những mùa hoa artichaux

                                NHỮNG MÙA HOA ARTICHAUX 

             Công việc vườn tược bây giờ, ngoài cuốc nỉa, vá liềm,dao rựa…, đã có biết bao loại máy móc hiện đại thay thế , nhưng hiểm họa luôn luôn rình rập người nông dân .

                Bà  bạn ,hôm hai người  chị rủ tôi đến thăm  sau ngày mẹ tôi đi xa, chịu thương tật ở chân cũng vì thế .

              Vùng Thái Phiên của quê chồng chị nổi tiếng với những  đặc sản quý của Đalạt , hoa các loại và artichaux. Nhưng bên ấp Đa Thiện, xứ sở của Thung lũng Tình yêu, của Đalat Sử Quán XQ, quê mẹ chị, thứ rau trồng chuyên canh là củ cà rốt .Chị kể hôm ấy  vườn nhà cậu em  đến vụ, chị rảnh rỗi,thế là cùng chồng vác nỉa sang đào giúp .Đã có người  sáng chế ra máy thu hoạch cà  rốt, nhưng vườn nhà cậu em có nhiều vách taluy, máy không đến được .Chị hăm hở ra vườn trước, và cũng là người phải về nhà sớm nhất . Có một chiếc nỉa cùn quẹt và hoen gỉ,gãy cán , không biết ai đã mang nó ra vườn tự bao giờ, có lẽ để  biến nó thành một cái đế đặt vòi nước khi tưới, hay là đào xem  thử chất lượng củ thế nào, rồi bỏ quên giữa luống rau .Vườn cà rốt vào vụ thì lá đã hơi úa vàng,nhưng vẫn đan dày  như một tấm thảm xanh mượt .Chị đặt nỉa dựng đứng dưới  ba bốn gốc củ, chân trái  làm trụ, chân phải đạp nhè nhẹ ,vì đất rất tơi ,nhưng bất ngờ,chị nghe đau nhói dưới gan bàn chân . Một răng nỉa từ trong  đất  chỉa ngược lên , đâm thủng lớp đế giày bata và rách luôn mảng len chiếc  vớ bên trong , khoét một lỗ nơi chân chị .Chị ngồi thụp xuống,ôm lấy chân ,trong đầu thoáng qua một luồng ý nghĩ vừ a giận, vừa lo ,vừa hài hước , chết cha rồi,coi chừng bị phong đòn gánh , vậy là được ở nhà ôm tivi. Chị  một thời xốc vác ,nhanh nhẹ, nay dù tuổi đã ngoài  bảy chục  vẫn luôn tay luôn chân .

                  Vườn artichaux của nhà chị rất rộng, trước kia trồng được hơn chục ngàn gốc bắp sú ,nay  nếu lúc rộ  sẽ có  không biết bao nhiêu là bàn tay chỉa lên trời, là những bông artichaux chín khi  xuân  về 

                .Bây giờ mới tháng bảy ta, vô số  cây non vừa lớn, phải tỉa bớt, rồi tước lá vàng,   dọn cỏ, vô phân cho cây mẹ   mau lớn . Công việc lút mắt lút mũi mà cái chân… .Cao nguyên mùa mưa, giông bão từ ngoài Trung cũng ảnh hưởng , mây đen sà xuống thật thấp, đất đai như những tảng bông gòn ngâm lâu trong nước, hễ bước xuống là nghe nước phì phụp, rút lên để lại một lỗ hổng to hơn cả bàn chân, rồi nước ở đâu tràn đến rất nhanh, nhà cửa,vườn tược sờ đến đâu là  nghe buốt lạnh đến đó,  nhưng hễ trời xửng (ngớt mưa )một chút là phải xuống  vườn .Nhưng chị không để cho  mình trở thành kẻ ăn hại

 Phải để chồng con đi nhổ tỉa , đi ôm ( mang  cây non tập trung về một góc vườn, sau khi nhổ, chứ đem  quang gánh theo sẽ không thể nào len vào giữa các luống cây,vì lá đã phủ dày   )đi vác lên nhà , chị rất xót xa . Nhưng vẫn còn có điều để an: chị vẫn giúp mọi người  bằng đôi tay ,Nhặt rễ, phân loại, đóng bó , giao dịch với con buôn ,  xếp  những cây non cứng cáp được chọn lọc cẩn thận,  đem dựng vào một góc nhà kho, để dâm (ươm )làm cây giống cho vụ sau, thay thế lớp cây già đã đào tận rễ làm thuốc…  Hôm bọn tôi dắt díu nhau đến thăm, việc thu hoạch cây con vừa qua một đợt,trời lại mưa rả rích cả ngày  , mọi người đều ở nhà để đón chúng tôi .

               Chị Gái con ông bác tôi  bèn nháy mắt rủ chị chủ nhà vào phòng riêng . Chị Nhụy ngồi lại ngoài phòng khách, khoe khoang, kể lể , than thở… đủ thứ  chuyện về ngôi nhà  vừa xây xong . Nhà chủ cũng mới ăn mừng tân gia trước đó . Tôi biết    rằng rồi hai bà chị yêu quí  vốn rất thích nói nhiều ấy  sẽ đổi chỗ cho nhau , nếu đến ca của tôi thì e mặt trời đã đi ngủ, chúng tôi phải ra về .Tôi bước ra ngoài , ngước mắt nhìn con đường vừa được trải nhựa trước cổng , bên phải là những vườn ắc ti sô bạt ngàn chạy mút đến cuối  thung lũng xa, bên trái là những ngôi biệt thự đều vừa xây  xong , rất mới, rất đẹp , tay móc điện thoại nhắn một mẫu tin ngắn cho các chị,  chân đều bước. Tôi sẽ đi thăm một người quen khác mà có lẽ đã rất lâu rồi tôi chưa gặp lại.

               Qua hết quãng  đường nhựa  rộng rãi , có  những con đường đất  nhỏ ngoằn ngoèo , mấp mô và  rải rác  đó đây những trũng hố đầy nước, chạy giữa hai  thảm vườn  xanh  pha mốc trắng  màu lá ắc ti sô  trải dài khắp thung lũng ,tôi dò dẫm bước .  Một dãy ba bốn ngôi nhà gỗ cũ kỹ nằm lưng chừng đồi, sân quay xuống vườn .Gần đến nhà, đoạn đường rất ngắn  được đổ bê tông, nối với cổng và sân . .Một người đàn bà gầy gò ra đón tôi khi tôi thò đầu vào  dưới giàn trái chanh dây .chằng chịt những cành lá  ,làm nhiệm vụ cái chái sân .Rồi một người đàn ông ,tóc bạc,cũng cao gầy từ hiên sau bước đến . Chồng giúp tôi cất áo mưa, vợ dắt đi rửa chân , tôi đi qua một khung cửa sổ che màn , có tiếng ti vi vọng ra, có cảm giác một ánh mắt đang dõi theo .

               Ngôi nhà mấy chục năm rồi  vẫn không thay đổi .  Ngày tôi đang còn dạy ở  Đống Đa , một mùa thi , tôi làm giám thị ở Trường Chi Lăng , buổi thi cuối cùng có  cuộc họp  tổng kết  kéo dài, tròi mưa tầm tã, tôi tạt vào đây ngủ nhờ .Cậu con trai đầu năm ấy cũng dự thi hết cấp ba , cô em năm tới sẽ lên lớp tám .Nguyện vọng của cậu tú là sẽ thi vào Sư phạm Toán ở đại học Đalat .Rồi tìm một chỗ dạy gần nhà. Rồi cưới vợ , cô giáo hay thôn nữ láng giềng, đều tốt ,vì nhà có vườn rộng, mà  con cái thì không đông .Một buổi làm nhà nước, một buổi ra vườn .Những điều này thì bố mẹ bổ sung. Bữa cơm tối có món  gỏi ắc tisô, gồm cây non luộc  chín  trộn với đậu hũ chiên  xắt nhỏ và lạc rang xúc bánh tráng .Lâu lắm rồi tôi mới được ăn lại món ăn quen thuộc này, vì mấy năm nay  vườn nhà tôi chỉ  gieo cà rốt, bố xôi, hay các loại rau cải ngắn ngày . Anh chàng mười tám, cao ráo,trắng trẻo  , cười hồn nhiên . Mai mốt con sẽ trồng cà phê cô à .Làm ắc ti sô lâu ăn quá ,mà cực quanh năm, lại  nhiều người trồng, giá cả thất thường .Cô  thấy không, con người thích ăn uống, mà mấy ai uống  ắc ti sô , uống cà phê  không hà . Ông bố  thủng thẳng , ừ làm thứ này cực thiệt,nhưng từ rễ đến cọng lá đều kiếm được tiền, mà lai rai có hàng bán suốt năm, cứ cây non, rồi lá, qua bông, qua rễ, lại mùa khác .Nhà cô Xí mày đây  cũng từ cây ắc ti sô, rồi lơ sú ,như   từ tay trắng mà gột nên hồ  . Tao với má mày làm công ở bển  mấy chục năm, nhờ đó mới mua được chút vườn bên này . Cậu con thò tay bẻ rốp cái bánh tráng, tôi biết là tình hình có vẻ căng nên vội vàng cười dàn hòa , thì con cứ lo thi đại học cái đã ,học trò trường Đống Đa của cô đang ươm cây cà phê,cần  nhiều đơn đặt hàng lắm .Mọi người cười ồ .

                     Hai cha con cứ mồng  hai  là đến nhà tôi chúc tết mọi người. Cha chở con bằng xe đạp, sau này con chở cha bằng Honda . Rồi ,cha lái xe hơi đến,nhưng đi một mình .

                   Cậu con  trở thành thầy giáo,  được nhận công tác bên trường Hermann Gmeiner rất gần nhà, cưới vợ  sinh con đủ trai gái, như ý nguyện của cha mẹ .Bây giờ chàng trai   quyết tâm làm giàu : trồng cà phê . Mảnh vườn rộng được san phẳng , đào hố rất sâu , bỏ phân . Một buổi sáng  tôi cùng bà bạn Giang đu đủ lần sang để đặt mua trà ắc ti sô thì cả hai cùng há mồm giương mắt sững sờ  .Không hề còn mảy may tí dấu vết của vườn  ắc ti sô ngày nào.Mới biết để ươm trồng từ một  bụi cây ắc ti sô -với ba bốn chiếc lá mỏng manh như đọt bồ công anh ,  đến khi nó trở thành cả khóm rau hoa vươn cao hơn một  mét, phủ kín cả rãnh  đất, lũ trẻ con chúng tôi nhiều lần   chui vào chơi trò năm mười , có đứa lăn ra ngủ khì ,người lớn phải bỏ công đi tìm-là cả một quá trình đổ mồ hôi, bao công sức, nhưng chỉ trong tích tắc … Rôi hôm sau  thì nghe tin đến như sét đánh ngang tai .Anh thầy giáo nông dân phải nhập viện vì bị sụt hố cà phê , có nguy cơ liệt chi dưới do cột sống cổ bị chấn thương . Mấy anh em nhà tôi hốt hoảng phóng xe vào bệnh viện thăm, rồi sau đó cậu Bé, tổ  trưởng khu phố , ôm sổ đi một vòng qua mấy nhà trong đám con cháu cha mẹ tôi, quyên tiền trợ giúp .

                 Hai ông Canh Kem buồn bã , tai nạn vốn đã  nặng, vì nhân vật ra sức chạy từ vườn về nhà giữa mưa, bất ngờ sụt chân xuống hố sâu, nhưng khâu cấp cứu đã khiến vết thương ở cổ nặng hơn. Những người hàng xóm  đã hè nhau vác anh lên vai , thay vì dùng cáng khiêng đi . Ở bệnh viện, bác sĩ bất lực .

                  Bố mẹ  của  người gặp nạn trước đây gắn bó với  chúng tôi ,với mảnh vườn, ngôi nhà như người cùng chung huyết thống .Chú Cỏn và chị Sẻ (chú, chị là những đại danh từ cha tôi đặt ra , để mọi người xưng hô với những người làm công, tôi  không biết nguyên  nhân từ đâu )từ Quảng Ngãi  vào, sống ở nhà tôi , cùng canh tác trên những mảnh vườn gia đình tôi , được đối xử như con cái trong nhà, được trả công rất xứng đáng với sức lao động và tâm huyết họ bỏ ra .Khi họ xây dựng gia đình, cha mẹ tôi đứng ra làm chủ hôn, rồi giúp họ có một cơ ngơi mới . Có một cặp  vợ chồng, cha tôi  yêu quý đến  độ còn cắt đất cho , như con cái ruột rà vậy Nhiều người khác  đã chọn vùng ấp Thái Phiên này để “lập làng.”

                 Bây giờ, trước cảnh con Chú Cỏn bị nạn, các anh tôi không dấu được nỗi buồn đau,lo lắng . Ngày nào cũng đạp xe đến . Trở lại nhà,có hôm hai ba ông gây sự với nhau, khiến các bà phải can ngăn . Có hôm họ bị người bệnh đuổi về .

                 Tôi và bà đu đủ ghé thăm, anh thầy giáo khóc, thấy thương quá .Giang vốn cứng cỏi mà cũng  quay đi lau nước mắt  . Tôi thương người bố .Ông bố kể , nó ăn uống thất thường khi  thì ăn gà hầm sâm suốt cả tuần ,khi thì  nhịn .Mà mấy chú bên nhà ( các anh tôi ) dặn đừng để tăng cân, cũng đừng để gầy ốm  .Còn ông, ông trệu  trạo nhai  cơm mà như nhai rơm , nhiều bữa như thế rồi, cả nhiều đêm không ngủ, nhiều lần quay đi dấu giọt lệ thương con . Những ngày tôi bị mắc bệnh nặng, tưởng như không qua khỏi, nhà trường cho nghỉ công tác một năm, chồng sắp cưới bỏ đi , tôi cứ đắp chăn nằm dài , nhìn trần nhà, bất động. Rồi một hôm tôi bắt gặp dòng nước mắt lăn trên gò má mẹ, tôi bàng hoàng . Tôi phải sống .Tôi còn lũ học trò nghịch như quỷ sứ đang chờ .Tôi còn bao nhiêu điều phải nói với chúng .Tôi còn bao nhiêu việc phải làm cho mẹ, cho cha .

                  Cha con Chú Cỏn đến thăm tôi .   Người con loay hoay làm cho đứa cháu nội của mẹ tôi một chiếc chong chóng, nhưng rồi thằng bé vất chỏng trơ trong phòng tôi .Chiếc chong chóng mỏng mảnh, được cắt ra từ bìa một cuốn vở. Người làm đã cột  vào cán nó một chiếc nút áo nối theo sợi chỉ và khéo léo  gắn cán lên trên vỏ  chiếc lon sữa bò .Chong chóng quay vù vù theo chiều gió, chiếc nút nhựa gõ lanh canh vào đáy lon, nghe lốc cốc lốc rất vui tai  .Tôi phải đi tìm gió . Có người giới thiệu  tôi đến nhà điều dưỡng của một tổ chức tôn giáo ở Thủ Đức , dòng Nazaret.. Bệnh nhân từ muôn phương về, với những căn bệnh nan y khủng khiếp hơn những gì tôi đã từng biết .Họ đến để “vô thất”(nhịn ăn độ một tuần, chỉ uống nước lọc),có người đến để ăn cơm gạo lứt muối mè, chứ ở nhà không thể nào cầm lòng với bún phở các thứ, có người đến tĩnh tâm , cầu nguyện, gặp Chúa, có người nghỉ dưỡng, như tôi .

                 Giám đốc không phải cha bề trên , mà là một ông frère ngoài năm mươi, tóc đã lơ thơ vài sợi bạc, đôi mắt lờ đờ như ngái ngủ, nhưng ông vô cùng nhanh nhẹn,miệng nói, tay làm .Tôi có cảm giác là chỉ lúc ngủ và lúc dự lễ trong nhà thờ là ông ..không nói . Người đi nhịn ăn nhưng còn bị cám dỗ, có người dấu một bọc cá khô trong hành lý,lâu lâu trốn vào góc nào đó mút cho đỡ cơn đói ;có người thì hái khế hoặc mãng cầu ta ( trĩu quả trong khuôn viên nhà dòng ) dấu dưới gối, lâu lâu lật ra hít lấy hít để hương quả chín, cũng để an ủi  cái bụng đang sôi lên từng hồi  .Ông nạt nộ , quát tháo , đe nẹt rất dữ  dội . Đối diện nhà dòng là chợ Tam Hà .Người nhà từ xa đến thường tạt qua chợ mua quà bánh về ăn,khiến bệnh nhân thèm thuồng, ông cũng phải  canh chừng quyết liệt . Hình như trên người ông có cả trăm con mắt . Sáng sáng  những bệnh nhân có đạo thường qua nhà nguyện dâng lễ , dép thả dưới chân cầu thang .Một hôm có anh chàng ra sớm,ôm hết dép xếp  mấy  hàng dài quanh sân nhà thờ , xếp xen kẽ xanh đỏ trắng vàng cho đẹp !Ông frère  thuyết phục được gã thần kinh thứ thiệt đó mang dép đến trả  từng phòng, chỉ nhầm vài người. Tôi ôm chăn mùng đi giặt một sáng sớm, đang lúi húi giăng phơi thì  thấy có một bàn tay đỡ nhẹ , rồi giọng Bác Tám ( mọi người vẫn gọi ông như thế)sang sảng, nhà cô giáo hôm nay “lụt”hả .Tôi kêu , bác ơi, con giặt cho sạch bụi mà . Tôi băng cổng sau nhà dòng để sang chơi nhà một nữ y tá bị xe quẹt chân,phải nghỉ làm việc mấy hôm , vừa thò đầu vào phòng bệnh  đã nghe tiếng ông rất to, ơ  , cô giáo sang thăm Cái Thuyên về đó hả . Sao, nó đã chết chưa ? Rồi ông cười ha hả và bỏ đi ,không kịp  cho tôi đáp trả . Mọi người bảo ông  nhậm  chức linh mục muộn vì ông quá bận rộn .  Trong lễ thụ phong của ông , bệnh nhân tìm về rất đông .Cảm nghĩ của tân linh mục là : tôi thấy mình trẻ lại, vì các thầy (những người sắp chịu chức) trong lễ đều rất trẻ .Ngày ấy ông đã ngoài sáu mươi.

               Một tháng ở đây, tôi thấy mình khỏe ra, dù chế độ thuốc men, ăn uống không khác ở nhà . Các anh tôi giải thích vì Đalat quá lạnh khiến tôi ngại tắm rửa, mồ hôi không thoát ; vì tôi  cứ ru rú trong nhà nên nghĩ quẩn .Nhưng  tôi biết tôi đã tìm ra hướng gió : quan tâm đến mọi  người, thương yêu họ thật lòng .Nhưng tôi không thể quát tháo suốt ngày như ông . Tôi thấy  hôm nào  bị căng thẳng hay giảng bài nhiều thì tối về,  nằm dài, mắt nhìn trần nhà, máu cam chảy như vòi robinet vậy .Tôi cố gắng tinh lọc bài giảng ,nhưng bắt học trò viết thật nhiều, rồi è cổ ra chấm .Ngày nào tôi cũng kiểm tra viết ( như bà cô người Mỹ  năm nào), đặc biệt những tiết tập làm văn .Lũ học trò không học thuộc lòng như các môn khác, mà chúng nó phải đọc tác phẩm, phải tư duy sao cho lô gic ,phải có cách bày tỏ chân thành cảm xúc của mình.Ở nhà,mọi người cũng thấy tôi … dễ thương hơn. Cậu Bé nhà tôi không còn phàn nàn , cái bà, ị không ra cũng kêu mẹ !.Vì khi tôi không khỏe và không nghĩ đến ai , tôi yêu sách  đủ thứ .Mẹ tôi đành  nhờ cậu Bé. Anh chàng lo toan  vừa nào là nhà cửa , vườn tược, heo gà, con cái , cả chuyện cơ quan , chuyện xóm ấp ,nên không cáu mới là lạ !

                 Hôm nay tôi ghé qua  cũng mùa mưa,mùa tước (nhổ) cây con như  năm nào .Chàng trai bây giờ đã vui vẻ hơn , thanh thản  và mạnh mẽ hơn . Dạy kèm cho học trò .Dạy đàn .Chiếc ti vi hôm nào quay lưng ra ngoài,  nay đã đổi chiều và bằng một chiếc mới, hiện đại hơn .Và vườn thì đã xanh trở lại một màu xanh  mốc trắng rất riêng của cây ắc ti sô. Mọi người đang xúm xít sơ chế cây non ở nhà sau .Cây nhổ ra khỏi thân cây mẹ, gốc bám đầy  mùn đen ,lá vàng, cọng lại rất dài.Phải cắt bỏ những phần ấy, chỉ chừa lại độ hai gang tay . Rồi cứ năm cây thành một bó . Ông thầy dạy Toán ngồi xe lăn làm công việc này  .Những ngón tay rất khỏe nhanh nhẹn đặt bó rau vào trong sợi dây ni lông cắt sẵn, cánh tay dướn ra, xoắn bó rau lại thật chắc, rồi đặt lên dùi, cột lại.Mang vào tận Sài gòn, dây vẫn không bung .Tôi nghe tiếng lốc cốc đều đặn vang lên từ  cuối hiên nhà, một chiếc chong chóng còn mới treo  bên cạnh giò lan rừng nở chớm mấy bông hoa rắng nhỏ xíu .Có thể vào nhà, tôi sẽ bắt gặp cuốn “Truyện một người chân chính”mà tôi đã mang đến tặng người em tật nguyền mười mấy năm trước,khi tôi tìm ra “hướng đi đầy gió” cho mình . Truyện  kể lại cuộc đời người anh hùng không quân Nga tên  Mê rê xép    trong chiến tranh thế giớ lần  thứ hai . Máy bay của anh bị Đức bắn rơi .Chân anh bị  thương, rồi phải cưa, do vết thương bị hoại tử vì anh bị lạc trong rừng mùa đông trọn 18 ngày .Vậy mà với đôi chân giả, anh đã lái được máy bay, khiêu vũ như bao chàng phi công trẻ khác .Và anh lại chiến đấu, lập chiến công, trở thành anh hùng . Đó là cuốn sách gối đầu của tôi những ngày công tác xa nhà .

               Tôi được biếu  mấy bó cây non, cây nào nhiều cọng đỏ thì ăn ngọt hơn, còn cây nào xanh, thì trồng làm giống .Trong những cây đó, có sự nỗ lực rất lớn của cháng trai tuổi bốn mươi lăm với bao nhiêu buồn đau ,bất trắc và niềm tin trong cuộc đời .

               Bốn năm rồi, những bụi ắc ti sô chính hiệu Thái Phiên đã cho tôi vô số cây non nấu canh, làm gỏi, có nhiều vị  thảo dược chế biến từ gốc rễ đến lá cành để uống và tặng bạn bè .Những luống   sả thì có lúc xơ xác sau một vụ tận thu, nhưng những khóm ắc ti sô luôn xanh tốt một góc vườn, mảnh vườn chuồng bò qua năm bảy chủ nhưng chưa ai đến xây nhà cả. Tôi cứ ung dung  chờ, chỉ ghét nhất là những khóm dã quỳ  mọc um tùm trên vuông đất nhà bên cạnh ( cũng chưa xây nhà ) ,nằm trên lưng đồi, cứ đốn sạch lại  mọc lên , cao rất nhanh giữa mùa mưa,  đổ cành   nghiêng lá  trên những khóm ắc ti sô .Tôi lọ mọ bắc cái thang dài , tựa vào bờ rào , lò dò trèo thang, thật chậm, rựa đã cột chặt vào dây nịt bụng, nên hai tay bíu chặt vào thang .Mọi khi có một  cô gái  ngoài hai mươi thường gánh cá thịt bán dạo đi qua, tôi thường nhờ vả và trả công là những chiếc card điện thoại  thỉnh thoảng học trò cũ biếu . Gần đến chỗ thò rựa ra là có thể chạm đến gốc dã quỳ, chợt tôi  nghe có tiếng quát , giọng… chị Nhụy :  Dì có xuống không , té gãy chân bây giờ. Tôi giật mình. Nhìn xuống chân , eo ôi, cái bờ ta luy này sao  sâu thế, coi chừng thang nghiêng là què giò  . Bỗng dưng  thoắt một cái, tôi thấy mình đứng vững vàng trên thành bờ taluy xây đá rất chắc ,làm ranh giới hai chủ đất .Vẫn tiếng chị Nhụy nheo nhéo , già đầu  rồi mà còn bày….Tôi cứ vờ không  nghe, bụng rủa thầm, cái bà chị , không đến  giữ thang cho người ta thì thôi ( các chị khác nếu bắt gặp đều vội vàng chạy ra trợ sức ), tay đưa ra sau lưng rút rựa .Nhưng  tôi  nghe tiếng chị Nhụy ho sặc sụa  giữa cụm từ “đặt leo trèo”, rồi tôi thấy chị ngồi thụp xuống bên  bụi chuối, thì tôi hết hồn .Cái thang bây giờ hình như đã nghiêng xệch về một bên , tôi mà trèo xuống thì …Nhưng chị Nhụy đang ngồi ôm ngực thế kia .Tôi gọi chị  , có lẽ rất to , bởi  lập tức  có bước chân người chạy đến, hai  công nhân đang giúp chị  Thủy sửa điện trong nhà chị bên trên vuông đất bỏ trống , rồi chị Thủy chạy theo sau .Hai thanh niên men theo thành taluy, nhảy xuống đất, chạy  đến đỡ chị Nhụy ngồi dậy.Rồi họ dựng lại thang cho chúng tôi leo xuống .

           Chị Nhụy ngồi đờ đẫn bên thềm . Từ dạo phải nhập viện, chị không đủ sức ra vườn, nhưng tốc độ nói và số lượng từ  ngữ tung ra vẫn không giảm !Nhưng hôm nay thì, có lẽ khác .Chị Thủy khoe ngày mốt, phái đoàn nhà anh Nhu ở Nha Trang sẽ lên nhà chị cúng giỗ anh Nghĩa. Chị Nhụy tỉnh người ra ngay ,ồ vậy hả .Thế là tôi bị đưa lên đoạn đầu đài,ở một mình mà cứ thích leo trèo (làm như tôi là khỉ hoặc mèo  ). Họ nhắc đến bàn chân bị tháo khớp của anh , khiến anh phải  gắn  chân giả .Hồi đó anh vừa thi xong tú tài hai, đang chờ kết quả để đi học tiếp, cũng có thể  phải đi quân dịch. Ông Cửu Miên sai anh đánh xe ngựa lên Đa Phú, cách nhà bảy cây số, có vườn trồng ắc ti sô mà ông và cha tôi cùng thuê để chở cây con về .Trời mưa, đường  trơn, trời lại về chiều rồi.Anh tránh một chiếc Deseto chở mười tấn rau chạy ngược chiều, thế là xe lao xuống hố .Chiếc càng xe đè lên chân .Công việc nặng ngoài đồng áng, anh không còn làm được. Mẹ anh  thì an ủi rằng anh không phải ra trận , nhưng bà lại lo lắng chuyện vợ con của anh .Mùa nhổ cây con năm sau ,chị Thủy  từ Đa Thành lần vào tìm mua cây giống , bỗng chị bị trúng gió, ói mửa dữ dội.Chị kể, có một cái ông cũng đi mua cây con về làm giống như chị, cùng nhặt cây với chị ,khoác chiếc áo nồng nặc mùi thuốc sâu , chắc là đi bơm về mà chưa giặt .Bà mẹ anh Nghĩa cạo gió cho chị .Sự nhạy cảm và tinh tế của một người mẹ, bà biết chị… ốm nghén .Hồi đó chị biết mình đã có thai với anh Nhu nhưng dấu .

            Vậy  là  trong cái rủi có cái may . Chị Nhụy kết luận và triết lý, ở đời , hình như được mất nó cứ đi liền với nhau .Trong nỗi buồn  có manh nha niềm vui. Chị bảo, bà già tui kể, hồi đẻ bà Nghĩa,  mùa ắc ti sô bán được giá vô cùng .Mẹ tôi ham quá, lao ra gánh hàng đi chợ .Rồi về là bại luôn hai chân .Con ba đứa, hai ông đầu năm tuổi, bà Nghĩa tám tháng, mẹ tôi ngồi một chỗ .May mà ông Xu Hiến đón ra phố ở. Chỗ nào ?  Tiệm Saigonaise trước giải phóng, bây giờ là nhà sách Phương Nam, ngoài khu Hòa Bình .Hồi  trước năm 1954, đó là  tiệm Nouveautes Hanoi  .Cha tôi kể nhờ nhà phố  xây gạch,có điện ,được bác sĩ chăm nom, cụ bà khỏe nhanh .Rồi có  thêm chị .Nhưng có lẽ cụ dùng nhiều thuốc, nên tôi sinh ra  quặt quẹo, lại kém thông minh nhất nhà, chịu thiệt thòi nhất nh à .Chị Thủy quay sang tôi,lè lưỡi, như bảo , bà Nhụy mà chịu thiệt thòi nhứt nhà thì tau cùi sứt móng !Nhưng kìa,chị Nhụy tiếp . Từ khi đẻ tôi, rau vụ nào cũng trúng ,ông bố lại mê đỏ đen , về đánh vợ mắng con .Ông Xu thấy vậy bèn giữ hết tiền,Cả đôi bông tai bà mẹ sắm, ông cũng giữ, bà mẹ thì cứ ngỡ ông bố mang đi đánh bạc rồi, về sau được ông Xu trả cho, thật mừng hết biết .
            Những vụ đầu mùa artichaux đã qua, không trở lại .Những buồn vui .Nhưng con người đã biết đón nhận và chấp nhận .

                                                                          Nguyễn Xuân .

                      

.