Monday, July 30, 2018

LỜI NGUYỆN CẦU TRÊN QUẢ CHUỐI (2)

Rồi từ đó, mãi đến  mùa thi  tốt nghiệp của bọn học trò mấy năm sau,  hai cô giáo mới  được gặp lại nhau : họ cùng làm giám thị ở Đức Trọng. Nhà trọ khá xa khu vực trường cấp ba huyện, cho nên phương tiện đi về bốn bận  trong suốt ròng rã mấy buổi thi là “ô tô bước”. Tình cờ gặp nhau, cùng trọ một nơi, cùng có những buổi  ra hành lang làm giám thị ba, cùng đi về trên tuyến đường, cùng chung những bữa cơm vội vàng trong chợ, hai cô gái hỏi han từ chuyện bố mẹ thế nào,  công việc ở trường ra sao, bà nội và thằng cu con ( Thu đã lập gia đình, ông chồng quen từ trong trường đại học ) có…dễ chịu không, rồi đến chuyện một phần tư nải chuối ngày nào . Mọi buổi thi, cả bọn  cùng chờ nhau ra về, nhưng bỗng dưng  một trưa, hai nàng giám thị này đều  nộp bài khá trễ, ra đến cổng mới ngơ ngác nhìn quanh sân trường vắng tanh. Đành rảo bước, may mà có nhau, đời còn dễ thương. Con đường nhựa dưới nắng bốc hơi hầm hập.Hai cái túi xách đã điệu đà hơn xưa,  xăng đan ba phân, áo dài thướt tha, hai cái dạ dày rỗng, cô Xí bỗng   có cảm giác trong túi xách có vật gì đó cựa quậy.Thu   kể lể, hôm ấy bắc được siêu thuốc cho bố, ra sân nhà thờ  gọi chị thì anh Hòa bên nhà bảo chị nhắn về rồi. Ừ thì mình tưởng ra  đây  ngồi chơi, nhưng thấy có mấy người đang  cuốc cỏ ở đó,bèn quyết định vậy. Tại đói bụng quá phải không ? Không ( vỗ vào túi xách )Chuối đầy một túi, tội gì không vừa…đi vừa ăn .Ôi bà cô giáo, Thu gục đầu vào vai Xí cười.Xí cũng cười to, tự nhiên cảm thấy có vị ngọt thơm của miếng chuối già hương trong miệng. Ngày ấy  từ nhà thờ quay  ra chỉ có một con đường nhỏ ngoằn nghoèo vừa bước chân một người đi, chạy từ sân nhà  thờ đến hông chùa Linh Giác, nằm sâu dưới một thung lũng khô cằn ,cỏ mọc sát rạt mặt đất, rất ít người qua lại.Tớ cứ thế   mà nhâm nhi  về đến nhà, bất chấp quãng đường sình lầy. Bà cụ thấy vẻ mặt tươi tỉnh, hơi thở thơm nồng mùi chuối chín  thì rất ngạc nhiên.Ban sáng tớ khoe hôm nay hai đứa sẽ đi nhậu để “tống cựu nghinh tân”, có lẽ xế chiều mới ló mặt ở cổng, nhưng bây giờ thì đã ngồi đây. Bà vội vàng đi bắc cháo. Từ ngày  ông bố đi xa, rồi Xí ngã bệnh, bữa tối hai mẹ con chỉ ăn cháo vừng cho nhẹ bụng.Nhưng Xí bảo,ơ thôi mẹ đừng nấu, con không ăn được nữa đâu. Mà tối chắc con cũng… đi ngủ luôn. Cô xoa bụng. Một ký lô chuối, sáu trái ! Cơn đói từ lúc ra khỏi sân nhà thờ  khiến cô quên luôn chuyện quả chuối có Yes hoặc là những chấm đen thui .
  Bây giờ nhớ lại, chắc chắc hôm ấy cô có tới sáu chữ Y.
  Một buổi lang thang trên đường 3 tháng 4 của Dalat, con  đường không  hề có bất cứ  hiệu sách nào, bỗng cô dừng bước trước một cửa hàng  tạp hóa và  văn phòng phẩm. Ở đây có một  quầy sách giáo khoa. Bìa cuốn sách hơi lạ, đầy trịnh trọng  đập vào mắt cô : Tuyển tập 40 bài luận  Anh Văn.
 Người sưu tầm đã dụng công chọn lọc những bài Làm văn của các cô cậu sinh viên năm thứ nhất chuyên khoa các trường đại học quốc tế,  sắp xếp từ thể văn đơn giản nhất (  tự sự,  biểu cảm ) đến thông dụng ( phỏng vấn ) và phức tạp nhất (  bình luận )rồi cho xuất bản dưới dạng song ngữ. Bà cô dạy Ngữ Văn chú ý phần thứ hai. Cô giáo ngẩn ngơ suốt đường về .Cô vừa có trong tay nguồn tư liệu quý phục vụ cho những trang giáo án lớp 10, vừa  rưng rưng xao xuyến. Trái tim cô bị đánh động bởi vài giòng ngắn ngủi từ  một bài làm văn giữa cuốn sách. Vâng, cũng nói về một lần ghé thăm ngôi nguyện đường. Với subject (đề tài) chỉ vỏn vẹn một từ Places ( cảnh vật, nơi chốn ) , tác giả Sumiko Masaki, một sinh viên Nhật đã kết hôn, “kể lại chuyến đi thăm một nguyện đường nhỏ ở Pháp. Chuyến đi đã thay đổi nhân sinh quan của cô” (lời người sưu tầm). Sumiko  vừa trải qua những chuỗi ngày tháng u buồn. Với cô, trong cái đẹp luôn chứa một điều gì đó âu sầu. Dì ruột cô, một mệnh phụ phu nhân nhan sắc, rất yêu hoa hồng trắng, vừa qua đời vì bệnh ung thư khi còn rất trẻ. Rồi hai bà nội ngoại  cũng ra đi sau đó. Cô không nghĩ rằng giữa những ngày nắng đẹp  trời lại đổ mưa giông . Và cô gái trẻ kết luận : Tôi trở nên tin rằng không có hạnh phúc nào bất tận  và không có cái đẹp nào vô biên ( I came to believe that there is no  happiness which never ends and there is no beauty which has no limit ). Cùng chồng đến  thị trấn Vence ở miền Nam nước Pháp, đích đến của họ là ngôi nguyện đường do Henri Matisse (1869-1954)
  trang trí với một nguyên cớ duy nhất : chiêm ngưỡng tác phẩm nghệ thuật của người họa sĩ, điêu khắc, đồ họa tài hoa của nước   Pháp mà  cả hai  đều rất ngưỡng mộ . Một tư liệu   đôi vợ chồng trẻ có trong tay  cho biết Matisse đã thiết kế kính màu, tạo dựng những bức bích họa và  ngay cả lễ phục cho giáo sĩ .  Ngôi nguyện đường ở thị trấn Vence này cách  thành phố biển Nice tươi đẹp độ ba mươi phút đi xe được bàn tay Matisse trang trí để  đáp trả công lao chăm sóc của một nữ tu tại đây  lúc  tác giả lâm bệnh , và đây là một “ trong những tác phẩm vĩ đại nhất của Matisse trong những năm tháng cuối đời” .
 Thoạt tiên cô gái thất vọng lắm. Dù ngôi nguyện đường được dựng trên đỉnh đồi, nhưng lọt thỏm giữa nhiều  tòa nhà khác, nên  rất khó nhận ra. Một tấm  biển nhỏ  bằng gỗ gắn trên bờ rào “Chapelle dé co ré e par Matisse” không khiến cô vơi đi thất vọng .
  Nhưng cô gái Nhật  đã  luôn buồn đau bất chợt mỉm cười. Khi được hai nữ tu mở cửa  đón vào, cô bắt gặp những khung kính   qua cầu thang dẫn vào trong nhà nguyện có hai màu xanh da trời và trắng, hiện lên hình ngôi sao, cá heo. Nó dễ thương quá, trẻ con cũng có thể vẽ được . Bây giờ,  không gian ấm áp và đầy ánh sáng xuyên qua hai vuông cửa sổ khá rộng lồng kính. Cô gái  không phải là một người theo đạo cơ đốc,  một dịp đến nhà thờ chỉ là chuyến ngoạn cảnh, nhưng cô  bất ngờ:  chưa từng thấy một nguyện đường ở vùng quê xa xôi lại  rực rỡ ánh nắng như vậy !Không có buồng xưng tội âm u, không có không khí nặng nề, mà tràn ngập màu xanh mạ, xanh dương, do ánh mặt trời xuyên qua lớp kính màu trên khung cửa  đổ lên nền nhà lót gạch trắng . Đây là một lớp học mẫu giáo và cô gái là em bé . Trên mặt kính hiện lên những cọng rong, những cây tảo biển . Và cô cảm thấy đó là bông hoa của niềm vui .
 Cảm xúc hạnh phúc trào dâng khi cô  bắt gặp ba hình ảnh  chỉ sử dụng nét mực đen trên vách  những bức tường gắn  gạch men trắng . Một vị giáo sĩ trong áo choàng lễ phục . Đức Mẹ đồng trinh bế hài nhi, vô số hoa lá bao quanh. Lễ Phục sinh. Nhưng  rất mộc mạc và chân thật. Cô gái cảm thấy mình thật bé nhỏ , yên ổn và bình an tràn ngập . Cô tìm đến ngồi  ở một chiếc ghế nhỏ trong góc nguyện đường . Đã bừng cháy trong tâm hồn cô một ngọn nến .
 Buổi chiều, cô lại trở về Nice, cùng chồng dạo bước trên bãi biển.Vẫn đấy thôi , hôm qua, hôm kia và bây giờ, vùng biển này đang vào hạ vẫn luôn trải rộng như những phông vải vàng óng . Nhưng hôm nay cô Sumiko Masaki mới nhận ra vẻ đẹp tuyệt mỹ đó . Cô thấy những  bông hoa vui sướng (flowers of joy ) do Matisse vẽ tỏa sáng lung linh trên những lượn sóng vàng trong tâm hồn cô. Cô   đặt tên cho nguồn sống mới của cô là “New horizon of beauty” ( chân trời mới của cái đẹp )
  Cô Xí đã về với ngôi trường mới, chính  là mái trường  của tuổi học trò, như người con đi xa về lại ngôi nhà mình . Nỗi lo lắng “ rồi những ngày sắp tới sẽ như thế nào”  cứ vấn vương khi cầm quyết định chuyển trường, khi cùng cô bạn đồng nghiệp ôm nửa nải chuối đi qua con đường dốc ngút ngàn, qua đi tự bao giờ. Cô  chưa biết Matisse ngày ấy,cô không biết Sumiko Masaki viết New horizon of beauty vào lúc nào, nhưng cô tìm được chân trời cho riêng mình,khi một mình băng qua khu thung lũng dưới chân nhà thờ với một chiếc túi vải nặng đầy những… quả chuối chín !  Xa dần sân nhà thờ, cô để lại phía sau khu hồ Vạn Kiếp của tuổi thơ, để bước vào một cuộc sống mới , lao nhọc mà hân hoan. Cô cứ đi, ngôi trường tiểu học, mái nhà thân yêu, con đường ra nơi công tác mới. Nhưng cô thấy hiện rõ trong đầu một khu hội trường  rất rộng, mái lợp tranh, vách thưng  sơ sài bằng dừa nước, có vô số những hàng cột cao vọi, cô ngồi ở đó, trong la liệt những băng ghế gỗ  được chôn chặt xuống nên nhà đầy cát , trông lên sân khấu có gắn hai chiếc loa lớn. Trông qua lớp vách thưng dừa nước chỉ từ nóc xuống đến ngang đầu là những cánh đồng mênh mang nước, và nước. Xa thật xa có đôi con trâu đang thong thả gặm cỏ. Hội trường ồn ào. Thân nhân từ thành phố kéo đến thăm nuôi người nhà của họ đang  học cải tạo ở đây, vùng Đức Huệ,Long An.  Nhưng dãy nhà tranh như vừa dựng lên , có những vuông cửa  có mái che, có thềm nện đất, có một  chòi canh cũng từ tre tranh khá cao, một doanh trại quân đội cô đã ghé ở Cát Tiên, Đồng Nai , khi đơn vị này tổ chức lễ kết nghĩa với học sinh trường cô . Cô nhớ trên đường từ bến xe ở Chợ Lớn đến đây, những ngôi nhà tranh đơn sơ này luôn là hình ảnh khiến cô đau đáu. Ở vùng miền  đông trên  Đồng Nai, nhà nằm rải rác dưới chân đồi, xung quanh là cỏ dại, đồi cát đá, những bụi chuối xác xơ,không thấy bóng người,mà áo quần giăng trên những hàng cọc cắm ngang sân, nhưng về đây, nhà cửa san sát hai bên  bờ mương, lưng quay ra cánh đồng,  đồ đoàn giắt vào vách hông nhà, trẻ con tung tăng chạy nhảy. Trường cấp ba ngày ấy ngay huyện lỵ cũng được dựng lên  trên nền đất mái lá, ở  đây  cũng thế. Cô giáo bất ngờ khi bắt gặp tiếng kêu đầy kinh ngạc khi chúng được xem hình ảnh khu phố sầm uất có ông bà chúng sinh sống  những ngày xa xưa : những mái nhà tranh. Chúng không thể tin rằng đất nước đi lên từ rơm rạ như thế, không tin được những Lê Lợi Quang Trung cũng từ đấy mà ra đi, từ  đấy mà ý thức  được trách nhiệm công dân,từ đấy mà  làng mạc bề thế như hôm nay, có chúng như hôm nay. Chúng đâu biết rằng để có một Kinh Thành Huế  đồ sộ trở nên di sản, biết bao người nông dân chân đất, sống trong những thôn trang chỉ là mái lá, tường thưng.Nhưng nếu không có họ ?
 Cô đi cùng với chị bạn đồng nghiệp, hơn cô tới bảy tuổi, xuống thăm chồng sắp cưới, một bác sĩ quân y vừa mới nhận nhiệm sở không lâu trước ngày 30.4.75. Cô gái   còn có một lý do thứ hai để lặn lội từ  Saigon xuống vùng  đất ngập phèn này : tìm xưng tội ở một linh mục. Cô Xí ngạc nhiên lắm.  Người bạn giải thích rằng   do công việc,  cô ít có dịp gặp linh mục ở nhà  thờ nơi cô ở để  giải tỏa nỗi niềm. Vị linh mục  từng  là cha tuyên úy, đóng chung đồn ở một sư đoàn  với anh fiance ( người đã hứa hôn )  của cô. Không ngờ ông là người anh cả của cô bạn Vĩnh Tiến !  Ông là Minh Tiến.  Ông cũng là cha đỡ đầu của anh Đanuýp-xanh . Đã có một lần anh con tinh thần dẫn ông bố này đến viếng hai ông bố khác : bố cô Xí và ông Cửu Miên.  Vị tu sĩ tuổi ngoài ba mươi dáng gầy thấp chứ không cao to , vạm vỡ như ông bố  đẻ và  hai em trai, nên trông ông có nét nghiêm khắc của một ông giáo . Nhưng đôi mắt to luôn dò hỏi và hai khóe miệng có   môi trên mỏng, môi dưới lại  dày , điều đó khiến người đối diện thấy ông gần gũi, vui vẻ . Ông vẫn giữ chất hóm hỉnh ở ông bố già nua.Ông kể, ông cụ  mê cô em, nhưng gia đình buộc cưới  bà chị, thế là ông “ chơi luôn” , dù giáo lý Công giáo không chấp nhận chế độ đa thê. Sau này lên Dalat mua vườn, ông bận bịu với cái xưởng cưa, gặp bà mẹ của Vĩnh giỏi giang, bèn thuê bà làm quản gia, và… Để cho ba bà an tâm,kẻo lũ con đi lạc, ông xâu hết vào cái tên Tiến, vào cái họ Ngô Đình, mà nhiều người cứ nghi ngờ ông  có máu của “gia đình trị họ Ngô”. Bà chị sinh ông, thì bà em sinh một cô. Bà chị sinh tiếp  một đôi nam nữ,  bà em cũng thế. Các con cùng tuổi, cùng tên Tiến ( chỉ khác chữ đệm: Ngô Đình Minh Tiến, Anh Tiến, Chí Tiến.. ) nên có khi học hai trường, nhưng đi thi  cả hai luôn ngồi sát bên nhau, có lần đứa này sẵn sàng chỉ bài cho đứa kia !
   Vị linh mục bây giờ ở đây, vẫn đôi mắt dò  hỏi và nụ cười thân thiện, vui vẻ hỏi thăm cô giáo Xí, như thể cô được ông đến thăm. Ở  đây, chiếc cổ cồn trắng lấp ló nơi vạt áo chùng đã thay cho một chiếc sơ mi giản dị,  nhưng ông vẫn là một  người đã kết  hôn ngàn đời với  Đức Kito,  và luôn mong ở ánh sáng phục sinh. Ông xởi lởi hỏi Xí công tác thế nào, cuộc sống ra sao .Ông khoe ở đây ông được phân công làm cấp dưỡng, công việc tương đối nhẹ nhàng, nhưng chỉ tội là  suốt ngày lội trong  nước phèn, tối về ngủ mê vẫn đưa chân lên gãi . Ông còn khoe nơi này  có một đầm sen đẹp lắm. Hoa sen nở rất nhanh nhé. Mới thấy một nụ ,chỉ thoáng sau là ngào ngạt khắp  vùng.Đã có lần ông ngồi … rình hoa nở !  Vì đây giáp Đồng tháp mười rồi , xứ sở của hoa sen . Cô Xí hiểu lòng ông .Ông ồ ạt như thế để muốn cô vơi đi nỗi đau về một người họ tránh nhắc đến : người con tinh thần của ông, người anh của cô và cả em út ông. Gia đình có người làm ở sân bay nên di tản sớm lắm,ngay  sau ngày   rời Dalat, đầu tháng tư, riêng ông đang sống cùng lính tráng, ông không thể bỏ họ bơ vơ những lúc này .Hỏi thăm Vĩnh Tiến thì ông ngập ngừng : có thể nó vào một nhà tu kín bên ấy. Vì bà mẹ Vĩnh có thân nhân ở đây . Ông hứa nếu có dịp, ông sẽ chuyển lời thăm  của Xí, cô bạn bảy năm gắn bó,phải không Vĩnh ? Đến lúc  cô bạn  gọi ra về, vị linh mục nhìn cô, ngập ngừng  như dặn dò: Này chị, tôi luôn cầu nguyện cho chị và mọi người khỏe mạnh, bình an. Chúng ta còn có một trách nhiệm rất lớn là, là làm tiếp phần dang dở mà người đi trước để lại .Lớn và nặng nề lắm đấy, nhưng vì người ấy, chúng ta phải luôn cố gắng . Và trên cao kia, ông  đưa tay chỉ một đám mây  xám  đang vần vũ trên đầu : Anh ấy luôn theo dõi mỗi bước  chúng ta đi. Chị cứ vững lòng. Cô gái bật khóc, như thể bao nhiêu nỗi nín lặng dồn nén quá lâu, bỗng tuôn trào. Vị linh mục có lẽ  đã quen với hình ảnh này. Ông đưa tay chống cằm, khẽ  quay đi .
     Hai cô gái về trường. Cô bạn được chuyển lên phòng giáo dục Huyện công tác.Ngày chia tay, cô tặng người em bộ tiểu thuyết Lớp trẻ, ký tên bên dưới lời chức  từng nét , thế mà đọc thì cứ thấy chữ Thỏ rõ ràng ( tên Thới ).Học trò chả từng gọi cô Thỏ là gì . Cô Xí cũng tặng cô mấy tập trong bộ Cuốn theo chiều gió , ký tên ,với họ Nguyễn là chữ N và X  dính vào như chữ U. Học trò khi chưa biết tên gọi là cô Nụ . Hoa,Nụ,Nhụy,là  tam nhân đồng hành.  Chúng ta phải làm tiếp phần dang dở mà người đi trước để lại .Lớn và nặng nề lắm đấy, nhưng vì người ấy, chúng ta phải luôn cố gắng
   Bây giờ vị linh mục xưa có dịp về lại Dalat. Vĩnh Tiến hiện sống trong một Dòng kín , khỏe mạnh, nhưng mắc bệnh đãng trí . Cô bé thông minh ngày nào ! Ông anh vẫn xởi lởi : Tôi có dịp đi Châu Phi nhé, thấy người ta ăn gạo Việt Nam mình đấy. Nhà nào ở miền quê có vách ngăn bằng bao gạo có chữ Made in Việt Nam là bảnh lắm . Việt Nam mình giờ thay đổi không ngờ. Hồi trước có nhiều món hàng không tìm thấy, giờ đâu đâu cũng có có, lại dễ mua .

 Nhưng cha à, Chúng ta phải làm tiếp phần dang dở mà người đi trước để lại .Lớn và nặng nề lắm đấy, nhưng vì người ấy, chúng ta phải luôn cố gắng.

Saturday, July 28, 2018

LỜI NGUYỆN CẦU TRÊN QUẢ CHUỐI (1)



Đến bịnh viện thì mới biết thầy Hiệu trưởng đã về nhà từ hôm qua. Vậy … còn nải chuối! Cả hai đứng tần ngần  giây lát rồi quay đi. Dù thế nào đi nữa, Thu là “lính mới” bằng mọi giá phải ghé thăm sức khỏe thủ trưởng,nhân tiện để thầy “nhớ mặt”, nó nói như ra lệnh cho  Xí , chị về nhà đi. Chị vừa ốm dậy, đi bộ nhiều mệt lắm. Em cứ từ từ, miễn trưa đến gặp thầy ấy là được.Xí  cười, thôi cứ đi rồi tính.  Bọn họ  đã cuốc bộ ba cây số từ nhà  ra đây, bây giờ quay trở lại cung đường cũ  với món quà là nải chuối ươm gần bốn ký, và thêm ba cây số leo dốc! Nhà vị Hiệu Trưởng nằm sát bên ngôi trường Xí  về trước Tuyết một năm , khu cây số sáu, mãi cuối con đường Xô Viết Nghệ Tĩnh ,vắt qua mấy quả đồi. Trời  mùa mưa cao nguyên  cùng sang với  hè, nhưng bỗng dưng sáng hôm ấy nắng chói chang như ngày xuân.  Bầu trời u ám chiều hôm qua đã nhường chỗ cho những tia nắng rực rỡ, nóng rát phả lên lưng, những bước chân lếch thếch, khiến hai chiếc áo khoác  nỉ dày phải cất vào túi vải. Nải chuối to được cột quàng qua một sợi dây mây, cứ trĩu xuống. 
              Lòng cô giáo trẻ  bỗng  bồi hồi.
              Năm nào, hình như mới đây thôi, họ cũng hớn hở kéo nhau qua con dốc này, một bên là nghĩa trang rậm rì những khóm quỳ tàn úa sau đông, một bên là những mái nhà thấp thoáng dưới lũng sâu, lác đác những bóng người cắm cúi giữa những luống rau. Nải chuối cũng vàng ươm, cũng được cột quàng bằng một sợi mây khá chắc, con nhỏ  học đệ tứ (lớp 9) trĩu vai bước  ra cổng,thì có một bàn tay từ đâu đỡ lấy. Ủa, ồ... Hai con  bé đi trước reo lên, cũng lúc đó Xí   mới nghiêng vành mũ, nhận ra một dáng người rất quen. Mấy cái con bé này ngốc bò tẹt. Sao không chia nhỏ  chuối ra, mỗi đứa “na” vài trái thôi, bắt mình con Xí nó tha ra đến Lạc Dương  là còn cái cuống! Giọng vừa nạt nộ,vừa  hài hước. Bốn   bóng người tạt vào vệ đường.  Ba con “lạch chạch”  đứng nhìn nhân vật  lúc nãy nhanh chóng lấy trong túi ra một vật nhỏ, bật “tách” rồi phút chốc, tay kia  đưa lên với một túm cỏ  đuôi chồn lớn, thứ cỏ chúng nó vẫn thường bứt về , đặt lên hai đầu những sợi thun căng giữa mấy chiếc cọc bé tí, rồi lấy dép đập, thun bên đứa nào rung nhiều, cái “ đuôi chồn”  bị đuôi kia đẩy rơi xuống trước là  thua. Hôm nay họ không dùng túm bông đuôi chồn tim tím ấy để đá cỏ, mà họ chọn cuống bông rất dài, bện lại thành mấy sợi dây  khá chắc . Cũng chiếc lưỡi dao”thần kì” ló ra từ một vật trông y hệt chiếc cắt  móng tay của Mỹ, loại to tướng  bán  đầy ở hàng đồ xôn, nải chuối thật lớn được chia làm bốn, không đều .Tre xách một túm vài trái, Vĩnh và Xí  được giao hai phần bằng nhau, độ năm sáu  trái, còn lại là chủ chiếc dao. Hai bà chị  hớn hở đi trước . Từ đây lên nhà  chị Vĩnh  còn xa lắm, nhưng có anh Đa đi cùng, nải chuối chia đều, quãng đường sẽ ngắn gần. Tre  tò mò. Mọi năm anh Đa luôn về quê cùng mẹ cúng ông bà. Có năm anh cũng ở lại .Và  bây giờ anh ở đây! Mồng hai tết. Tre đi sau, bàn tay với túm chuối của nó đã nhập chung với túm to của anh Đa, tay nó  như bíu chặt vào cánh tay đang đút túi quần của anh . Hai bàn chân có đôi xăng đan mới   sung sướng hất tung những cọng thông khô ven đường, miệng líu lo ngân nga những nốt nhạc rất quen …Ồ ô ô. A- vách mê xa bô . Tôi không quá tệ với đôi guốc gỗ của tôi đâu . Kể từ khi con trai của nhà vua yêu tôi với đôi guốc này của tôi, anh ấy đã cho tôi  một bó kinh giới ,tôi trồng trên đồng bằng. Nếu nó nở hoa, tôi sẽ là nữ hoàng. Anh Đa chúm môi huýt sáo đoạn nhạc tiếp theo và nheo mắt nhìn Tre. Họ đều  rất thích bài dân ca Pháp Đi qua vùng Lorraine  . Đó là một câu chuyện cổ tích và đoạn kết có hậu. Một cô gái  xấu xí , quê mùa, cùng đôi guốc gỗ qua vùng Lorraine. Có ba chàng sĩ quan gặp cô , chế giễu. Cô  chẳng ngần ngại mà khoe rằng: Hoàng tử đã chú ý cô rồi.Xí và Tre là những cô gái con nhà nông quê kệch, họ đang đến nhà những hoàng tử, nhà Vĩnh, con gái cưng của một thương gia, một phú nông. Ông  bố này  có những người con giàu sang, quyền thế. Chị Nhụy thường chê bai với giọng ghen tỵ, tụi bay  không có  ông anh Đa dẫn theo, sức mấy ông Tiến cho hai đứa bay  lên nhà ông ấy.  Mấy người con ông ấy thấy tụi mình là đóng cổng liền .Họ nghi  mình đi theo Vi Xi .Nhưng chị không tin Vĩnh lại rất bình dân. Chỉ vì mẹ nó cũng lam lũ như mẹ chúng mình.  Mà anh chị nó , xem ra  họ không hề hách dịch như chị nghĩ. Người chị làm ở Nha Địa dư cho Xí mấy tệp giấy cro-ki, trắng và dày, học các giờ Mỹ thuật  rất thích. Ông anh làm cho  chính phủ có lần tặng Tre một hộp thuốc bổ bự, nó uống cả năm, loại Algi-B, chỉ con nhà giàu mới có  thể mua được.Một ông mà anh Đa gọi là Cha tuyên úy đã  gửi cho nhà Tre cả hộp bánh bích qui dịp Nô-en, các cô gói kín để đến tết mới đem ra mời khách. Chị làm o-tét-đờ-le ( tiếp viên hàng không )thì gửi  quà sinh nhật Tre  mấy chiếc áo len dày và ấm.  Xí đã có mấy lần gặp  họ  trong tiệc  Rề-vi-dôn, có cảm giác họ thân quen như những anh, chị nhà mình .
      Bốn người bây giờ  đã đến một ngôi biệt thự Pháp khi qua hết con dốc ngắn. Ở đây dẫn đến khu Cité  Decoux, có ngôi nhà Vĩnh trọ học trong đó. Hôm nay tết nên đóng cửa nhà . Ngôi nhà họ dừng chân cổng mở rộng, bên trong thấp thoáng những bóng người áo quần đẹp đẽ. Một tốp người Thượng , chỉ có phụ nữ, bà lão và trẻ con ,từ trong đi ra,theo hàng một như cách đi rừng, vai đeo gùi, vẻ mặc hốc hác, tóc tai rũ rượi khoác những tấm chăn dày  cáu bẩn . Có người vừa đi vừa bóc bánh ăn, có người  đứng lại bên cổng, cẩn thận xếp một  mẩu giấy nhỏ, hẳn là tiền, nhét vào cạp xà rông.Có một bà cụ loay hoay với chiếc váy đầm hoa còn rất mới, ngắm nhìn giây lát rồi cáu kỉnh vất lên bờ rào nở đầy  bông đỏ. Đó là những người từ trên xã Lạc Dương, khu nhà Vĩnh ở, xuống đây đi chơi tết.  Chủ những ngôi  nhà  họ tạt vào thường lì xì  cho  họ. Bà cụ có lẽ không cần chiếc váy vào lúc này .Có chăng là những chiếc chăn thay cho áo len,áo măng tô nỉ .  Chợt anh Đa kêu to một tiếng Thượng, hình như tên một ai đó. Đúng rồi, một  phụ nữ ngẩng lên kêu  Ơi, chú Hoa. Ơ, cô  Vĩnh Tiến . Anh moi túi tặng họ  món tiền, dặn chị biếu lại cho  những người khác . Vĩnh đứng dẩu môi tiu nghỉu. Nó cũng muốn lì xì cho họ, những con người là “thần dân”trong thôn của bố nó ,những giáo dân  ngoan đạo nó vẫn gặp hằng ngày . Nhưng ban nãy nó đã “mừng tuổi “hết cho mấy nhóc tì nhà chị Nhụy rồi .Tre một tay đỡ túm chuối, tay kia đưa lên cao, đó là cử chỉ  lịch thiệp mỗi khi nó muốn tặng ai vật gì, nhưng  đám người  quàng chăn kia lắc đầu,nhăn răng  cười từ chối.  Với Tre, chuối này bà Tùng  dặn chị Xí và Tre mang lên biếu bà Tiến, cây nhà lá vườn, nhân tiện sáng nay Vĩnh được ông bố chở xuống chơi, lại rất thích ăn chuối già hương , là món quà quí giá lắm. Vĩnh  giải thích, họ có chuối rừng nhiều vô kể . Họ  chỉ cần tiền để mua gạo. Bố Vĩnh là Trưởng thôn nên ông hiểu  rất rõ tâm tư nguyện vọng của họ . Ông dẫn anh Đa đi rửa tội, theo đạo  để có  thêm một người con hay là cùng ông đi truyền giáo. Rồi biết đâu, ông còn tính chuyện "bắt rể "nữa ? Đó là nỗi hậm hực của chị Nhụy. Chị  tính toán một đằng, sự việc lại ra nhiều  nẻo  Từ khi lên đệ tam ( lớp 10) chuyển sang học ở trường nam công lập Trần Hưng Đạo, anh Đa có thêm một chỗ ở mới, nhà trọ của Vĩnh. Anh được ông Tiến thường xuyên đón lên nhà ông mỗi chiều,  sáng lại đưa xuống đi học,cứ thế. Chủ nhật anh mới về lại ấp Nghệ Tĩnh, ở tịt trong nhà anh Thạch,giúp anh tắm gội, giặt giũ, quét dọn, rồi thầm thì  với anh những chuyện gì mà cô bé Xí có tìm qua, cố tình lục lọi những kệ sách bên ngoài phòng khách, vừa dỏng tai nghe ngóng câu chuyện hai người đàn ông trao đổi bên kia vách, nhưng không nghe rõ, có khi  lọt thỏm đôi từ rất lạ tai. Rồi  thì anh  hối hả ra vườn,  hồng hộc  cuốc xới mảnh vườn của anh Thạch. Anh  cháu và ông cậu  ăn chia tứ lục ( cháu có đất  nhận bốn phần lãi, cậu với công sức nhận phần còn lại   ),anh Đa  làm chỉ để phụ giúp cả hai bên  . Buổi trưa mang cơm về cho anh Thạch, anh bê cả phần riêng của mình qua luôn .  Hẳn anh cũng muốn rủ rê ông  anh tật nguyền này đi  theo đạo luôn chăng .Anh này là người không tốt rồi. Nhưng thấy tồi tội. Một kẻ xa gia đình, đến miền đất lạ, làm con của mọi nhà, ăn nhờ, ngủ nhờ, một chốn riêng tư để đặt riêng cái giường không có, mà  tấm chiếu,cái chăn riêng cũng không có .Vậy, nếu đi học để ra làm công chức, tại sao phải vất vả như thế. ?Trong thôn cũng có nhiều chàng trai nghèo hiếu học từ miền trung vào. Họ thuê nhà trọ, kiếm thêm thu nhập từ việc cuốc  vườn,  dạy kèm, đi nhặt thuê quả cù ngoài sân gôn. Họ có thời gian dạo phố, ra rạp coi xi nê, có những bộ quần áo tươm tất, dù có thể ít hay nhiều  bạn bè. Còn anh chàng  này ? Anh ta có bạn đếm không xiết,đủ mọi thành phần xã hội. Ở thôn này, anh quen hết các chú làm  công  trong các nhà khá giả, dù có người đến từ tỉnh khác,huyện khác. Bạn học trường phổ thông anh cũng thân thiết nhiều,  bất  kể họ nhỏ hơn anh mấy tuổi. Lên đại học cũng thế.  Sinh viên sĩ quan từ hai trường đại học quân sự lớn trong thành phố, các tu sinh trong chủng viện, rất nhiều người là bạn của anh . Mỗi chủ nhật họ đến nhà  thăm anh Thạch, anh Đa  luýnh quýnh nhờ chủ nhà nấu cơm đãi. Một vài con cá giếc chiên giòn, một dĩa rau trộn trứng luộc và dầu giấm,những ly nước chè tươi đậm đặc, nhưng thực khách vui vẻ  . Chả ai chú ý, trừ hai chị em  cô bé tuổi thiếu niên và  bà chị “ tào lao”. Đúng rồi, do nhiệm vụ “ truyền đạo” nên anh Chút  phải “luýnh quýnh” như thế .
  Hai cô giáo đã lê lết đến “trạm bà Giao”, chính là ngôi biệt thự  chữ A đồ sộ, quét vôi hồng thắm, bờ rào bông bụt cao dày, cổng luôn khép kín năm nào , nay có tới ba  bốn lối vào, hàng giậu tàn úa, và trước cửa lớn  có  trương một tấm bảng to “Hợp tác xã nông nghiệp ấp Đông Tĩnh”, là nơi người dân tập kết rau củ về bán.Chủ tịch là một phụ nữ to béo, bà Giao. Cô Xí có mấy người quen làm việc trong đó, người   cắt gọt lại rau, người cân đong, người đóng bao,cô  đã đôi lần ghé đây xin nước uống lúc tan trường. Hôm nào cả nhóm du xuân cũng dừng ở đây ...
  . Nải chuối bây giờ được chia làm hai để  mỗi người đeo một nửa  .Trạm không  bao giờ thiếu dây. Lộ trình còn xa lắm, trời đã gần trưa, mà nắng vẫn cứ đuổi theo, bỏng rát mặt mũi . Có những làn gió nhẹ thoảng qua, thổi lồng vào áo vải, mang theo hương thơm dìu dịu , hăng hắc của lá  thông. Ồ, mát quá. Xí muốn "bói chuối" như hôm nào lắm, nhưng chuối đang mang đi biếu mà .
  Và bây giờ, họ đang trên đường trở về nhà. Nải chuối đã trao tận tay người ốm, vị thủ trưởng. Ông còn mệt. Khi khách đến, ông đang mơ màng ngủ. Bà vợ tiếp hai “cựu bình và tân binh”,nhiệt tình mời dùng bữa nhưng họ từ chối, lý do có bố (cô Thu ) có mẹ ( cô Xí ) đều tuổi già, đang  chờ cơm ở nhà. Bà không ngạc nhiên khi thấy nải chuối có hai phần, lại còn khen các cô giáo trẻ quá giỏi,luôn miệng xuýt xoa  tội quá , và không ngần ngại dùng dao tách đôi phần  chuối Thu mang ban nãy , tặng hai cô “quà đi đường”. Chuối già hương ngày ấy quí giá như táo nho nhập bây giờ.Hai cô ngượng ngùng từ chối, bà bèn níu tay chặt, nhét vào  sâu trong túi vải mỗi cô.
. Nhà cô Thu ở  ngay bên hông nhà thờ xứ.Cô giáo mới của trường Đống Đa thua Hoa Tre một tuổi, ngày nào cũng biết "tam nhân đồng hành " Vĩnh, Tre ,Xí, và biết "tất hữu ngã sư"là Vĩnh . Con đường dốc “cằm đụng đầu gối” này hôm nào anh Đa vẫn đi  học, còn Xí vẫn băng qua khu nhà Vĩnh. Hồ Vạn Kiếp dưới chân dốc đã bị lấp dần, mặt nước  tràn lênh láng ra những vuông rau, có mấy chú vịt con  lông vàng óng đang chổng mông sục sạo tìm ốc .Bao cảm xúc trào dâng.  Có lẽ mình qua đây lần này  rồi khó có dịp ghé lại. Ngôi trường cô sắp về nhận công tác ở ngọn đồi bên kia, phảng phất không khí phố xá, không xa mà rồi sẽ rất xa . Cô còn một việc phải làm,lẽ ra khi đứng    nghỉ trước cổng trạm bà Giao. Cô thở dài . Rồi những gì đến sẽ đến thôi mà .

              Sáng mồng hai tết năm ấy họ  bước vào hẳn khuôn viên   Dòng Chúa Cứu Thế, kế bên trường Minh Đức, mà bây giờ Thu sẽ về làm cô giáo, còn Xí chia tay. Cơ sở của nhà dòng nay thuộc phân viện sinh học, từ nhà thầy hiệu trưởng đi ngược lên dăm mét . Anh Đa đưa cao   túm chuối Tre đeo vai, nói to . Ăn bây giờ, chút lên nhà Vĩnh  mẹ sẽ mời chuối nữa, nên “dùng trước vẫn tốt”,được không, bà chủ ?. Con  nhỏ Vĩnh quai mồm  nhại giọng mẹ nó ,người  phụ nữ gốc  Vĩnh Bảo,Hải Phòng, quê hương của cụ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, một "chiêm tinh gia " : Chúng mầy ăn quả “toa” này, này, “ngoan” ra phết nhẩy. Tre ôm bụng cười . Chuối vừa được dấm với đất đèn, mẹ cô Xí  cất ra từ tối ba mươi, quả vàng ươm, thơm thơm mùi các bua, mùi quả chín. Họ ngồi hàng ngang trên thềm xi măng, trong không gian êm ắng của tòa nhà yên tĩnh, trong hương dìu dịu của thông, của tùng, trong làn gió mơn man một sáng mùa xuân,thấy lòng tràn ngập hạnh phúc . Anh Đa bảo, nào tụi bay có biết “bói chuối” không? Là sao ? Đây, anh chỉ vẽ . Con bé Vĩnh lì xì đi, mỗi đứa một trái, ừ, tao một trái, mày giữ một trái. Bây giờ chúng mày nhắm mắt cầu xin một điều gì đi trong năm mới này .Cả mai mốt nữa . Rồi sao nữa? Đừng có hối,thì cứ cầu xin đi đã. Sau đó, chiếc dao bấm độc đáo lại  thò lưỡi, xén đôi mỗi quả chuối. Anh cầm hai mẩu chuối đưa lên ngắm nghía phần ruột chín bên trong, bất chợt mỉm cười. Có thấy gì lạ không ? Con thấy có ba phần, để con tách ra ăn nghe.Đó là cách ăn chuối của Hoa Tre. Tay phải  bị liệt, bàn tay trái còn bé,  nên mỗi khi ăn chuối, các bà má   giúp nó  cắt đôi, nhưng Tre vốn mạnh mẽ, ngang ngạnh, lại tách dọc. Vĩnh Tiến reo lên, a tui thấy rồi, chữ i cờ rét. Ừ đúng. Anh Đa vui vẻ . Y có ý nghĩa gì nhỉ ? Là là …Vĩnh rất thông minh ,một  con chiên ngoan đạo, là  yêu thương, là  y xì xì… Anh vẫn lắc đầu. Tre reo lên , y tá.  Con bé hồi bốn tuổi bị sốt bại liệt, ra vào nhiều  bệnh viện, hình bóng  những chiếc áo bờ-lu trắng luôn ám ảnh nó .Anh vẫn lắc đầu, tiếng Anh đó . Cô bé Xí thích học môn Anh Văn hơn Toán, buột miệng  ,là Yes. Ừ, đúng rồi đó .Lời nguyện cầu nên ai nấy giữ bí mật nghe chưa . Cả ba người kia đều có một chấm đen thật to ngay giữa lòng quả chuối, thế là chuối không Yes , không nhậm lời cầu xin  của họ rồi.Trừ anh Đa.  Lời nguyện của anh Đa là gì ?  Tre thắc mắc lắm.Nó thì mong hai bà má xin thêm em bé nữa về nuôi . Vĩnh  mơ ước sẽ vào ngành kiến trúc , còn Xí tôi , là  … dành cho chị Nhụy: chị bớt tính Trương Phi .

    Hôm nay,cô phải ghé sân  nguyện đường trong xứ đạo này, hẳn lời  khấn  xin mới thiêng.
                                                                                                               nguyễn xuân 
                                                                                                                 (còn nữa ) 
                                                                                                        
                                                                                                            

Sunday, July 22, 2018

chiếc bút máy (2)

.                                                     Kính Dâng Hương Hồn Những Người Trẻ  đã ngã xuống cho Tổ Quốc .

  
Tôi nhớ lại tôi  đã  ngồi lặng người nơi bàn học rất lâu, và chắc còn lâu hơn nữa nếu  không có tiếng í ới gọi ăn cơm của thằng em út.Thôi rồi, tiêu đời cây bút máy đẹp đẽ của mình ! Mà không biết ai đã đối xử tàn tệ với nó như vậy ?  Ai chứ ? Tôi   đau khổ tìm một tờ giấy, cẩn   thận  cuộn kín cây viết lại, bỗng nhớ có lần tôi đã tìm vải vụn  đắp kín  thi thể con mèo con bị bệnh chết, rồi đem chôn. Tiếng gọi ra ăn  cơm của thằng em vẫn dóng dả bên ngoài , tôi lật đật nhét cây bút vào sâu  trong hộc bàn, thấy mi mắt cay cay .
  Lễ cúng sáng mồng một tết đã tàn nhang, mọi người xúm lại bê dọn mâm cỗ xuống nhà dưới. Cơm trắng dẻo đơm đầy trong bốn chén kiểu bằng sứ mỏng tang, bên ngoài vẽ hoa văn chùa chiền, tráng men xanh lam.Thịt nạc kho ngọt,   thịt bò kho cắt lát, thịt heo luộc ngâm nước mắm ngon, chả thủ , cá thu chiên xốt cà chua, canh miến nấu gà, xúp lơ và đậu hòa lan xào thịt nạc, bánh tét, dưa kiệu,  dưa cải chua .Các thứ dưa mẹ sai tôi gắp từ thẩu, từ  khạp ra . Tôi thò  đũa  vào chiếc khạp men da lươn bóng láng, kéo lên những cọng dưa cải vàng ươm, mùi thơm chua chua dìu dịu, mà cứ mong  có một phép lạ nào đó, gắp được… cây viết máy . Ôi! Cây viết máy của tôi .Nó không còn mới, nhưng nó đã gắn bó với tôi hai năm rưỡi rồi. Nắp viết màu vàng, thân màu nâu   ánh lên tia đèn trong đêm, tia nắng bên cửa sổ , bây giờ chỉ còn lớp vỏ thôi . Cái họng lưỡi gà để gắn một mẩu ngòi mỏng mảnh như cọng cỏ đã cháy queo, chảy nhựa, biến dạng đến độ thủ phạm hẳn phải vất cả lắm  mới đun được vào trong phần nắp rỗng .  Ngòi màu vàng như thể được mạ cũng cháy đen, trở thành một mẩu thép quăn queo, chẳng khác gì moi từ bếp  tro ra .
    Hồi đêm, lúc ai nấy cùng kéo ra sân cúng giao thừa,tôi ngồi nấn ná trong buồng học, chỉ vì muốn nghe cô xướng ngôn viên thông báo kết quả cuộc thi thơ trên đài phát thanh  Saigon. Giải nhất thuộc về một người lính đóng ở đồn xa,   đâu như tận Đức Cơ. Rồi cô Hồng Vân ngâm bài thơ này, da diết đến nao lòng . Người lính chỉ mơ ước một điều  rằng xuân này sẽ là xuân thanh bình . Bỗng dưng tôi muốn viết đôi điều lên nhật kí. Nhưng mẹ đã gọi tôi ra đón giao thừa .
  Tiếng pháo nổ râm ran, có đôi tiếng súng từ xa vọng về .
  Ban thờ  cúng giao thừa  có  bình nhang, đèn cầy cắm trên hai cái đáy  tách nhỏ úp ngược, một bình bông bẻ ngoài vườn. Một dĩa trái cây, con gà, cộ xôi nếp trắng.Ly rượu. Cha tôi vận áo dài khăn đóng khẽ khàng đốt nhang, hai anh cả đứng kế bên. Thằng út và mẹ đứng sau lưng,tôi đứng cùng hàng với các chú trong nhà.  Từ khi hai chị lần lượt đi lấy chồng, mấy năm rồi  lễ giao   thừa nhà tôi cũng ngần ấy   người. Vắng bóng các chị làm công . Họ giờ này cũng đang đón giao thừa ngoài quê, ra giêng mới quay vào.Các chú đã từ ngày vào đây  chưa về ăn tết. Họ không thể về, chỉ vì e ngại chuyện bị bắt đi quân dịch. Món tiền để dành cả năm, các chị, hoặc anh Chút về quê,sẽ chuyển giúp họ. Đôi khi cũng có chú về thăm quê khi nhà có giỗ kị, hay cưới xin, ma chay. Trong đêm giao thờ ở xứ người, vẻ mặt mỗi chú một nét trầm tư .
 Bỗng tôi có cảm giác như một ai đó đang lặng lẽ đến đứng sau lưng tôi, chắc một chú nào đó . Tôi chăm chú nghe cha tôi lầm bầm khấn nguyện, rồi giật mình khi các anh châm ngòi vào dây pháo treo đu đưa dưới một cành tre cao cắm ngang hiên. Xuân đã về .Lại một xuân nữa đến trong khói lửa chiến tranh.Mùa xuân vẫn xanh… Chiếc bàn đặt lễ vật cúng giao thừa được khiêng trả lại nơi phòng khách, tôi  thoáng thấy một bóng người tập tễnh đặt  bốn chiếc ghế nhỏ vào  đúng vị trí nơi bàn. Không phải anh Chút chứ ? Anh đã về Saigon ăn tết cùng các chị từ mấy hôm trước rồi mà .
  Nhà cửa bây giờ tối om, chỉ còn ánh sáng leo lét của ngọn đèn dầu nơi bàn thờ. Cha tôi vẫn trong bộ áo dài khăn đóng cúng giao thừa  cầm đèn pin đi khắp nhà để xông đất . Bắt đầu từ sân,  ông bước qua khung cửa chính giữa nhà, lại buồng mình, qua buồng các con trai, phòng khách, rồi buồng vợ, phòng học, khu con gái, tôi tớ, nhà bếp, bể nước, nhà kho, chuồng trại… Ai nấy dù chưa ngủ cũng phải chui hết vô mùng, tuyệt  đối  không để ông chủ nhà đang tự “xông đất năm mới” nhà mình thấy mặt .  Có năm lúc cha tôi ra đến nhà kho, có một chú đêm hôm bỗng phải "đi nặng " đành liều mạng nhảy ùm
 vào trong ngăn heo ở, thế là sau đó vừa phải “dọn nhà”cho heo, lại phải lịch kịch đun nước … tổng vệ sinh ! Đây là một phong tục mà Vĩnh bảo rằng nhà nó không có, tuy nhiên tôi vẫn thấy hay hay, vì sáng mồng một chẳng phải  canh chừng ai vào nhà mình sớm nhất để rông cả năm.
  Vậy thủ phạm khiến cây bút máy của tôi bị cháy queo đen như thế, chẳng lẽ là ..? Ngay đầu sáng mồng một tết thế này, tôi không thể vác bộ mặt bí xị  đưa ra trước mọi người, cũng không được để lòng nặng nề vì cứ mãi ngờ vực ai đó . Có chăng, phải chờ đến hết mồng ba, khi tiễn ông bà về trời, mà mẹ tôi gọi là lễ đốt vàng .
   Ngày tết nhà tôi vắng bóng các chị làm công, nhưng có thêm các anh ở xa về. Mâm cơm để bê qua cho anh Thạch bây giờ do hai anh lớn  nhận lấy . Sáng nay tôi bỗng thấy có thêm một tô cháo. Anh Thạch đã bị đau  rồi sao, hôm qua mới thấy các chú nhà tôi, hai anh  kéo qua bên ấy hớt tóc,  đun nước tắm gội, ủi chải áo quần, có tiếng anh Thạch hát vui vẻ lắm mà. Từ trưa họ đã  mang mấy tờ báo cũ của anh Thạch về cắt dán tạo thành một chiếc áo khoác, tròng vô  thân trên để tóc không vương vãi ra áo quần. Hằng ngày trong thôn có một chú làm nghề “cúp “ dạo, đeo một chiếc hòm vuông đi quanh làng, hay ghé vào nhà tôi buổi trưa, tranh thủ lúc các chú được nghỉ ngơi. Nhưng bây giờ có thợ “cây nhà lá vườn” vẫn thích thú hơn chứ.
 Trước đó, họ đã cật lực với bao công việc cuối năm. Một chiều cuối năm ở quê luôn bận rộn. Phải tưới cây cho thật đẫm,vì tiết trời ra  giêng rất nắng, và chịu khát suốt mấy ngày tết. Phải gom cất  gọn gàng các nông nụ. Vườn tược,nhà cửa gọn gàng .
Anh Thạch đau, hay là … ? Chiều tôi hôm qua, tôi thấy các anh mang bông băng, kim tiêm qua nhà bên ấy, khi về bê theo một xô nước loang loáng đỏ, đầy bông băng. Tôi thấy cha tôi lặng lẽ vắt khô mớ bông ấy, tẩm dầu lửa đốt rồi sai thằng cu con ngồi canh chừng, vẻ mặt ông có chút lo âu căng thẳng . Chắc bên anh Thạch lại có ông bạn nào  đi cưa củi, bị cây đè nên u đầu, què chân chăng , nên ghé nhà anh nghỉ ngơi. Nhà anh Thạch vốn rộng hơn nhà tôi,có tới bốn năm bộ phản   bằng gỗ lim , gụ lên nước bóng loáng,thường  được che kín để tránh bụi bằng những tấm vải rộng can lại  từ những bao vải đựng bột mì do Mỹ viện trợ,ai chưa quen mắt bước vào mọi phòng chỉ thấy ngập một màu trắng. Tôi đã có lần xem  xi nê thấy bàn ghế chủ nhà phủ  vải trắng khi họ đi xa,  cho nên lại cảm thấy gần gũi . Các chú có khi cất tấm che, leo lên thực hiện các món võ “vật”.Ở nhà tôi nếu vật như thế thì tối đến không còn giường để mà ngủ ! Có lần tôi thắc mắc sao anh Thạch không cho sinh viên trên Viện Đại học thuê trọ. Con dốc bên hông nhà anh được lát đá khá sạch sẽ, chứ không lầy lội như con đường  làng dẫn lên đình phía nhà tôi. Đường lên Viện cũng không xa.Anh Thạch ở một mình cũng buồn, lâu lâu anh Chút mới ghé. Anh ấy là con cha tôi, là cháu ông Cửu Miên, là con ông Tiến bố Vĩnh, còn con một ông cha cố nào đó nữa,nên anh  có rất nhiều chốn dừng chân trên bước đường lữ thứ, anh bảo thế . Nhưng khi nghe tôi đề nghị như thế, cha tôi nạt: Cha mi, khôn ngược !
   Sau bữa ăn sáng đầu năm, các chú xúm nhau phụ mẹ tôi dọn dẹp rồi  kéo ra sân vừa cắn hạt dưa vừa phơi nắng. Bên nhà bà Cửu Miên, mọi người sẽ xúm xít  với canh bạc và vận đỏ đen. Có năm các chú nhà tôi đã cháy túi, đến độ đổ nợ. 
Một năm  được nghỉ ngơi khi thời tiết thật đẹp, các chú sẽ đi chùa.  Họ choTre với  tôi, hai con oắt con đi cùng . Thằng cu sẽ theo cha  vô đền họ tộc Nguyễn Thái trong ấp Tân lạc  cùng các anh và ông Cửu Miên cúng đầu năm . Còn bây giờ, một mình cha tôi lên đình. Ông bận chiếc sơ mi đẹp các anh mang về làm quà, khoác chiếc áo len ghi lê hai ông con đổ mồ hôi đan thử trên chiếc máy đan cổ lỗ sĩ, có lẽ từ thời Napoleon để lại,bận thêm chiếc áo dài đen cũ kĩ từ tận xứ Nghệ . Trông ông tươm tất. Tôi chăm chăm nhìn vào lưng áo : thủ phạm  là đây chứ không ai hết . Nhưng để qua mùng bốn tết đã . Nhưng tại sao  đang yên đang lành cha tôi lại đi đốt cây bút của con gái ? Chà, đau cái đầu!
    Tôi ra sân, nhưng không ngồi trên băng ghế đặt mé sân với các chú,các anh , mà đứng thẫn thờ bên phuy nước đầy ắp được bơm  dưới ao lên chiều hôm qua . Nước trong nhờ nhờ, thoang thoảng  mùi rêu tanh, có  mấy con ốc  con bé tí như đầu móng tay bám vào thành, à có một hay hai con cá lượn tung tăng. Cá này chắc thằng út  vợt ngoài ao thả vô sau khi các chú bơm nước đầy. Tôi sẽ cố đếm ra con thứ ba.Nếu có con này, thì cây bút của tôi… lại cây bút .Tôi lắc đầu.
 Nắng đổ trên tóc nghe ran rát. Chưa có một ngày nào trong năm mà thời tiết đẹp như vậy.Mọi người thường ngày vẫn chăm chăm vào nắng  ở đâu để phơi cỏ, phơi củi, phơi phân tro giống máy, để phơi phóng áo quần, để canh chừng che chắn cây  cối, để mở cửa lớn cho nắng vào, khép cửa nhở để khỏi ai kêu “nắng quá” . Bây giờ người ta đang thả hồn vào nắng để tận hưởng một ngày đầu năm.  Trong đầu tôi chợt vang lên giọng đọc rất êm ái của cô giáo “Ánh sáng ùa đến từng  luồng lớn khiến tôi ngập  trong sắc vàng chói lói. Màu nắng vàng tươi, không nồng lắm và trong như lọc. Da trời xanh lơ lơ, thứ màu xanh e lệ của một thời tiết muốn đẹp nhưng còn ngập ngừng”.Đó là một đoạn văn tả bầu trời trong nắng xuân của nhà văn Bùi Hiển . Tôi lại nhìn vào thùng phuy nước.Kìa, con thứ ba. Không, vẫn chỉ hai con .Cái cây bút máy . Ôi ai có phép màu cho nó trở về như cũ không ? Phải dành dụm rất lâu mới mua được cây khác . Nhưng nếu không có bút thì đi học làm sao ?
  Trên đình có tiếng trống thùng thùng vang lên, tiếng “thượng bái” xướng rất rõ.Các cụ đang tế tự .  Tôi sẽ nói gì khi ông ấy về ? Mặt nước thoáng xao động soi rõ khuôn mặt tôi, một đôi mắt không phải của tôi, nó ủ dột làm sao ? Thôi, một ngày  đầu năm…
-          Lý Bạch ngắm  mặt trời trong thùng phi hả ?
 Tôi giật mình ngẩng đầu nhìn lên.Ồ, anh Chút . Anh đã đi Saigon, sao giờ lại ở  đây ? Cái đầu mới hớt cao nên trông khuôn mặt anh hiền hiền, dại dại. Ngang vành tai có một vết trầy, có  lẽ lúc cạo tóc, chủ nhân sơ ý quẹt lưỡi dao lam. Anh lần ra phía cổng ,nơi hai anh  và các anh chú  đang ngồi ngắm cảnh, hình như lưng hơi vẹo về một bên, bước chân tấp tểnh . Anh cũng bận áo quần tươm tất như các anh tôi, chỉ khác là đi dép da. Mặt anh đỏ ửng, môi khô xám như người đang bị sốt. Cả ba kéo nhau lên hiên,  vô nhà,tôi thấy các chú đưa mắt nhìn theo. Tôi quay vào, dự định sẽ đến bàn thờ thắp nhang , nhưng thấy cánh cửa lên nhà trên đã khép hờ, anh Chút quay lưng ra ngoài, hai anh tôi vạch áo anh  ngắm
 nghía, có tiếng một anh thì thào tôi chỉ nghe lõm bõm :  thì đi… người ta nghi .
   Vậy là anh Chút về từ chiều qua.Có lẽ bị tai nạn xe cộ trong ấy. Chị Nhụy đã  vào ra Saigon nhiều bận thăm chồng, trước đó còn ở đây cả năm để chữa bệnh, xuýt xoa : Ui cha trong nớ xe nhiều hơn người, mà ra đường xe tránh người chớ người không tránh xe . Tôi luôn nghe trên radio quảng cáo bán xe “ An toàn trên xa lộ, thanh lịch trong thành phố, tiện lợi khi vào ngõ hẻm, và nhất là làm cho bà xã hài lòng vì nó bền chắc . Đó là chiếc suzuki lý tưởng”.Rồi tiếng cười khanh khách của một phụ nữ,  và  giọng nam hấp tới giới thiệu địa chỉ  Ngô Hảo 58 Pasteur .Ở ấp tôi đã có người trốn lính, vào  đây đi học,rồi ngã xe, gãy chân, chữa trị rất tốn kém.
   Thằng cu em chạy xộc vào nhà, cuống quýt gỡ chiếc nón vải máng trên móc, hấp tấp đội  lên đầu. Đó là dấu hiệu cho biết cha tôi từ đình đang về, sẽ dẫn nó đi vô đền . Tôi nhìn ông đang từ từ bước qua khung cửa chính trước bàn  thờ , lại buồng cởi áo. Hình như đôi mắt của tôi đã nói lên tất cả . Ông lên tiếng sai thằng cu xuống bếp rót cho ông ly nước chè, phải là nước  cốt ở ấm trong bếp, chứ nước mời khách thì đã bày sẵn ra bàn rồi . Ngay lúc đó,ông gọi tôi vào buồng học. Đó là một nửa gian buồng của mẹ, cha tôi đã cho ngăn vách, đặt vào đó bàn ghế, bảng đen  , kệ sách để hai đứa nhỏ có một góc học tập đàng hoàng . Rồi ông lập cập moi tận sâu trong túi quần tây  ra mấy tờ giấy bạc, toàn những tờ năm trăm màu xanh rất mới, đó là tiền mẹ  đưa,tiền các anh biếu. Ông nhìn tôi, ân hận. Này, con cầm cái ni.. bữa mô đi học… mua cây bút mới… Còn thì mua truyện mà coi, mua sách mà học, hay đi xi nê với cái con bé nhà ông Tiến. Ban nãy, khi tôi thấy ông nặng nề đi trước,chậm rãi mở cửa phòng, lưng gù xuống,tiếng thở mệt nhọc,  tôi biết rõ ông là thủ phạm và đang tìm cách xử lý, tôi thấy thương ông quá . Đứa con rơm rớm nước mắt , lắc đầu, thôi con không lấy của cha đâu. Con viết đỡ bút Bic rồi con bỏ heo..mua … Thì phải mua mà học chứ . Ông dúi tiền vào tay tôi, tại cha lỡ tay,cha không biết là bút thứ ni thì khác thứ tê. Con cứ đi mua một cái, cái mô đẹp mà con thích nhất, để đi học cho đàng hoàng như người ta . Tôi nhìn những tờ tiền mới trong tay ông . Ông lại đưa thêm một tờ nữa .Đây,  cha cho con… thêm vô mà mua … mua đôi xăng đan loại tốt mà đi học. Tết ni mẹ chưa sắm cho con phải không ?  Trên tay ông chỉ còn một tờ . Ngày tết, cha tôi cũng tạt vào nhà ai đó có sòng bài, nhập hội vài giờ rồi về, tiêu chuẩn của mẹ là như thế : khi mô hết tiền thì về . Nhưng hình như ông không để cạn túi .Có năm ông còn mừng tuổi thêm cho bọn tôi nữa . Đến lúc này thì tôi quay đi.Tôi nỡ lòng nào kia chứ !
 Bây giờ bốn người đàn ông trong nhà tôi đang băng vườn, qua nhà ông Cửu Miên để cùng đi đền. Ông Cửu có xe gắn máy mà thiếu tài xế,  trong nhà tôi thì ngược lại : một anh sẽ chở cha và chở em, anh kia chở ông chú. Tôi thấy thằng em út lon ton chạy trước, cha đi sau, hai anh đi cuối cùng. Khi gần đến nhà ông Cửu,  họ dừng lại vì có tiếng chó sủa ồm ồm.  Một anh   bước nhanh lên để che  hù con chó, anh kia bước đến để sợ em út té ngã. Cha tôi đứng sau cùng. Bóng  dáng gầy guộc của ông đổ lên bóng ba người con ,  trong đó như có bóng của tôi.

       Mọi năm, trong mấy ngày tết, tôi thấy mẹ  thật vất vả vì chuyện bếp núc . Ngày ba bữa phải dọn mâm cỗ cúng. Thức ăn phải hoàn toàn mới. Bày cúng,rửa dọn, cho dù các anh, các chú có xúm phụ, vẫn thấy mẹ cứ quần quật suốt ngày,trong khi mọi người thong dong vui  chơi  Năm nay có anh Chút ăn tết cùng mà bị đau,  bị thương, vết thủng lưng, vết què chân, mẹ tôi lại bỏ công sức nấu cháo, nấu nước lau rửa. Cha tôi quyết định "hóa vàng".cúng đưa ông bà về trời vào chiều mồng hai tết. Đón trưa ba mươi, hôm nay lại tiến ông bà, thế cũng đủ rồi. Ông bà cũng luôn vì con vì cháu mà thôi.Từ đó trở đi, cứ chiều mồng hai là mọi người lúi húi nấu nướng tiến đưa ông bà .
      Hai cây bút   từ món quà mừng tuổi, các cô Mười và Út không cho Tre nhận, vì nó còn bé quá, chưa biết dùng. Tôi  chọn cây màu xanh  mang đi học, còn cây kia gói thật kĩ gác lên một góc la-phông trong buồng. Nhà tôi có gian nhà trên được lợp trần đẹp đẽ, còn gian dưới  cha  tôi chỉ cho thợ gác ván lên mà thôi.Những tấm ván dày gác vội vã lên các    đòn ngang, có khá nhiều khe hỡ. Bọn phụ nữ  liền biến nơi này làm  kho bí mật, cất dấu tiền bạc, đồ đoàn riêng tư. Mẹ tôi cũng cho gác lên các loại nồi niêu chén bát  không dùng nữa . Tôi gác kĩ lắm, nhưng có bữa muốn mang xuống tặng Tre thì không sao tìm thấy.Có lẽ nó đã ,hoặc là kẹt vào một góc nào đó, hoặc là rơi khi người ta mang đồ đạc xuống. Tôi lấy tiền dành dụm mua  làm quà cho Tre cây bút khác . Tre lại không thích viết bút máy, lạ chưa. Tre kể có lần đọc một câu chuyện về  "ông thầy trinh thám" Học sinh kiện tụng vì bị mất viết. Thủ phạm cứ đinh ninh là bút của mình . Thầy đề nghị cô cầm bút viết vài dòng.Cô này chịu thua, trong khi kẻ bị mất viết ro ro  cả trang dài. Vĩnh  thuộc nhiều thánh kinh nên ngưỡng mộ thầy lắm, ôi thầy  không thua vua Salomon tí nào cả . Tre viết bút máy chữ không đẹp. Bỗng nhiên tôi hy vọng cây bút nâu vẫn còn  đâu đó trên trần nhà.Lại kì cạch dành dụm tiền mua cho Tre món quà khác,đôi giày đẹp, Với Tre, hai chân nó cũng là hai tay !
    Ra  tết,anh em tôi lại đi học bình  thường. Chị Nhụy phát hiện ra tờ bạc của cha, cứ khăng khăng bắt tôi đem trả . Chị"lý sự" thì không ai cãi được:  Đã có người bù cho mi tới hai bút,thì mi phải trả lại tiền cho cha chứ . Khi nào chị muốn thuyết phục tôi  điều gì, thì chị "mi tau" . Còn như chị nắm thế chủ động, thì ôi thôi! Tôi chờ một bữa có anh Chút ở nhà,  bèn trịnh trọng bê tờ bạc ra trao trả. Chị Nhụy chưa kịp cầm để đưa cho  cha , anh Chút giằng lấy, thản nhiên đặt trở lại  tờ bạc xếp tư vào tay tôi: của cha cho hắn,là của hắn. Cha làm cháy bút của hắn, thì cha đền. Còn bút kia tui tặng hắn,được không? Giữa  cha, cây bút và tờ bạc bây giờ là : nếu con Xí thấy cha cần tiền, hắn tự giác trả cho cha. Mà cha có cần đâu! Cha đã cho hắn rồi, bồi  thường,đúng như vậy! Cả nhà tôi ai cũng chịu thua chị Nhụy. Nhưng có một người chị phải lùi bước.
 Từ ngày học lớp tám cho đến khi nghỉ hưu,tôi vẫn chưa tìm ra cây viết nâu đẹp ngày mồng một tết ấy. Cha tôi đã về với ông bà, rồi hai mươi lăm sau, mẹ theo chân ông. Liệm ông, người ta đặt vào cạnh chân ông cái điếu cày hút thuốc lào. Liệm bà, người ta  đặt theo bà ô trầu,bình vôi. Đó là vật bất ly thân, là người bạn tâm giao của họ suốt bao năm tháng dài ở dương thế này . Tôi cũng mong muốn ngày nào đó...
    Một ngày lớp gỗ gác trần nhà ấy được dỡ xuống. Dãy nhà ngang này, cậu Bé đứng ra mua cho cô con gái đầu để làm lại nhà mới. Những tấm ván được vác đi.  Người cha ngạc nhiên khi thấy trong lớp bụi dày lưu cửu hằng mấy chục năm, lộ ra một vật cứng,thuôn nhỏ như chiếc hộp đựng bàn chải đánh răng ,được bọc kín trong mấy lớp ni lông. Vàng của mẹ để lại chăng ? Nhưng vàng không thể có hình thù như thế này.Ông lui ra một góc kín,  loay hoay một lúc lâu mới mở ra được.Ồ, một cây bút máy còn mới toanh ! Có tiếng chân ai bước nhẹ sau lưng ông : bà lão chủ ngôi nhà .
                                                              Nguyễn Xuân
                                                       Mùa lễ Thương Binh Liệt Sĩ 2018 .

CHIẾC BÚT MÁY (1)

     CHIẾC BÚT MÁY .

Có món tiền  “bồi thường”  quá to lớn và vô cùng  bất ngờ khiến tôi như lơ lửng trên mây.Tôi cứ  cuống cuồng chạy  loanh quanh khắp nhà mà  không biết mình phải làm gì . Sau lễ cúng đình  mọi năm, Tre sẽ xuống cùng  các chú và tôi  lên chùa, qua nhà chị Hạ Em, chị Nhụy rồi về , nhưng sao chờ mãi mà không thấy nó nhỉ ? Thì ra cô bé đang ngồi chơi ngoài sân rồi, có cả chị Nhụy. Bà  chị thân yêu của tôi mọi khi  đến “xông đất”từ tinh mơ kia . Chỉ có con Mực đón  tiếp chị thôi. Chị nhẹ nhàng lướt qua khu nhà kho rồi về , đi một mình ,về một bóng . Nhà chị chưa có công trình phụ nên sáng chồng … qua nội, vợ… về ngoại.Ngày tết, chị đã mang lễ vật cúng ông bà vào trưa ba mươi, để có những nỗi niềm thì sẻ chia   cùng các o chú  trong sân năm cũ, đến sáng bố con  sang bên ấy  trọn ngày, chị  ở nhà nghỉ ngơi, tiếp khách, hoặc xuống nhà tôi nhổ lông quặm và tóc ngứa cho mẹ. Hôm nay chị đến quá muộn, hẳn bụng dạ chị có gì bất bình thường ? Tôi không hề biết đêm qua, sau  khi cúng giao thừa, các anh chị trong nhà đã kéo sang hết bên nhà anh Thạch . Chị Nhụy quay vào  nhà , gọi to : Con Xí có đi chùa không  kìa ?   Mẹ tôi bước ra,Tre rủ rê :  Bà đi chùa với tụi con không bà? Có anh Đa cũng đi nữa . Ở đây, có nhiều người gọi anh Chút  theo tên do ông Cửu Miên đặt. Đa là một phần của Đa –lat. Rất nhiều  người từ nơi khác đến sinh con ở đây cũng đặt tên này. Chị Hạ Em có một người anh rể tên Đa. Ông anh họ của bà Thiên lý nhãn cũng tên Đa. Bên ấp Hà Đông có hai anh tên này. Bạn tôi ở lớp, Nghiêm thị Huệ Đa học Toán rất giỏi, hơn cả Vĩnh ú của tôi nữa. Giòng Đa –nuýp xanh tận trời Âu có lẽ duyên nợ với nào là Đa Thiện, Đa Thành Đa Phú  gần vùng chúng tôi. Qua phường Một có Đa Thuận, Đa Cát, Đa Hòa, Đa Lộc; về Trại Mát có Đa Phước, Đa Thọ… Mẹ tôi  mừng tuổi cho Tre rồi cười,bà đi ai coi nhà cho .Tôi bước ra, bỗng miệng hỏi bâng quơ một câu mà tôi không tin ở tai mình : Không biết trên chùa có bán bút máy không hè ? Bút Pilot hay Paker ..? Ai nấy đều nhìn tôi ngạc nhiên, tưởng như nghe nhầm. Mấy giây sau, một chú cười: Chùa thì có nhang đèn thôi, còn bút phải ra tiệm. Trên quán bà Dương ngoài Ngã Năm Đại học có bút bic đó (bút bi hiệu Bic) không biết có bút máy không ?Mà bữa nay tết nhứt, ai người ta mở cửa tiệm ! Chị Nhụy  quắc mắt : Cái con ngược đời . Bút thước đâu trên chùa á ? Rồi chị lầm bầm, bước hẳn vào nhà, như không muốn nghe tôi   nói thêm điều gì : Suốt ngày cứ sách vở bút thước. Cả sáng mùng một cũng bút thước sách vở . Tôi thấy anh Chút đã dợm bước đi cùng Tre đã quay lưng lại. Cái đầu anh nghiêng hẳn về phía đám người  đang cãi cọ. Một cánh tay anh đưa lên,  chân hơi tập tễnh bước về phía tôi, anh hỏi : Mà sao con Xí cần mua bút máy ? Tôi ngắc ngứ, chết cha sao khi không mình lại nói chuyện này ta ? Bao nhiêu cặp mắt đang dồn về tôi, cả mẹ nữa. Rồi mọi người vây quanh tôi . ..
   Một chú cầm cây viết máy cháy đen, ngắm nghía. đưa lên mũi ngửi và cười to sung sướng: Bác ông chứ không ai hết ? Tại Bác quen xài bút Bic, hễ nghẹt mực thì kê vô ngọn đèn hơ cho nó ra mực. Đằng này bút máy không sẵn mực, nên bác càng hơ, nó càng chảy nhựa ra . Rồi chú quay sang chị Nhụy, nháy mắt trêu chị : Không có  sẵn mực lấy đâu mà hơ, phải không O Em. Chị Nhụy vốn rất nhạy cảm, bèn  quát, đầu năm đầu tháng, toàn nói chuyện tào lao thiên địa . Anh Chút nhìn  qua một vòng, như thể điểm danh đoàn người đi chùa,cười bảo : Giờ ra khu Hòa Bình coi xi nê nghe, biết đâu có tiệm sách mở  cửa hàng đầu năm thì mua bút cho cái con ngược đời này. Rồi chiều về ai thích qua chùa thì đi tiếp . Tết nhứt mà . Tre kéo tay tôi hớn hở chạy ù ra cổng, bỏ lại mọi người phía sau, như sợ anh Chút đổi ý. Mẹ tôi gọi theo, nè, có tiền chưa đó !
  Chúng tôi chuyển hướng, qua sân nhà Anh Thạch để trèo con dốc nhà anh, ra Phù Đổng Thiên Vương rất gần. Thật may có chiếc xe lam chỉ   duy   một thằng bé độ tuổi tôi  đang ngồi thu lu trong thùng, áo quần mới keng, hẳn con bác tài,chạy đến . Họ chở chúng tôi ra đến bến xe đi Đức Trọng, đối diện với quán Cà phê Tùng thì  đổ khách.  Cầu trời mua được bút . Tôi cứ khấn lầm thầm trong bụng. Đột nhiên anh Chút bảo : Tụi mình ghé chỗ bảo sanh viện Phan lạc Giảng  chút nghe . Bện viện tư của Bác sĩ  Giảng nằm trên  đường Hàm Nghi ngày ấy, nay là Nguyễn văn Trỗi,  chỉ cách chỗ chúng tôi xuống xe vài bước chân. Anh Chút rảo bước, tôi để ý là luôn có một chú đi sát bên. Chúng tôi được dẫn vào một dãy  buồng nhỏ nằm đằng sau ngôi biệt thự màu hồng, cửa đóng kín. Anh Chút hỏi thăm rồi gõ cửa. Một cô gái còn rất trẻ,  độ tuổi chị Nhụy, bận bộ đồ vải cô tông màu vàng,áo len đen, chân đi vớ , bước ra,hé nhìn giây lát ,có vẻ rất thận trọng rồi nhanh chóng mở cửa cho chúng tôi vào .Một cô khác đang trùm chăn kín, nằm nghiêng ủ em bé trong tấm khăn lông to màu trắng, quay ra nhìn. Thấy chúng tôi, nhận ra anh Chút, mắt sản phụ bỗng  vui tươi hẳn . Anh Chút moi túi quần ra mấy tờ giấy đỏ mười đồng, xếp như quân bài tứ sắc, chồng lên nhau, đưa cho cô gái  đang đứng,chân chỉ đi vớ , miệng nói rất nhanh và nhỏ : Hết nợ nghe . Tôi thoáng thấy một cạnh xé răng cưa của tờ giấy trắng lộ ra giữa  thứ tự các tờ giấy bạc, chắc là  phéc-tuya ( hóa đơn ) tôi vẫn thấy ông Mầu cột vào tiền hàng mỗi khi ông  trả tiền mua rau cho mẹ tôi . Anh lại moi túi khác ,   lôi ra tờ một đồng, đặt vào chỗ  em bé và sản phụ đang nằm , vui vẻ  : Mừng tuổi cho thằng cu mau lớn nghe . Cô gái đi  vớ  cúi xuống cầm chiếc bô không, sạch sẽ, bước lại góc giường xò dép mang và bước ra ngoài, anh Chút đi theo. Thấy chúng tôi đứng xớ rớ cuối giường, sản phụ cười, cung chúc tân xuân các anh, các em .  Và quay sang hai cô bé  đang tò mò nhìn vào khuôn mặt đỏ ửng, mắt nhắm nghiền của hài nhi, chị cười: nè, hai em bữa nay lên chức gì rồi ! Vừa ngay lúc đó, Anh Chút đi trước, cô gái theo sau  cùng chiếc bô ,lại đẩy xuống chân giường.  Mọi người kéo nhau đi ra .Tôi thoáng thấy anh Chút ưỡn ngực hít thở thật mạnh. Bây giờ chúng tôi sẽ đi tìm một rạp xi nê. Khu vực này có hai rạp.Rạp Ngọc Lan trên đường Thành Thái ( nay là Nguyễn Chí Thanh  ) hơi xa một chút, nhưng hẳn ít khách hơn Hòa Bình ngay trung tâm phố . Hai đứa tôi xăng xái đi trước . Đường phố người người chen chân. Tôi có cảm giác bao nhiêu cư dân của Dalat đều tràn ra đây  trong ngày đầu xuân này. Qua quán cà phê Tùng, có ba bốn người gầy gò, tóc dài phủ gáy đang ngồi uống cà phê, nhìn ra đường.Một người nhác trong thấy anh Chút bèn nhoẻn miệng cười, thoáng thấy đoàn  chúng tôi đi theo,họ quay vào trong . Vòng qua  phác-ma-xi ( tiệm thuốc tây ) Hoàng Huy Tuần, bất chợt anh Chút đứng lại, đưa mắt nhìn khu bùng binh bên kia đường, bùng binh Hòa Bình. Trong đám người qua lại,áo quần  đủ màu sắc , theo tia nhìn của  “thủ lĩnh” chúng tôi nhận ra một chàng trai độ tuổi  hai lăm,  mặc bộ áo dài trắng của người Ấn Độ. Chàng trai có mái tóc quăn, đeo kính cận, làn da ngăm đen, dáng người to cao lực lưỡng  tò mò khi chúng tôi kéo đến gần .Trên tay anh ta là chùm chìa khóa. Ven bờ đường có một chiếc Vespa màu xanh thiên thanh đang đậu sẵn . Cánh cửa  sắt của gian  hàng bán văn phòng phẩm sau lưng anh ta hé mở một khe nhỏ . Nó vẫn mở  rộng mọi khi, với hai ông chủ cũng to lớn, da ngăm, tóc đen,kính cận, tuổi độ năm mươi.Chúng tôi gọi là “tiệm hai ông chà và”, có nghĩa  là họ đến từ đảo Java của Inđô-nê-sia. Bên  trong có tất cả những thứ mà học sinh cần :   vở, giấy, phấn và tất nhiên không thể thiếu các loại bút.  Anh Chút bước lên trước, nói một tràng tiếng Mỹ. Người đàn ông lắc đầu,chỉ vào đồng  hồ  bảo rằng đã đến giờ anh ta phải đi rồi.Anh Chút đưa bàn tay năm ngón, chắc là xin mười  phút thôi, rồi một ngón, ý nói mua chỉ một món đồ  sáu người còn lại cũng đưa hết mười hai bàn tay lên. Người thanh niên  đảo mắt nhìn, bắt gặp  cánh tay trái của Tre cố gắng đỡ cánh tay phải , động tác nó vẫn làm khi giúp hai má xỏ chỉ,hoặc tự nó may những đường chỉ  đơm nút áo cho khách hàng . Vẻ mặt đang căng của anh bỗng chùng xuống. Anh ta gật đầu, ok.Bây giờ đến lượt tôi toát mồ  hôi. Moi hết hai túi quần , tôi vẫn không tìm thấy tờ tiền cha tôi cho ban sáng. Ôi chết rồi,tôi đã cất  kỹ nó vào trong rương áo, vì nghĩ ra giêng sẽ đi sắm bút mới! Các chú, anh Chút, rồi Tre nữa, đều lục hết túi trên túi dưới, gom lại được một vốc.Tre lại luôn mồm, vậy là không coi xi –nê được rồi, không coi xi-nê được rồi. Người chủ đã cầm cây bút như cây cháy ở nhà đặt trở lại chiếc hộp, xếp vào chỗ cũ, điềm nhiên nhìn chúng tôi quay đi. Anh Chút ra đến cửa bỗng quay lại, móc ví lôi ra chiếc thẻ căn cước. Anh bước lại quầy, nói một tràng tiếng Mỹ nữa,tôi nghe loáng thoáng là cây viết   bị vỡ  , mà my  young sister (cô em gái ) rất cần làm bài tập về nhà ( her homework).Anh chấp nhận bị phạt bằng tờ căn cước cùng tất cả món tiền. Bốn hôm nữa anh sẽ ra đền bồi . Vốn liếng môn Anh Văn lớp  tám của tôi còn nghèo nàn, song tôi như có một sức mạnh nào đó để phân trần : My father  had given me five hundred piastres, but I left  them  at home, I am sorry . Tre mới lớp hai thôi, chưa hề học một lớp sinh ngữ nào, dù nó được nhận rất nhiều những câu chuyện ngắn, giới thiệu về các vùng miền trên thế giới bằng tiếng Anh do bố mẹ nuôi người Mỹ gửi đến,cũng rối rít năn  nỉ , please, please!  Người chủ phân vân giây lát. Bỗng anh ta thò tay vào  tận đáy chiếc tủ kính rộng, cầm ra hai chiếc bút máy hiệu Pilot bóng  láng, chiếc màu nâu, chiếc màu xanh lá cây đậm, đăt bên trong hai chiếc hộp nhựa dài  và nhỏ, trong suốt. Anh trao cho Tre một chiếc,   chiếc kia đặt lên tay tôi, miệng trọ trẹ bằng tiếng Việt, mừng tuổi năm mới, chúc nhiều tốt lành . Các chú vỗ tay,  thanh you rối rít. Hai người thanh niên bắt tay tạm biệt. Tôi rơi nước mắt vì sung sướng. Có lẽ mai mốt tôi sẽ mua chuối về cúng ông địa như đã thầm khấn vái.
 Vào đến trong rạp xi-nê, lập tức anh Chút buông mình ngã dài người xuống ghế như thể sức lực anh  đã bị vắt kiệt. Sau đó tôi thấy anh  duỗi thẳng chân,nằm không động đậy. Rạp rất đông, nhiều người đứng tràn trên các lối đi trong rạp, có người  phải ngồi bệt phía gần  màn ảnh trên sân khấu.  Có một chú ngồi trong cùng đỡ nhẹ lưng anh Chút.Một chú ngồi kế bên cầm chặt 
  tay anh. Tre và tôi ngồi giữa.Chú  khỏe nhất đoàn ngồi ngoài,  vai thường xuyên bị những khán giả đứng tràn xô phải .Phim  hài Pháp “ Hai mươi bốn giờ lơ lửng trên cành” kể lại câu chuyện một đôi tình nhân cãi cọ trên xe trong một chuyến đi nghỉ hè, thế là anh chồng mất tay lái,cho xe “leo cây” .Bao nhiêu phiền toái đầy hài hước xảy ra trong  suốt một ngày một đêm.Rồi  phải cầu cứu đến một chiếc cần cẩu .Đang say sưa cười, đột nhiên Tre kêu : Ôi cái nón của em ! Trong ánh sáng lờ mờ từ màn  ảnh hắt ra, tôi thoáng thấy anh Chút mở mắt đầy lo lắng .Bốn chú đưa tay quờ quạng trên ghế. Tre bật dậy lôi tay tôi,em nhớ rồi, để quên nơi buồng em bé. Trời trưa nắng gắt, Tre kéo tôi chạy như bay qua con đường không một hàng cây, vòng lên dốc Hòa Bình, qua Hàm Nghi.   Chạy một đỗi, ngoái nhìn sau không thấy bóng dáng năm chú người lớn đâu, nhưng chúng tôi vẫn cứ chạy,  vì cái nón mới của Tre. Hằng ngày nó vẫn đội chiếc mũ len sặc sỡ bẩn thỉu tự đan .Tết nhất và tiết trời nóng, hai bà má  nó thay cho nó chiếc mũ vải mua ở chợ màu trắng, có chùm bông hồng nhựa. Có lẽ lúc vào thăm em bé, chúng tôi đã mở mũ ra chào sản phụ  cho phải phép.Rồi hối hả đi tìm mua bút, đi coi xi nê, ai nấy đều quên mất hình ảnh Tre với cái đầu không mũ.  Ở buồng nhà hộ sinh, chúng tôi tìm thấy vật duy nhất trong phòng là chiếc mũ, chiếc giường sắt và tấm nệm mút . Hai cô gái, em bé,đồ  đạc trong phòng đều đã biến đi đâu . Người quản lý, một phụ nữ độ bốn mươi  ,  dáng xồ xề hoảng loạn túm lấy  tay hai đứa tôi, quát nạt : chúng mày có bà con gì với hai con  mẹ đó ? Tôi ngơ ngác bảo  dạ không, tụi con …tự nhiên gặp   họ thôi. Vậy cái người đi đóng tiền ban nãy là ai? A, tụi con có biết đâu.Tre đã cầm nón chạy ra ngoài, tôi cũng vùng lên chạy theo .Chúng tôi leo lên con dốc trước cổng nhà thờ Tin Lành, cứ thế mà dìu  nhau chạy . Cuối cùng, chúng tôi về đến  kí nhi viện Nhị Trưng, trước cổng trường Bồ Đề. Hai đứa ngã chúi nhủi vào nhau, mệt muốn  đứt hơi. Lần đầu tiên tôi trèo đồi sau hai năm theo hướng đạo.Không ngờ Tre cứ dúi cái vai vào cổ như con chim cánh cụt mỗi khi nó muốn bày tỏ cảm xúc mà không thể vung tay được, thế mà chạy như bay ! Tre  mở   túi áo kiểm tra hai hộp bút tôi nhờ cất hộ . Nó cũng moi ra một nắm hạt mứt đậu,chia cho tôi mấy hạt.Mứt  cứng như hạt đào, nhưng bây giờ vừa đói vừa khát ngậm cho đường và bột đậu tan ra, thoảng mùi va ni, lại thấy ngon nhất trần   đời. Mứt này là thành phẩm lao động của tôi, một con bé lớp tám vụng về chuyện bếp núc. Đậu luộc không kĩ, đường bỏ hà tiện nên  hạt đậu se lại, như  viên đá, có thể liệng ..chó chết.  Chả ai buồn đụng đến , vì còn nào là mứt dừa,mứt gừng dẻo có đu đủ và dứa, mứt khoai lang.Nhưng Tre rất thích. Nó có thể nhét  đầy vành nón len, kiểu nón  có dạng hình chữ nhật, gập đôi lại, khâu kết chắc chắn  ra dạng một chiếc mũ,
gắn vào  hai cạnh  còn lại chiếc quai  như  một chiếc ruột tượng, có hai  sợi dây “ Ruột tượng” này được Tre biến thành một “két sắt”. Nhét tiền giấy xếp nhỏ, nhét những quả mai đào.Tết thì  dự trữ hạt dưa, mứt đậu .Hôm nay nón ấy được đi “dưỡng lão”, Tre nhét mứt vào túi áo  chiếc ca rô rộng rinh, tay dài, khoác ngoài áo len,vào túi quần tây . Có hôm Vĩnh ghé chơi tết rồi ở lại ngủ, bà bác về nhà trong ấp Trại Mát,  hai bà chị cứ lâu lâu lại thấy lưng ê ẩm vì cấn (đụng ) phải một cục đá.  Cứ chắc chắn đã năn nỉ Tre cất áo ca rô, cất mũ “két sắt”,cởi bớt quần dài , thì sẽ “tuyệt đường lương thực” của nó  , nào  dè con bé láu cá này nhét mứt hạt vào trong ve áo . Một tay lận,tay kia đỡ, mà nó chuồi vào trong những đường tà áo ngủ khá nhiều hạt “ liệng chó chết” ! Nhưng hôm nay,ve áo đó đầy ý nghĩa !  Tre ngậm  một mồm hạt đậu, trách tôi : Hồi sáng cái cô đẻ em bé cho chị lên "chức dì," sao chị hổng thích, mà mặt xị ra . Tôi ngạc nhiên, chị ấy hỏi tao đi hướng đạo lên "chức gì" rồi chứ bộ . Tao tuần vừa rồi đi họp vội vàng, quên cài cúc túi áo,bị cắt hết trơn, còn  bị vác gậy chạy mấy vòng. Muốn lên chức đội trưởng thôi cũng phải  học đến  đệ nhị cấp . Tre nói,ủa vậy cổ quen chị, sao hồi nãy chị chối beng ? Tôi cáu,tao có quen đâu. Mà quen cũng tội chi mà nói !  Tôi bỗng xấu hổ.Mình cứ ám ảnh chức tước, nên người ta chúc mừng đầu năm, mình lại nghĩ qua chuyện khác. Muốn gặp chị ấy để xin lỗi, nhưng có gặp được đâu ! Họ đã bỏ trốn, mang theo mọi vật dụng trong nhà thương , nên giờ biết đâu mà gặp , mà xin lỗi . Ủa, mà họ là ai ? Sao quen anh Chút nhỉ ?  Hay là, họ từ Sài gon trốn nợ, lên đây đi đẻ em bé? Mà ban nãy anh ấy nói :hết nợ rồi ! Anh Chút có hai người chị làm ở vũ trường, xì nách ba nào đó trong Saigon, nên mỗi lần anh về thăm đều được họ cho tiền , có khi rất nhiều, anh  đủ đóng tiền học, mua quần áo, sách vở ,còn  cho các chú vay khi  họ cần nữa .Người Saigon giàu vậy, sao lại..? Hai đứa ngó quanh,thấy  trong sân  kí nhi viện có một  vòi rô bi net, thế là tôi bèn lật mũ vải ra,hứng một mũ đầy, chìa cho Tre uống trước . Không có nó chắc hôm nay tôi không được tặng  bút,được coi xi nê chùa ( anh Chút bao cả ) được ăn hạt  đậu đá dằn cơn đói . Trời nắng quá,chân tay mỏi rã rời. Hai con  bé tựa vào vai nhau,  nép vào dưới chân bờ thành cao của tòa nhà kí nhi viên, thiếp ngủ .
 Bốn giờ chiều, chúng tôi về đến   nhà chị Nhụy.Cửa đóng cứng nhắc.Nhà Tre cũng thế. Tự dưng chúng tôi linh cảm có chuyện chẳng lành . Đúng vậy, nhà tôi cửa nẻo im lìm . Hai đứa bổ nhào sang sân nhà anh Thạch .  Gian phòng khách thoáng rộng, nơi tôi thường mò qua tìm truyện đọc trộm, mọi người ngồi đầy trên chiếc phản, vẻ mặt  đầy lo lắng .
Bên kia vách là buồng anh Thạch, có tấm rèm lay nhẹ, tiếng hai anh tôi rì rầm trao đổi.  Có t iếng người rên khe khẽ .Mùi thuốc tây
thoang thoảng.
 Chị Nhụy từ dưới nhà bước lên ,  tay lau   trong chiếc khăn mặt.Hình như  chị vừa giặt giũ xong.Thấy hai đứa tôi, chị túm lấy tay Tre, moi trong người nó ra mấy hộp bút, quẳng hết  ra sân. Con bé oằn người để tránh đòn. Mẹ tôi chạy vội lại can. Hai đứa tôi lao ra sân tìm bút. Tre đã nhanh chân  nấp sau một bụi chanh đầy gai. Chị Nhụy cú tôi một cái  đau  điếng, đay nghiến:  Đổi bút thước quẹt khu ( chết tiệt ) của tụi bay mà nguy một mạng người đó.
 Tôi cảm thấy như trời đất quay cuồng.
                                                                     Nguyễn Xuân
                                                                ( còn nữa )



Thursday, July 19, 2018

THANH THẢN

Một người bạn học thuở ấu thơ đến mấy chục năm sau tôi mới có dịp trò chuyện . Trong phòng tiệc cưới rộng, ông lão ngoài  lục tuần này, mái tóc hoa râm vừa hớt, râu cũng mới cạo,   vóc người vốn gầy như càng phô ra  hết tất cả bao nhiêu xương xẩu trong bộ đồ vét may không khéo mấy bằng  vải  xanh xám, càng làm cho làn da nâu đen như  đậm màu hơn, cà vạt thắt vụng về, cứ ngồi thẳng lưng trên ghế đối diện với dãy bàn tôi ngồi với lũ cháu, mắt mở to nhìn sững ,miệng luôn tủm tỉm cười. Tôi nhớ lúc chung chuyến xe  đưa dâu từ Dalat về đây, ông lão này cũng ngồi  ở  băng ghế bên cạnh đám chúng tôi, vui vẻ nhìn ra khung cảnh bên ngoài. Bây giờ trên chuyến về, tất nhiên ai chỗ nấy, chúng tôi lại cùng ghế này. Mấy đứa cháu nhỏ sau một ngày được mặc quần áo đẹp, được ăn uống chạy nhảy thỏa thích, bây giờ thiu thiu ngủ. Mà  nhiều người lớn trên xe cũng thế,  chỉ ông bạn vẫn bâng quơ nhìn ra ngoài xe, miệng luôn giữ nụ cười.
   Xe qua Di Linh, một trường tiểu học, ông lão bỗng xoay người nhìn dáo dác  như tìm kiếm ai. Tôi cũng đưa mắt nhìn theo. Xe chạy qua một  đỗi, ông lão kể lể, vừa như tâm sự,  có chút tiếc nuối : Hồi trước tôi dạy ở đây. Bây giờ thay đổi nhiều quá .Mấy chục năm rồi. Tôi bảo, chứ bộ không vô ra  Sài gòn thăm con hay sao mà thấy lạ? Thì đi, mà toàn đi đêm, về đêm, trời đất tối thui . Lên đến Đức Trọng, ông lão lại bâng khuâng nhìn ra ngoài. Ông Dũng giờ ở với con gái khu này. Chân cẳng bại liệt, không đi đâu được.May nhờ đứa con khá giả, thằng rể tốt. Tôi ngơ ngác nhìn ông lão. Mụ còn nhớ thằng  Thái ngô Dũng con nhà ông Nuôi . À à, nhà ông Nuôi sát bên “vườn trong” nhà tui. Ừ đúng rồi đó. Lại đưa tay chỉ : Lối này vô Lâm Hà nè.Thằng Vũ Hoa Long giờ  có vườn trong này. Hồi bảy lăm nó theo ông chú ngoài Hà Nội vô đây lập khu kinh tế mới, khổ sở không sao kể xiết, mà bây giờ khá nhất trong mấy thằng. Có bữa gặp nhau  tụi tôi  nhắc đến mụ .Nhớ hồi lớp Ba học thầy Anh ... Tôi à to, hèn chi mà lão này luôn tìm cách ngồi gần mình, còn nhòm loi loi, cười cười suốt ngày. Tôi nổi giọng tức giận : Hồi đó mấy ông là một đám thằng khùng. Không có ông Huồng chắc còn quậy tui tới bến. Ông lão quay sang nhìn tôi , đôi mắt hấp hem đầy ngạc nhiên : Ông Tôn Gia Huồng hả, làm gì có . Mà « ông già » mụ  đó !
    Cha tôi ngày ấy là bạn đồng hương, đồng nghiệp với các lão nông mà « ông lão ngoài lục tuần » vừa nhắc đến,trừ bố của anh chàng Hoa Long ở bên ấp Hà Đông. Mỗi bận từ vườn nhà vào vườn trong này, cha tôi luôn thu xếp chút thời gian để tạt vào nhà một trong các cụ để uống chén chè, hút điếu thuốc lào . Lũ con chào đời, lớn lên cùng độ tuổi, học chung ở ngôi trường làng Trung Bắc, đùa nghịch, chòng ghẹo nhau. Hồi đó tôi khiếp đảm « tam nhân vườn đào » này. Lớp Ba của thầy Anh có con trai nhiều hơn con gái, còn thầy trạc năm mươi , người phốp pháp, đeo kính cận gọng vàng ,đau ốm thường xuyên, đi dạy cưỡi  chiếc Vespa khá mới từ ngôi nhà nhỏ ngay trước cổng trường Bùi Thị Xuân bây giờ, đến trường bằng con ngõ  có lát đá nối từ  tận ngoài đường cái chen giữa ấp Hà Đông, gửi xe ở đó, rồi dắt con chó  béc-giê lông lá đi theo lên trường. Cách dạy của thầy là  sai một đứa đọc cho bạn chép,hoặc thầy chép lên bảng, còn đứa khác cầm thước đi lòng vòng quanh lớp, canh chừng những  đứa nghịch ngợm. Có hôm  thì có thầy cô khác dạy thay. Không khí  lớp học  vô cùng tẻ nhạt. Tôi được thầy giao cho nhiệm vụ thu giữ tiền báo. Các anh chị ở  nhóm Thanh niên Thiện chí của trường Đại học Dalat thường mang báo Trẻ Việt đến bán, mỗi tuần một số.  Độc giả đọc đã đời rồi mới trả tiền, mỗi tờ một đồng. Rất nhiều đứa mua, tiền bạc phân minh, trừ ba thằng quỷ này. Chúng nó đóng,rồi đòi. Nếu tôi không đưa lại, chúng vẽ bậy lên tập vở, hắt cả mực vào áo quần, có hôm còn làm rách tung  cả chiếc mũ vải xinh đẹp của tôi nữa. Khổ sở nhất là những vết mực trên áo quần. Lũ  chúng tôi hồi ấy ở nhà mặc gì, ra trường mang theo. Con gái có những bộ đồ bộ vải trắng,  dệt hoa văn nào là ca rô, là chim cò các thứ, nếu bị giây vào một vết mực là rất khó giặt sạch. Tôi không thể mách thầy vì thầy ít  khi có mặt, ít quan tâm đến lũ học trò quê kệch này. Chị Nhụy hồi ấy cũng được dạy một lớp tư (lớp Hai ) nhưng tôi thừa biết  chị vốn nể thầy, sẽ không lên tiếng giúp tôi đâu. Tôi cứ âm thầm chịu đựng.
   Một ngày  , bỗng ông Huồng có mặt ở  nhà tôi.   Dù cha tôi ghé bên  ông thường xuyên, nhưng ông đến « gia trang »  tôi đúng một lần trong năm, để ... chơi bài chắn. Ông mê  món giải trí này, nên hễ nhà ai tàn buổi giỗ, ông sẽ khoác chiếc ba-đờ-xuy to dày, khăn nón,và túi căng phồng ,đến « đậu chớn ». Nhà nào quen biết mời giỗ thì tất nhiên ông đến sớm hơn.  Ngày ấy nông dân thôn tôi làm lụng vất vả quanh năm,đồ ăn thức uống cũng hiếm,chỉ có khoảng thời gian ngắn rảnh rỗi, trong nhà có chút xôi thịt,  đó là sau bữa giỗ .    Các bà ra về, nhưng các ông ở lại một hoặc hai ngày,cho thỏa máu đỏ đen. Chủ nhà sẽ có « xâu » nên không mấy tính toán. Ồng ở tuổi  là bậc cha chú của cha tôi ( ông là bạn buôn của ông Cửu Miên  những ngày mới vào Dalat, khi các anh của tôi chưa chào đời ), dáng cao gầy,  môi thâm tím, luôn trầm ngâm suy tưởng,   làng trên xóm dưới nể trọng vì ông giàu có bậc nhất ở đây, con cái đều học hành giỏi giang.Tôi còn khám phá ra một bí mật : các thầy cô ở ngôi trường Trung Bắc của tôi cũng rất kính nể ông. Ngày tôi học lớp Ba, cô con gái út của ông học lớp cuối, ông là chủ tịch hội phụ huynh học sinh. Ông rất thường xuyên  đến  trường, đi quanh một vòng , gặp thầy hiệu trưởng trò chuyện  hồi lâu, rồi sẽ có một người con đáp chiếc xe Honda đen bóng, đón ông về . Tôi nhớ một lần ông tạt qua trường, chiếc xe Honda đen dừng ở cổng, ông thong thả đi vào, thì thầy giáo tôi đang ngồi thẫn thờ bỗng đứng bật dậy, ra bảng hăng hái viết, rồi  thao thao giảng, rồi  đi   từng bàn,  săm soi tập vở từng đứa. Bọn tôi ngạc nhiên và vui mừng lắm. Hẳn hôm nay thầy đã khỏe. Thực ra chúng tôi biết nhà thầy chuyên nấu cơm tháng cho công chức và cho vay lấy lãi, thầy phải phụ giúp gia đình nên ít có thời gian nghỉ ngơi. Thầy vừa lui cui kiểm tra tập vở từng đứa ,vừa đưa mắt nhìn ra thềm ,thấp thỏm ; có khi thầy giật thót mình  bởi một bóng người, một bước chân,một giọng nói của ai đó. Cuối cùng thầy quyết định sai trưởng lớp ,chính « ông lão » này, vờ đi vệ sinh, nhân tiện giúp thầy xem thử « ông Huồng còn không » .Điều này thầy dặn nhỏ nhưng bọn con gái chúng tôi ngồi ở bàn đầu nghe rõ lắm .Thầy lại ra dáng lui cui cần mẫn xem ngắm tập vở học trò, hỏi han đứa này, cú đầu đứa kia,đúng là hình ảnh một ông giáo tận tâm, tận tụy, và  đứng thẳng dậy thở phào nhẹ nhõm khi trò trưởng lớp bước vào báo tin « không thấy ai cả ».Như trút được gánh nặng, thầy trở lại bàn,đùa với con chó béo tốt, mặc cho chúng tôi quậy phá ngay trước mặt .Tôi sẽ nhờ cậy ông chủ tịch hội trình bày « nỗi khổ » của tôi với thầy .Nhưng tôi không  dám tìm gặp trực tiếp ông đâu, mà tôi cậy  vào ông bố đẻ đáng kính của mình .Tám tuổi, tôi đã mơ hồ nhận ra sức mạnh của quyền lực.
  Tôi kể lể chuyện này với cha tôi sau bữa cơm tối, khi ông ôm chiếc radio của ông, ban ngày vẫn cho chị em chúng tôi mượn, mang về buồng riêng tận cuối nhà trên.Một tay bưng cây đèn dầu bốc khói , tay ôm chiếc  radio nhỏ, ông rất ngạc nhiên khi thấy tôi lẽo đẽo theo sau đến tận giường .Ông tỏ vẻ bất ngờ khi nghe trọn câu chuyện,rồi ông tủm tỉm cười ,chính là nụ cười của « ông lão bạn học » của tôi hôm nay .Ông xoa đầu cô con gái nhỏ,  dịu dàng,ừ, để cha đi nhờ ông Huồng thưa thầy giúp con.Ông nớ cũng quen  cha hai cái thằng tê .Còn cái thằng bên ấp Hà Đông hả, à ừ, để cha nhờ ông luôn .Chỉ sau đó một hôm, ba cái thằng  quỉ sứ này mang đủ tiền báo đến  đóng cho tôi. Cả ba đứa đều thuộc những gia đình khá giả,chúng nó cứ vòi tới vòi lui để trêu cho tôi khóc ,để cười hí hố mà thôi .Nhưng từ hôm ấy,chúng cứ lắm lét nhìn tôi, mà hễ thấy tôi là chúng rủ nhau lảng tránh .Năm học lớp ba trôi qua nhanh .Sau này làm cô giáo, tôi biết tuổi lớp ba bốn, lớp tám và lớp mười một là tuổi « dễ nổi loạn », nhưng chương trình học lại dồn rất nhiều kiến thức, kỹ năng trọng tâm cho các lớp này, để làm nền tàng cho các lớp thi chuyển cấp sau đó . Tôi lên lớp sáu trường tỉnh, học ngoại ngữ mới phân biệt cụ thể các loại từ, vị trí, giá trị,vai trò của nó, mới biết kết cấu tổ chức câu,đoạn... các thứ,mà nhẽ ra bọn tôi phải được học từ thuở lớp ba .Nhưng chúng tôi không hề trách thầy .Có lẽ bây giờ thầy đã ra người thiên cổ rồi. Ngôi nhà nhỏ có mảnh vườn cây trái của thầy nay là  những nhà hàng, khách sạn sang trọng.Chúng tôi ghi nhớ những bài  học sâu sắc qua qua tập báo mỏng Trẻ Việt ngày ấy : thằng cu gỗ Pi-nô-chi-ô và lòng trung thực, nàng công chúa da lừa với  niềm tin vào chân thiện mỹ trong cuộc sống... Thầy được chuyển trường vào năm học sau,chị Nhụy của tôi cũng thế. Các thầy cô mới về,thầy Phúc,cô Thúy,Cô Bình,thầy Quí...được đào tạo chính quy,tâm huyết với nghề .Những ngày lớp Ba  cùng bao chuyện vui buồn tôi cất giữ vào kỉ niệm, đó là trang kí ức đẹp của tuổi học trò .
  Tôi hỏi : Rứa bữa nớ cha tui nói chi mà mấy ông  đâm ra đàng hoàng tử tế với tui vậy ?
 Ông lão mỉm cười : Ông già của  mụ canh 
bọn tui tan trường thì dẫn ra phía sau chùa Linh Giác vắng người qua lại, đi mé mé về phía nhà thờ Hà Đông, đến đứng dưới ngôi nhà lầu gỗ ..
 - Trường mẫu giáo Thánh Tâm của mấy sơ... Tôi chen vào . Mà dẫn đi loanh quanh làm  chi cho mệt ta !
- Ổng có ý đồ mà . Kè đi như kè tù như vậy, bọn tôi đủ chết khiếp. Nhưng ông làm như không hề biết chuyện gì .Ông vui vẻ cho mỗi thằng một đồng, hỏi thằng nào thiếu tiền nộp báo cho Thầy thì ông cho mượn, bao giờ tết đến có tiền mừng tuổi thì trả cho ông cũng được. Bây giờ ông  ra vẻ buồn rầu hỏi thăm  có  đứa nào biết kẻ đã bôi bậy lên tập vở con gái ông,  vấy mực làm bẩn quần áo, cả xé mũ nó ,thì ông  cho thằng đó ... tiền thưởng.Ba thằng tôi cũng được thưởng nữa . Ba thằng đứng như trời trồng, gió buốt lạnh mà mồ hôi tuôn dầm dề .Biết ăn tiền của ông này là mắc họng,biết ba ông bố ở nhà cũng rõ mười mươi câu chuyện.Sẽ no đòn đây Mà rồi sẽ bị thầy hiệu  trưởng đuổi học nữa . Mỗi thằng sợ hãi chĩa một ngón tay lên trời, lập cập hứa từ nay sẽ không tái phạm .Chờ ông quay đi, bọn tôi ù chạy một mạch.Lối đó về nhà thằng nào cũng gần .Hôm sau đi mua kẹo kéo,ba thằng đều quay vô mấy số chín mười không hè .Ba cây dài,chập vô thành cả thước,chia hết cho bọn con trai đi quét lớp bữa đó .
 - Như vậy sao cứ thấy tui đâu là né !
 - Là vì trước khi cho bọn tui về,ông hăm : Từ nay về sau, bất cứ đứa nào  trêu chọc con ông,ông sẽ báo cảnh sát ..xẻo cu !
 Tôi bật cười : hèn chi mà lâu ngày gặp tui,ông cứ nhòm nhòm,cười cười .
 Ông lão đính chính : Sao mà lâu ngày được ?Bữa mụ đi bỏ phiếu,rồi mới tuần rồi  lên bưu điện lĩnh lương hưu ...
 À hôm đi bầu cử .Trên tay tôi có tới sáu chiếc thẻ cử tri : của mẹ, bà dì Năm,chị Hạ Em hai chị dâu. Hai bà cụ không biết chữ, mùa  bỏ phiếu nào tôi cũng tự giác nhận lấy chức vụ « thư kí  riêng » cho các cụ,còn ba bà chị trình độ đầy người nhưng đi chữa bệnh vắng nhà .Phòng phiếu rất đông,dù tôi đã chọn thời điểm giữa trưa, lúc mọi người nghỉ ngơi.Có lẽ ai cũng «  tính  toán » như tôi , nên hàng xếp thật dài. Cậu Bé nhà tôi có chân trong tổ bầu cử, nhưng lúc đó đang bận tiếp khách,hình như
ở đài truyền hình về .Thôi đành  phải xếp hàng vậy. Chợt có một bàn tay  sần sùi,đen đúa ở đâu thò ra giật lấy xấp thẻ của tôi,tiếp theo là giọng ồ ồ như quát : Đưa coi nà ,
,mình mụ mà bỏ chi cả xứ  ri ! Tôi líu ríu đi  theo  bóng một  dáng người gầy gò, nhỏ thó,chân mang giày da bảnh bao. Những người đứng mặt nhìn vào gáy kẻ khác quay ra
 xì xào,ê ê ai cho chen ngang, ai cho bỏ giùm đó ,người ta xếp hàng từ mai chừ (ý nói lâu lắm ).Tôi luýnh quýnh bước,tay đưa cao xấp thẻ dày,miệng cười lỏn lẻn :Thôi thôi xí xóa,thông cảm  chút đi mà .Tui đại diện cho  các bà lão trong nhà, bảy tám bà lận .Có một giọng rất to : Có một bà già đẻ ra mình mà dám kêu bảy tám bà !
  Tôi hớn hở ra về . Nhưng thực ra mãi đến  dịp đi đưa  cô con gái chị Nhụy
xuống
nhà chồng tận Bảo Lộc,tôi mới có cơ hội cùng ông bạn học hồi tưởng lại giòng kỉ niệm
xưa . Ngày ấy,qua tuổi mười một, chúng tôi đứa trường nam, kẻ trường nữ, đứa hướng tây, kẻ hướng đông , ở cùng xóm mà chẳng hề gặp nhau .
Mười tám tuổi chúng tôi cùng sinh hoạt thanh niên  trong thôn khi quê hương được giải phóng ,nhưng thỉnh thoảng mới
có dịp đi lao động, họp hội, biểu diễn văn nghệ chung với  bọn « tiểu yêu » này,do 
tôi được phân công phụ trách Đội thiếu nhi , suốt ngày nhảy nhót với bọn nhóc như Hoa Tre Rồi đi sư phạm, tôi về tận Đồng Nai, ông bạn ở lại Lâm Đồng,dạy một trường huyện.Góa vợ,nuôi hai con , vất vả lắm . «  Ta lớn lên rồi xa trường huyện, trang vở ngày xưa xếp để dành » ( thơ Trần Ngọc Hưởng ) Trang vở của chúng tôi tuổi trường làng cũng xếp kín ở một góc nào đó, để dành, cho đến lúc  tóc người nào cũng hai màu, mặt mũi hom hem, mới dần mở ra .
  Ông bạn bây giờ có các con đều trưởng thành,cha làm công việc quản lý một quầy thuốc nông nghiệp, chuyên trị bệnh, phòng bệnh cho cây cối,công việc không liên quan đến tôi.
 Lĩnh thêm lương tháng,rồi có vườn nữa, hăng hái  việc thôn trên ấp dưới .Tôi biết như  thế vì ông ấy là em họ anh rể tôi,chồng chị Nhụy .
-          Tôi thấy tức cười vì nhớ lại cái hồi tụi mình  học lớp ba thầy Anh.Hồi nớ mụ đi học ưa xách  to òng teng cái bình mực, điệu đà chảy nước .Mà làm tàng bỏ cha .Còn tụi tôi thì bẩn thỉu vô cùng,cả năm tắm táp mấy lần thôi, lại nghịch như quỷ, thấy mụ là muốn chọc  khóc cho bõ ghét .
-           Cho nên mới bị hăm he ,chết khiếp, cho đáng đời.
-           Nhưng  thấy mụ bây giờ tui nhận ra liền. Mấy thằng quỷ kia có đứa không nhớ đó .Ông lão khoe như kể công. Tôi nhớ có hôm lên trạm xá Phường Tám để chích thuốc vì cái tay bị thương,có một ông lão ngẩn người nhìn tôi khá lâu, bỗng vỗ đùi đét một cái : Ôi trời,con Xí hồi ở trường Trung Bắc ... nhưng dù  tôi  bảy tuổi hay bảy mươi thì vẫn là tôi !
   Ông bạn già tâm sự : Hồi tôi xin  chuyển về Dalat,mấy ổng kêu, nè anh còn trẻ quá,chưa đủ
ủ tiêu chuẩn đâu, chịu khó chờ thêm vài năm nữa đi .Cạy cục về đến đây, có ông lại phán : Anh có tuổi rồi,phải ưu tiên cho lớp trẻ chứ .Thua ! Thôi ở đâu cũng cố làm hết cái cảnh trẻ già của mình .Bây giờ các cụ qui tiên cả, có mấy ông cớ Canh Kem nhà mụ thuộc diện cao niên, mình lại được coi là trẻ .Còn đi với lớp ông Bé nhà mụ, thì tui diện già .Ôi sao cũng được.
 Trẻ hay già, đâu phải chỉ mình ông mắc nạn. ?Khi bọn Dalat chúng tôi mới về công tác ở Đồng Nai, đứa nào cũng vừa rời trường phổ thông, bị chê là « non choẹt »,bởi đồng nghiệp đều là những thầy cô đã có thâm niên trong nghề,còn bạn cùng khóa  rất nhiều người đã từng là sinh viên các đại học Khoa học, Văn chương giữa Saigon mấy năm liền .Gồng mình để ít ra đỡ bị chê . Nhưng khi tôi  trở lại làm học trò,tôi tất nhiên biết mình thuộc diện « quá đát » rồi. Hoa Tre và tôi hồi đi học làm cô giáo có chung nhiều kỉ niệm, thôi bây giờ cứ cho là đẹp vậy, dù hồi ấy thì buồn đau lắm. Hai đứa tôi quen với một sinh viên  từ  tỉnh lên, hơn Tre độ dăm tuổi, tất nhiên trẻ hơn tôi rất nhiều, do ở  trọ chung phố, cùng đi thư viện, và ,có bữa xe anh chàng này bị khóa chung một chùm xích sắt với Tre .Số là hai đứa tôi có tật khóa chùm « cho tiện » mỗi khi đi học,đi thư viện,đi ra phố , cả khi đi chơi đâu đó .Có một bữa tôi đau nằm nhà, Tre một mình giong ruổi. Theo thói quen, hễ cứ dựng xe vào một cái cột nào đó là... xỏ khóa luôn chiếc xe đạp
kế bên.Hôm ấy anh kia đang đi học bỗng phải ra về, mà Tre thì đang vùi đầu vào trang sách, cho đến khi thư viện đóng cửa .Họ đụng độ nhau ở nhà xe .Cô nàng đãng trí bị sợi xích sắt to đùng quật vào tay đau điếng,lại phải nhẫn nhịn xin lỗi rối rít .Trời nhá nhem, không ai nhận ra ai, nhưng chủ nhân chiếc xe đạp cao kềnh nhận ra đối phương có gì đó là lạ, nên tò mò theo dõi. Hồi đó tôi có một chiếc nón vải nhung rộng vành rất đẹp, có hai lớp nâu và đỏ, đội bên nào ra ngoài cũng được, món quà tỉnh đoàn Đồng Nai tặng dịp về thủ đô dự đại hội cháu ngoan Bác Hồ với bọn trẻ ,Tre cũng sắm một chiếc tương tự như thế ; áo quần hai đứa
c
ùng kiểu, cùng màu vải giống nhau, mỗi đứa đều đeo ở cổ tay một cái còng thép trừ tà ,túi xách đi học cũng sắm một kiểu giống hệt nhau, nên đôi khi mới thoáng trông, đã có một vài người nhầm .Nhưng chàng sinh viên thì phân biệt rất rõ sau một vài lần về cùng đường với chung tôi : một bà già, một con què !Có thể là nhẫn tâm, nhưng anh ta nói to rõ sự thật,thì mọi chuyện bỗng trở nên bình thường . Tre thản nhiên đón nhận. Tre bảo, từ này em nghe lâu, riết quen, từ hồi em  còn bé xíu kia . Tre đã đón nhận không chỉ một lần, riêng tôi thấy ngộp thở .
  Nhưng tôi đã thở hắt ra, chỉ một thời gian ngắn sau đó.Hai đứa bỗng nhiên phải nhập viện  vì bị sốt cao .Trong giấc ngủ lơ mơ giữa đêm khuya,tôi nghe có tiếng cười đùa  của những sinh viên trực : sư phạm năm hai gì mà già khú đế,còn cái con này chỉ có một tay thôi  mày ơi, sao ra đi dạy được !Tôi thấy Tre nghiêng người, úp mặt xuống gối .
   Tôi về lại Dalat, lớp đồng nghiệp cùng khóa nhỏ hơn tôi sáu tuổi, đều thuộc diện « chưa có kinh nghiệm đứng lớp » trong khi những người cùng một độ tuổi với tôi đều đã  có thâm niên, đã vào biên chế, đảm nhận những chức vụ quan trọng   trong tổ, trong trường .Nhiều người đến dự những tiết dạy của tôi, nhận xét thẳng  thắn
:, còn mang phong cách cấp hai .nghĩa là còn non nghề lắm .Tôi hiểu,vì tôi từ đấy mà ra đi .Tôi tập cho mình không nên buồn,mà tự an ủi :  đây là cơ hội để cho mình cố gắng.Kẻ chê phải là thầy ta đó .Một năm nghỉ chữa bệnh, năm sau tôi về trường mới, ngôi trường  nữ bảy năm đèn sách trong lao nhọc và hân hoan,với biết bao tình nghĩa thầy cô trao trọn vẹn một tấm lòng,tôi được một bậc đàn anh nhận xét, một hiệu phó chuyên môn, và tôi xem đó như là phần thưởng :không phải cô giáo cấp hai mới ra trường đâu. Có thể tôi kiêu ngạo, dù lúc đó tôi đã chọn một con đường đi có vẻ ngược chiều với mọi người, ngược đời nữa, con đường hạ mình, vâng lời, nghèo khó . Nhưng tôi biết ,trong cái non trẻ, tôi có cái chất « tra » và ngược lại .
 Ông bạn kết luận lúc xe gần về đến nhà : Bây giờ tôi lại thấy quí cái tuổi lên bảy trong tuổi gần bảy mươi của mình. Nó hồn nhiên,trong trẻo và thanh thản.
  Thôi tôi xin lại của ông một từ thôi : thanh thản .

                                                         Nguyễn Xuân.