sao trên trời, không biết chọn hiệu nào! Bệnh nhân nhớ ra hôm đi họp lớp của học sinh cũ, các thầy cô được tặng một chiếc bình giữ nhiệt nho nhỏ, hiệu Con lừa .Bà này bê theo đi khắp các bệnh viện, rong ruổi các cung đường trên không, dưới đất ( chưa đi tàu thuỷ ) và khen bằng hai từ “ tiện lắm “. Thế rồi, cuối cùng những “chị đẹp đạp sóng rẽ gió “ cũng tìm được một shop. Chủ nhân shop tiện lợi kêu lên : ôi, shop của tớ này. Mấy cái đầu chụm vào màn máy tính. Tôi bảo, ê nhận vơ.! Người ta là.. còn bà là Vân Thanh kia mà ! Ừ, thì hơi ngược. Tên tớ nó ngược ngạo như không xuôi chảy như hiệu kia. Có lẽ lúc sinh ra bố mẹ đã cảm nhận con người “ mây xanh “ hay là “ xanh như mây “này ! Giá thật phải chăng, chủ shop còn miễn hoàn toàn ship, lộ trình từ mảnh đất Saigon hoa lệ lên tận cao nguyên giá lạnh này, ba trăm cây số ! Chúng tôi cảm động lắm, ngỏ lời cám ơn và cầu cho shop buôn bán may mắn . Có lẽ vì thấm thía hai từ “ bệnh nhân “ mà người chủ không ngại ngần hỗ trợ.
Chúng tôi, hai bà chủ cửa hàng, thừa nhận, đã đi buôn thì khó mà giữ chữ tín, nhưng là con người, chúng tôi cũng dễ động lòng. Có một hôm đã khuya, vừa bán vừa ngáp, vì cửa hàng hơi ế, hai bà già cũng khá mệt, cứ muốn đóng cửa về nhà . Chợt một người đàn ông râu ria, lảo đảo bước vào, khoác một chiếc áo jacket field màu cứt ngựa cũ và bẩn , loại áo đi trận mạc của lính tráng trước đây, hai vạt áo có thể nhét kín một cặp gà. Chúng tôi tỉnh người, trố mắt nhìn vào phần nhô lên như bà bầu của người khách có đôi mắt vàng ệch, mệt mỏi dưới ánh đèn tù mù về khuya. Ông ta lôi ra, không phải gà, mà là một chiếc blouson màu cà phê, con mắt nhà buôn cho chúng tôi biết: áo rất mới và đây là đồ đi trộm. Một vài giọt nước nhễu xuống sàn: áo vừa giặt xong, đang được phơi ! Người đàn ông thú nhận , rằng kẹt tiền quá, vì con bé cần mua sách,mà ở nhà, bà vợ lại đau nằm liệt mấy hôm rồi, một mình người này đi làm công nhật trong vườn, lo cho sáu miệng ăn. Rồi ông bố thương con giải thích : nhà này khá lắm, có nhiều buồng trọ. Hay là áo ..? Ồ không, khách trọ họ ở trên lầu cả, nhà chủ ở ngay cổng, áo này tôi bắt gặp ông chủ mặc đi .. đi đám cưới .Bà Mây xanh hay là xanh mây bảo ngay : Để bọn tôi mua cho anh như giá chợ nhé. Chiếc áo chuyền qua hai phụ nữ, những con buôn giàu kinh nghiệm chưng diện, tôi bảo : để tặng cho anh chàng Quang trong vườn. Quang là mối bán dâu, ắc-ti -sô, nhiều loại hoa đẹp cho chúng tôi.Anh này đã bốn mươi, mải lo cho các em học hành,nay mới cưới vợ và ra riêng, con còn nhỏ nên nom ông bố luộm thuộm lắm. Áo diện ăn cưới là áo đẹp, chỉ tiếc là áo ướt, dưới ánh đèn và qua bốn con mắt đeo kính lão ngái ngủ, nên “nhà ngói cũng như nhà tranh “. Có một chàng trai cao nghều chạy đến mua bút bi, bảo mai có bài kiểm tra mà bút của con cũ quá, mực chảy, bà Mây Xanh bèn gom một lố vở và vài cây bút làm quà cho cô con gái, nàng công chúa đầu lòng đang học lớp cuối cấp. Cuối buổi,chúng tôi kiểm tiền trước khi đóng cửa hàng ra về. Hôm nay chúng tôi dù bán ít hàng mà vẫn lãi, đó là lòng thấy ấm áp, vui vui. Có lẽ chỉ mô tả như thế, khi Sơn và Lan, những nhân vật có thật trong các truyện ngắn của Thạch Lam, mô tả .Mỗi bà lại đeo lên vai chiếc túi nhỏ đầy tiền, nhét vào dưới yên, thong thả ra về khi những người đi chợ sáng vun vút trên những chiếc xe lao ra chợ, cho kịp phiên chợ nhỏ của một ngày mới . Trong túi áo phải có một bọc tiền. Chúng tôi vẫn đùa : có tiền, mà đâu phải dễ tiêu. Vì đó là cả cơ nghiệp. Bà bạn ốm đau của tôi là chủ nhân một ngôi nhà, không, một nền nhà, vì ngôi nhà dựng từ thuở bà này bước vào lớp Một trường làng, nhưng là kiểu… Thôi tôi không thể nói.Bố mẹ dành cho cô con gái. Khi người em trai muốn mua một phần cho con mình,phải làm giấy tờ là “ cho” thì chính quyền mới chấp nhận. Chị cho em trai, em cho con gái. Hai phần còn lại thì nhờ hai chị gái đứng tên , với ý đồ của người em trai : phòng khi về già. Và xung đột, rồi ly tán, bắt đầu từ đây.
Dạo đi học, tôi chỉ mê phim , tiểu thuyết, chứ bao áng thơ hay ho tôi không nhớ nhiều.Hai bố và hai mẹ thì trái lại, họ thường đọc Kiều, rồi ru con bằng Kiểu, rồi ví von cũng qua những câu Kiều. Có hôm xem ti vi thấy có câu “ máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê”. Tôi giật mình . Tất cả là ở đấy.
Người thân của bà này không nhiều nhưng so với tôi, là rất nhiều .Tôi có bốn anh em trai, cùng mẹ, cùng cha, bây giờ họ có cuộc sống riêng nhưng không bao giờ anh chị em không nhớ đến nhau.Nhưng ở đây thì người ta dứt tình đúng nghĩa .Hơn năm chục con người và một con người ! Với họ, bạn tôi được đi học, rồi đã bán một phần nhà để chữa bệnh, lại tiêu pha lãng phí, nên bây giờ cứ “ chết khô” cho đáng đời ! Họ còn cho ở ( nhà mang tên họ) do bà này còn chút phúc bảy mươi đời ông bà để lại ! Đi học để có kiến thức là tội lỗi ! Ôi vậy người xưa dạy “ Ấu bất học, lão hà vi? “ ( trẻ không học, già làm gì ? ) Bạn tôi nhiều lúc ngậm ngùi: nếu không đi học, để nay có chút lương hưu,thì có lẽ tớ đã đi theo ông bà từ lâu rồi. Học hành là một trong những quyền của con người. Mục đích làm cách mạng của bác Hồ là “ người dân có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.
Đau ốm cũng là tội lỗi ? Vì tiêu hết tiền mà các bà này, dù bệnh hoạn nhưng vẫn ngại đi bác sĩ, cân nhắc khi mua thuốc.Khoản tiền ấy con cái rất cần. Đành hy sinh mẹ để cho con được đầy đủ ( ! ? )Và tiêu pha lãng phí: vậy thế nào mới là tiết kiệm ? Bạn tôi có điện thoại mà dường như không bao giờ gọi cho ai, trừ những trường hợp thật cần: đặt vé tàu xe, mua hàng online.Vì bà này bảo, rồi có người hỏi han, kể lể, dễ não lòng lắm . Nhưng tôi biết bà ta tiết kiệm. Có ba thứ cần phải chi của một bệnh nhân: thuốc, cơm cháo và tập thể dục. Vì bà này bảo,mỗi khi đi khám bác sĩ luôn hỏi : chế độ ăn, ngủ và đi ngoài của bác thế nào ? Muốn được bình thường như bao nhiêu người bình thường thì cần phải chi tiêu , không thể hà tiện được. Tôi nói hộ,do thấy bạn tôi cứ im lặng khi bị những người thân kết tội, như muốn đưa lên giàn hoả thiêu vì ba tội này. Tôi không dám mượn lời Khổng Tử, nhưng ông đúc kết một câu rất sâu sắc : nhân bất học bất tri lý .
Người thân của bạn tôi đều vất vả nhọc nhằn trên nương vườn ngày đêm, kiếm được từng món tiền vất vả vô cùng. Có lần chúng tôi trồng cây sả. Trồng nửa năm, một cây con đẻ bốn năm cây khác, bán chỉ có hai ngàn !Vâng, vì người mua còn nhặt nhạnh lại, rồi chuyên chở, khi đến tay khách hàng mới lên đến giá bốn ngàn ! Trồng một bụi chuối, tôi mượn loại thực vật này, vì đây là loại cây ăn quả dễ chăm nhất, do ít phải tưới, nhưng tôi biết chuối Dalat, được trồng xen trong các vườn cà phê ở Cầu Đất, cũng kén khâu chăm sóc lắm: phân tro, tỉa tót. Từ lúc trồng là cây con,mấy năm sau mới trổ bông. Rồi kết nải.Nếu sinh một em bé,khi em chào đời, đến lúc bé bi bô học nói, mới có chuối mà ăn.Thế mà giá rẻ vô cùng.Người bạn tôi bảo: tớ hiểu mà . Người ta quí tiền hơn cả mạng sống, thậm chí cả danh dự, nhân phẩm , quan hệ.. là thế.
Hôm nay tôi đến chơi, người bạn kêu lên như kẻ bị đẩy ra giữa dòng vớ được phao:Ôi trời, tớ muốn đẩy xe ủ rác này ra ngoài vườn chuối mà ì à ì ạch mãi.
Tôi xót xa : Ừ, có lẽ vì vậy mà sáng dậy cứ máy mắt, biết là có người mong.
Mấy hôm trước một chị hàng xóm của bà này, cũng là chỗ quen biết về kinh doanh hoa quả của tôi, bảo: Cái bà ấy, ốm đau vậy mà dám đi xịt thuốc diệt cỏ khắp vườn. Ừ thì bảo là đuổi chuột, nhưng chuột thì có bã, với lại vườn ấy đã bán cho người ta, loay hoay trồng nào chuối,nay tính trồng bí ngô.Tôi bảo ăn vô độc lắm đó nghe, toàn là thuốc diệt cỏ . Tôi ân hận. Tôi đang tìm người đến giúp kẻ tôi know và like ( tôi mượn nguyên từ gốc, vì dịch ra nhiều tầng nghĩa lắm )thì cỏ dại trong vườn đã cháy rụi rồi ! Cho nên hôm nay tôi mò qua để phụ việc di dời thùng rác ủ men vi sinh . Khi đẩy ra hiên, hai bà già nghe đói bụng, bèn vào thổi cơm. Lúc đẩy thì nước rau có chảy ra ngoài mép, bay mùi,dù bà bạn đã vội vàng đổ vào ba chai men vi sinh. Một hàng xóm đi qua . Động tác đầu tiên của chú này là đập cửa. Bước thứ hai là nêu lý do trong chuỗi tiếng quát và chửi thề.Bước thứ ba là hăm thuê máy cày xới tung khoảnh vườn ở hiên lên. Bước thứ tư là đe doạ sẽ “ gọi Công An môi trường đến” và dặn lúc leo lên xe đi đón vợ “ chuẩn bị mấy triệu nộp phạt”. Bà bạn đau yếu không nói nên lời . Tôi bảo : nè cháu, chứ rác cháu chất đầy vườn, hai bà già ỳ ạch đi đổ, bà thì tay chân yếu, bà thì ốm liệt, có ai kêu ca gì đâu. Chú này gào lên : nhưng rác đó không hôi. Và hăm : mấy đứa nhỏ nhà tôi đang đau đó, cũng vì các bà . Nhà không có cầu tiêu hay sao mà đi ra cả sân ! Chú này từng tốt nghiệp đại học, có việc ngay một cơ quan trong thành phố, nhưng thấy lương hưu thấp quá nên hoảng, chuyển đi học làm bếp, rồi nay lo chăm con, đưa đón con đi học, nói chung khá nhiều áp lực, thế là đành trút lên… xe phân vi sinh !
Giờ mới thấm, rằng, không phải
“ Nhân bất học bất tri lý”
Mà còn cần phải một điều :
“Ngọc bất trác, bất thành khí .”
Những món hàng hiệu Con lừa vừa về đến, rất tiện ích. Lừa vốn thế nào,tôi không rành lắm .
Còn những con người quanh chúng tôi, họ rất tốt. Tôi nhớ thời điểm 1976, gặp bà bạn nhà quê đúng hiệu, lớ ngớ giữa đất tỉnh thành, tôi hăm : người ở đây họ dữ dội lắm, lôi thôi là họ lột áo bồ ra, tước lấy chỉ đó. Nhưng bây giờ, họ chả hề lột áo lấy chỉ của bọn tôi, mà còn trao chia những gì chúng tôi cần, hơn cả những thứ họ có. Đó là chị Châu, ông Mầu ,cô Kê, và nay là đại gia đình Hoa Tre, có cô Kê, hai bà má của Tre và cô nàng “lạch chạch” , vẫn khó bảo, ưa thắc mắc nhưng rất tốt bụng.
Và những láng giềng lại luôn hăm he lột áo lấy chỉ.Vì tất cả đều qui ra thứ mà ai cũng cần, như bà bạn không cần báo để đọc hàng ngày mà cần chiếc bình giữ nhiệt và mấy con dao .
No comments:
Post a Comment