LUẬT !

 LUẬT  PHÁP!

  Ba  người  mẹ của  tôi bây giờ đang ở  chung  một  nhà . Trình độ của họ có sự chênh  lệch một trời  một vực,  người thì  học  đến trình độ  giáo sư đại  học từ trước  1975,  người chỉ  mới qua cấp  một. Nhưng tôi hết lòng  kính nể tất cả ,vì họ là  những người mẹ của tôi.

   Năm tôi  vào  lớp tư (  lớp hai bây giờ), được  chuyển lên một vùng    mà ở phố  nhiều  người   ngưỡng mộ   chuyến thiên di  và biết rằng  sẽ  định cư lâu dài  : đi  nghỉ mát.  Bởi  miền đất này,dưới con mắt  của  những người ở  khu lao động  nghèo thành thị ven đô thành Saigon ngày ấy, là  đất của  giới nhà giàu, dành cho   những  người có tiền, đi ăn chơi sau  những ngày  làm lụng nơi “ xứ nóng “ này .

  Người dẫn đường ngày ấy là  một  thanh niên  mới  ngoài  hai  mươi , sinh viên đại học trên đó,   đi học , đi  làm công nhật,làm kế toán, hay đi lượm gôn (nhặt bóng gôn ở  sân cù ).   Chú ấy có  một  người cô   họ xa, có ông chồng là   điền chủ,   vườn   nương đồng này đội nọ, cần thuê nhiều  người lên làm   mới  xiết.  Đàn ông thì   nỉa đất,   gánh gồng , tưới tắm  vườn tược , còn phụ nữ tuổi    còn  rất trẻ  như hai má  tôi  thì sẽ được giao cho việc :  nhổ cỏ vườn . Trước  kia, hai má được học  nghề may, về vùng  có   đồn điền cao su  tại  Xuân Lộc thì làm phu cạo mủ, nay   chỉ  vì  muốn cho tôi, đứa con chung của hai má, được  học hành, họ quyết “đổi đời “.  Họ    giao phó  tương lai  mình cho  một chàng trai  có cái mã bảnh bao,  và họ tin tưởng rằng  cuộc đời cũng .. bảnh được chút nào hay chút đó.  Đến bây giờ má Mười vẫn kể : có  nhiều  người cản.Nói   mình  hai chị đờn bà ,nách  một đứa con nít,thằng  kia cũng mới  ngoài hai chục, khoe là đang đi  học, thì   lỡ lên đó,  nó … bán vô   các  xì  nách ba  rồi làm sao ?  Đó, bước ra đường là  gặp lính Mỹ, là  …   Ngày ấy  các quán rượu,gọi là   snack  bar  được  mở  ra  rất  nhiều .  Quanh khu đồn điền  nhiều cô gái  tuổi mới  mười lăm, mười sáu,  da dẻ  xanh  mai mái do   khí hậu     khắc   nghiệt của rừng cao  su,  phải đi cạo mủ  thâu đêm  , ngày về  ngủ, mà công   cán  không  đủ thiếu gì, có  chị  mặt  lưỡi cày,nhiều  người   chấm con dâu chê bai này nọ, rằng mặt đó thì ..  rước nó về nó cày cho mà … nát    cửa tan nhà,  nhưng   chỉ  một  bận  theo  mấy cô  bận đầm,  thoa  son trét  phấn tè le,   lên  Sài gon, ra    Cấp  (  Vũng Tàu  ) là  sau   vài tháng thì    gửi về  nhà toàn   mỹ  kim  ( đô la ) về, ông ba bà má  hớn hở  ra tiệm  vàng đổi,  mua bò, mua  xe Suzuki  đỏ rực.  Nhưng   cuối năm thì  vác cái trống chầu về, nhà cửa đóng  kín, chị con gái  nằm ổ,  có  một đứa bé ,nhà thì   trắng tươi như búp bê,  nhà thì đứa bé     đúng kiểu bà con ông  Bảy chà quảng cáo kem đánh răng Hynos. ! Những   đứa bé  gửi  cho   ông bà,   người mẹ lại ra đi ! .. Hàng xóm ghẻ lạnh với đứa  nhỏ nhiều hơn là  thương  yêu  như bao  trẻ  khác,   mà đứa nhỏ  cũng tội quá  !  Đó, vậy mà  không hiểu sao,    thằng   này nó cù một tiếng  là nghe theo cái  rụp.Nó cù  rằng “ lên trên có nhà, có  công tử tế  cho hai cô  kiếm gạo, có trường học cho nhỏ Tre”. Hiểu “tử tế “ là    làm ăn đàng  hoàng .  Rồi nó dặn đi  dặn lại  mấy điều :  nhớ không  được làm chuyện phi  pháp, mà phải thật thà, siêng  năng, rồi thấy  ai cực khổ thì  đừng có giả  lơ không biết.  Tức là ba điều.  Nhưng có  một câu nó cứ nói  đi nói lại, nói riết đến độ  nhỏ Tư   bị câm điếc từ hồi nào cũng ra  dấu : thôi, cậu nói vậy là bọn  chị thuộc đầy bụng rồi ! Đó là  câu :  không được làm chuyện  phi  pháp !

  Cô  Kê có  học nên đồng tình ngay vế này . Cô sinh ra, lớn lên  khi   nước Việt còn    đầy bóng  người  Pháp, sau đó thì   chia cắt, hai  chế độ,hai chính quyền,hai   lực lượng quân đội.Sống theo pháp luật là   điều  mọi  người nhất nhất   phải  làm,bởi vì  chỉ sơ sẩy sẽ   nhận ngay cái án    khủng  khiếp,  đó là chống phá nhà  nước .  

 Ngày bé,tôi  đã  bị  khuyết tật ở tay sau  một  cơn  sốt bại liệt, nhưng cái  mồm thì ưa cãi cọ,nhiều  người  ôm đầu, thôi mai mốt mày đi học  ra làm thầy  kiện đi. Cái  nghề đó   chỉ cần cái  mồm rộng cả gang  tay như mày !   Nhiều  người đồng tình, phải đó, phải đó . Tôi  mơ làm một nhà văn,vì  ngày bé, tôi có dịp được đọc rất  nhiều sách. Tôi chỉ có hai bà má  , còn lại thuộc diện    bần cố nông,  nhưng tôi  lại thấy mình   thảnh thơi hơn bọn trẻ cùng  lứa, vì chúng nó phải giữ em,rồi đi  kiếm cỏ  cho heo,cho bò,gánh nước,  bổ củi, ra vườn tưới  rau…còn tôi,ngoài giờ học, đôi bữa  đi theo hai má đi   làm công  nhổ cỏ,rửa cà rốt,tỉa  rau,thì tôi ở nhà đọc sách. Xung quanh tôi có nhiều anh chị  lớn, con cái  những chủ  vườn  khá giả,họ  được học hành và hẳn nhiên có  tiền mua nhiều loại sách hay,họ không   tính toán   gì khi cho  một đứa bé ham đọc sách như tôi,miễn là đừng làm  rách,làm hỏng .

 Nhưng  rồi   người tính đâu bằng trời tính,tôi  lại là  một cô giáo .

   Ở  ngôi trường tôi về  nhận công tác  thuộc vùng miền Tây sông nước, nam nữ tuổi học trò chỉ cố chống chèo lên đến hết lớp chín là  ..thôi !Học cho lắm cũng  dzậy ! Ở nhà   có vườn đó, có ruộng, có ghe bầu,  ra vô thiếu gì công ! Rồi lấy chồng,cưới vợ, sinh con . Làm thầy  bà cũng   bấy nhiêu tiền, tiếng là   sạch sẽ, mà   cực thấy mồ . Đúng là cực. Cái     vất  vả của nghề giáo đã có nhiều  người  nói đến, tôi bây giờ đã  nghỉ hưu nên  không    nên nhớ lại làm gì,chọn  những  ký ức vui vui   để giữ . Tuy nhiên có  mấy  chi tiết  khiến tôi không thể    không  bị ám ảnh . Tổ Văn  của tôi  không chỉ rặt  là  giáo viên từ lò Sư phạm ra. Có một thầy  học  tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, thi vào  khó lắm, điểm lấy cao hơn ngành sư phạm, học  cũng  căng thẳng,  và ra làm ông giáo ! Lại có  một cô  học  Luật,  có lẽ cũng có     ước mơ thành  một “ thầy  kiện” như tôi, nay làm  cô giáo.  Người bạn  tuổi nhỏ  so  với tôi, tâm sự : Em ở bển ngay sau khi  ra  trường,  nhưng rồi mỗi ngày  một  bi quan. Là bởi ( cô  bạn thì thầm )  mọi  người đã bẻ cong ngòi bút khi thực hiện các phiên xét xử .Là  một  người dẫu sao cũng  khá quen với chữ  nghĩa, tôi hiểu  hình ảnh “ bẻ cong ngòi bút” này . Cây bút mà bị bẻ cong  ngòi,thì  việc đáng    xử đúng thì cho sai, kẻ  sai lại là   người đúng . Nhưng  rồi, năm học sau,lại có  một cô  từ bỏ   những đêm miệt mài bên giáo  án,  để chuyển qua làm bên  ngành toà án ! Có  một dịp gặp lại, cô vui mừng bảo : Em sợ nhất mấy việc ở trường . Đó là họp hội đồng.  Ban giám hiệu đem hết   người này  đến  người  khác lên đoạn đầu đài, rất sợ,họp mà cứ nơm nớp  như ra pháp  đường . Thứ hai là  bị dự giờ. Dạy học trò chứ đâu phải biểu diễn ca nhạc, có tiết này tiết  khác,  nhưng mấy chục con mắt  thầy cô  cứ  chùm hum về mình,  sau đó   mọi kiến thức bị xới tung, chê nhiều hơn khen, dù mình cố gắng bám  sách chuẩn kiến thức của Bộ…Thứ ba là  thi đua trong chủ  nhiệm.Hễ ai thân với ban giám hiệu thì được  nhận  lớp   ngon,  tức là  ít học sinh cá biệt.Và thế là  mình  chỉ nhận toàn  lớp  bết bát,  trò  dở nên thầy cùng bị lĩnh án  tồi tệ .Chứ qua bên kia … Cô này  sung sướng kể một loạt  những điều tâm đắc . Rồi cô  kết  luận : giá như hồi trước  chị đi   học  luật, hẳn chị sẽ cảm thấy dễ thở hơn  bây giờ . Tôi đành cười :    nghề chọn mình, đành chịu.

 Tôi   tất bật  làm việc, nuôi dạy ba đứa con,  ngôi nhà có ba  người lớn, cô Kê ở xa  nhưng rất quan tâm, sau này có bà nội và mấy cô nữa,chị  và em gái của  ông xã tôi, cũng đều là phụ nữ,  cũng ở vùng với cô Kê,  tất cả đều đầu tắt mặt tối vì chúng nó.Họ hỗ trợ  hai má và tôi  chút đỉnh về tài chính, chứ  để “ tả xung hữu đột “ với bọn nhóc này, là ba  bà trong nhà .

 Tôi  nhớ những trang  sử tuổi học trường làng “ Vua Gia  Long lên ngôi,lập ra  bộ luật Gia Long thay cho bộ luật Hồng Đức của vua Lê Thánh Tôn “. Thầy giáo giảng đại khái, rằng  luật Hồng Đức của vua Lê Thánh Tôn  có  nhiều giá trị, nhưng  khi  vua  Gia Long lên ngôi, xây dựng nhà  Nguyễn, thì  ông thấy có  những điểm   cần bổ  sung . Để dạy dỗ  một lúc ba  đứa bé sinh ra cùng  một  thời điểm,   mà bên cạnh có hai bà má  với  kiểu chăm trẻ  năm 1945, tôi vẫn đùa, vì đó là thời điểm hai bà bị bán làm con  nuôi,  nhà giàu họ mua về để   trông con nhỏ cho họ,vùng nông thôn Trung Bộ,   thì  phải  định ra “ luật”.  Hai má đã có lúc giận dỗi,má Tư hiền nên đắp chăn  khóc và bỏ cơm, còn má  Mười tính  khí đàn ông thì đi .. đẩy ghe  ra sông  ! Tôi cứ theo luật mà làm. Tôi còn  cầu cứu cô Kê,  bà nội và các  cô của bọn trẻ, và rồi thấy bọn trẻ răm rắp tuân theo, hai “ngoại” rảnh tay làm nhiều  việc khác, nên  luật của tôi đã thuyết phục được hai bà . Ở trường làm chủ nhiệm  lớp,tôi cũng  buộc học sinh chấp hành tốt  nội qui của trường,  và có thêm “ nội qui  lớp”  để cho các hoạt động trôi chảy. Tôi  không chạy theo thành tích, ( dựa vào nội qui trường máy móc ) mà  linh hoạt,bởi luật nào cũng mang tính nhân đạo cả .

Những ngày theo hai má  lên vùng   “ xứ lạnh” lập  nghiệp,tôi  đã lờ mờ học  ra  việc “ chấp hành luật “. Các  chủ vườn  ngày ấy      chỉ là  những nông dân Hai Lúa, nhưng tôi thấy cách họ  tổ chức công việc ,giờ giấc,những qui định  khá chặt chẽ và đầy tình   người.Vườn rộng, trai bạn nhiều, việc bộn bề,  nhưng  bà chủ  nhiều hôm vẫn có thể  ung dung đi thăm con  gái  ở  xa  sinh con cả tháng,  hay ông chủ  sáng  sáng cứ giao việc cho  họ,còn ông, vốn có tật nghiện  thuốc lào, nước chè xanh,lại hai vai gánh thêm việc  một ấp trưởng, một thành viên của  nhóm VC nằm vùng,nên ông cố tình lê la nhà nọ sang nhà  kia, trọn buổi sáng, có khi cả  buổi chiều, mà việc vẫn chạy.  Có mấy điều hai má tôi vẫn nhắc : hễ đêm đến, trừ  trường hợp hi hữu,còn lại  trai bạn được  ngủ yên giấc. Vào mùa  cần “ đổ phân”tức là    dọn nhà  WC  lấy phân ra ủ, thì họ    không được giao cho khâu nào cả. Đi lấy nước từ  suối về ao nhà  những đêm mùa  khô hạn thì  ông và  những  người con. Cả việc bổ củi,gánh nước, ông bà   giao cho con cái. Trông em  nhỏ cũng vậy,nếu cần thì thuê  một  người  khác . Qui định   tiền  lương, thưởng, quà tết, đau ốm .. rất chi tiết.

  Tôi có dịp gặp lại   một vài   người con,  thừa hưởng vườn tược  gia tiên để lại, trở thành những chủ nhân mới . Khoa học phát triển nên nông nghiệp cũng được cơ giới hoá, tuy nhiên có  nhiều  khâu vẫn cần đến sức lao động cơ bắp.Đó là  khâu “ vô chân”, bón phân.. Vô chân tức là  lấy đất đắp vào chân gốc rau  khi cây vừa qua giai đoạn phát triển, mục đích là   giúp  cây rau  tăng trưởng nhanh chóng, có  trọng lượng  như ý  muốn. Còn  vô phân tức là ,cứ gọi là cho rau ăn  thêm chất bổ  vậy.Muốn “ vô chân” thì  bước đầu tiên là   chọn đất giữa luống, cuốc bung lên bằng  một loại nỉa bốn chỉa . Dùng đất này,với một cây vá, xúc từng xẻng mà      ý tứ đắp vào từng gốc cây, cẩn thận nếu  không cây sẽ gảy, loại  rau như bắp sú, hoa lơ,  thân cao , to ,mà lại rất giòn.   Tính toán diện tích vườn,số  lượng cây  khắp vườn mà thuê thêm công,  bây giờ chủ  yếu là công nhật  chứ  không  mấy ai  nuôi thợ trong nhà . Chủ  một bên,thợ  một bên.

 Có chủ  ra sức cuốc  rất  khoẻ, như vắt hết sức lực ra, rồi hối hả xúc đất,rồi  vun gốc, rồi   người thợ  chưa  kịp thở để đi  uống nước, thì chủ đã thúc giục qua  luống  khác .. Hết ngày, người làm công   đến tìm chủ, xin nhận tiền (  nguyên tắc,  luật..vườn mà ) là sau  đợt vô chân,bón phân thì chủ mới trả ) Chủ ngạc nhiên, chú làm công vờ gãi đầu : dạ, tại nhà có chút việc. Chủ gặng,việc gì ,  mày  hứa làm cho tao    xong đợt này mà .Chủ có  linh cảm trực giác  rằng  hình như chàng làm công này  muốn..thôi. Mày thôi thì tao kêu công ở đâu ? Dạ thiếu  gì,chứ cháu bận thiệt mà . Rồi  anh  ta ù chạy, không kịp nhận tiền. Công cán đó, mai mốt sai vợ ra nhận.Mấy ngày bị chủ “ quần thảo “ anh chàng hãi hùng . Mà sao hai  vợ chồng chú ấy  giỏi thật,hùng hục cuốc  vun, cứ như là mai… chết đến nơi. Mình xin bái, kiếm chỗ  khác. Đi làm thuê lâu dài,  cứ bị  bóc lột như vầy,thôi  xin chào !Chủ chạy đi tìm công, nhưng cứ như có những cú “tin nhắn mồm “ truyền đi  rất nhanh, nên cuối cùng  hai vợ chồng  đành  gồng mình lên mà cuốc,mà vun,rồi đổ bệnh ! Vườn nhà  người tha thì  đầy trai bạn, mà hễ năn nỉ đi tìm “   giúp cho  vài bữa “ thì ai nấy   tìm cách tránh như tránh hủi ! Bà mẹ già của hai vợ chồng chủ vườn  ấy hiểu ra . Bà  đay nghiến con trai : có cái luật đâu mà lạ ! Thuê  người đến,  chủ cố làm  hết sức hết lực, tớ thấy  buộc phải theo,nhưng  một bữa một thôi.Con trâu con bò  chúng nó  còn nhận ra, mà đây là con   người !

Chủ ngộ ra,  nhưng  đã  muộn .Giao vườn cho con rể, và ..mất luôn vợ .Vì họ bỏ công ngày đêm     bên vườn,quên cả  sự có mặt của ông này .

  Có lẽ  vì cũng quen  “ định ra  luật “nên có nhiều  người phải sống với  “luật rừng “ hay “luật giang hồ”.

  Người bạn   cùng  tôi gắn bó  một thời niên thiếu là  nạn nhân của  những bộ luật mang khái  niệm “luật rừng “ hay “luật giang hồ”này . Chị    không kể,nhưng sự việc thì  rõ ràng.Có nhà  bố mẹ mà  không được ở,vì  “ nữ nhi  ngoại tộc” chỉ  do bà này và cậu em ở khung tuổi  kỵ nhau ,em cầm tinh con   heo mà chị là con  khỉ,   rồi con đầu  lòng của  người em     chết non,thầy bói nói  do kỵ với cô của nó, đang ở chung nhà (?) Khi  được về ,thì  tách  hộ ra . Bà này   mỗi dịp lễ lạc,tết  nhất,  được   phụ  huynh,học sinh tặng  nhiều quà, thì cả nhà  dùng chung.Cả nhà bây giờ là hai hộ,hộ kia có nhân khẩu gấp ba, thế mà  bà  giáo  thấy vui, ít ra là  làm cho bà mẹ, vốn rất yêu quí con trai một, vui  vẻ. Nhưng khi  bà này   ra vườn hái  vài trái su, giàn do hai vợ chồng dựng,    cây cũng do họ trồng,thì hôm  sau,giàn   héo queo,rồi bị giật sập.Chị Giang có  ăn mấy  quả su ấy, lỡ  nuốt vô bụng,mà  nghe đắng chát. Chị bảo, lỗi ở tớ. Vì hôm ấy tớ ghé qua,nhà hết cơm, người bạn vội chạy đi  kiếm quả su, chế  biến cho bà này món  mì xào , ngon lắm, vì những quả su non rất  ngọt,thêm món mì và chút gia vị nữa thì cứ  như  đi   rét tô răng vậy !  Tôi đùa : thì  luật sờ sờ ra  đó. Không   dựng giàn, không   gieo cây, ai cho phép hái . Còn quà  tặng  thì bà mẹ   dùng, mang cho bọn trẻ,chứ đâu cho   người lập giàn su !  Đúng luật là giá má giàn su  ấy do bà mẹ trồng ! Hai bà  lần ra vườn, lật tìm những  cọng su ,cành lá héo rũ, mà  nước mắt  lưng tròng . Vì cái tội  hành động phi pháp mà .. đã hại  cuộc đời giàn su tội  nghiệp !

  ( còn  nữa )