DƯỚI ĐÁ LÀ ĐẤT

Đám bạn chia tay ở trường trung học vào thu 1975, bây giờ đều đã ở tuổi nghỉ hưu .Chung một thị trấn bé như bàn tay mà có  đứa đến 40 năm tôi mới được gặp lại  .Đa phần là giáo viên .Con số kẻ  “ sống đơn chiếc một mình”  như tôi cũng hơi bị nhiều !Trời ơi , bà hả ! Giờ làm gì ?Ừ  thì giữ cháu.Thì nuôi chồng bệnh.Chăm mẹ già .Dạy mấy đứa nhỏ .Tôi phải khai cuối cùng, bèn chỉ tay vào người vừa liệt kê trước mình .Nhưng  có một đứa không cho tôi yên .Nó đẩy tôi ra giữa nhà .Nè, mọi người .Bà này giờ làm chủ cả một trang trại sả đó .Mọi con mắt đổ dồn về tôi .Mỗi ngày xuất .. hai trăm gờ ram, tính ra khoảng  năm củ ,thu về hai nghìn đồng Việt nam.Cả đám  lăn ra cười .Nè,phải trang trại sả của bà có diện tích là..1m vuông, nằm trong các chậu xốp đặt ngoài hiên phải không ?Lại cười nghiêng ngả .Ai cũng biết thôn  trang tôi sống đang bị đô thị hóa, đất sản xuất nông nghiệp đang ngày một thu hẹp.Tôi không thể giải thích ,vì mảnh vườn sả của tôi đúng là chưa thu hoạch được, nhưng nó rộng gấp nhiều nhiều lần như thế , vì xưa đây là khu chuồng trại nuôi heo của gia đình cậu em út .Đàn gia súc đông đảo ấy đã giúp đôi vợ chồng nông dân trẻ nuôi dạy đàn con lít nhít bốn năm đứa trưởng thành,khi giá cả rau hoa ngày ấy rất bấp bênh.Sau này,khá giả hơn, họ đã bán khu chuồng trại ấy,lên đồi  dựng biệt thự, xây nhà trọ cho sinh viên ở trường Đại học gần đó thuê . Chủ nhân  mới của khu đất   nghe đâu ở rất xa,mua đất như một kiểu để dành,vì thấy giá rẻ ,hơn nữa người người mua , nhà nhà mua .Dạo dãy chuồng bề thế vừa bị dẹp đi, bà cụ thân sinh tôi ngã bệnh , thì tôi cũng vừa về hưu .Sáng sáng hai mẹ con ra hiên sau phơi nắng, bất lực thấy giữa đống xà bần đã thu dọn dang dở, những búi cỏ dại bắt đầu mọc lên .Và  rác ,từ ba dãy nhà trọ bao quanh, vô tình hay hữu ý,rơi xuống ngày một nhiều .Rồi cụ nhẹ nhàng đi xa,thật xa, để lại một mình tôi , sáng sáng thẫn thờ ra đây, lòng thấy vô cùng lạnh lẽo và trống trải dưới bầu trời trong xanh,nắng ấm .Một hôm tôi đang lui cui moi trộm một ít đất đỏ dưới lớp đá dày của nền chuồng heo , đem ra sân đổ vào mấy chiếc lu lớn – trước đây dùng chứa nước mưa ,nước cho heo uống – để trồng chanh,thì bất chợt vị cha xứ ở nhà thờ ghé thăm.Cha bảo :Chị trồng  hẳn ra cái nền nhà kia đi ,chứ chanh   khó phát triển trong  lu chậu lắm .Tôi ngần ngừ .Đất đã bán người ta rồi ,sợ họ không chịu .Cha cười .Bao giờ họ đòi thì mình trả , ba mươi giây là xong ấy mà .Tôi lại lưỡng lự :Đá nhiều lắm cha à .Mà khách trọ họ cứ bỏ rác xuống .Thì mình nhờ chủ nhà  phụ dọn giùm rác. Chị trồng cây cối lên , người ta lại giữ sạch cho chị . Thấy tôi còn phân vân,cha động viên :Cứ xem như tập thể dục vậy .Môi trường trong lành,thì chị sẽ thấy cuộc sống có sinh khí hơn .Trước khi ra về, cha còn an ủi : Chị cứ tin đi , dưới đá là có đất đấy.   Cha  xứ thật là người từng trải .Tôi bèn chạy đi mua quang  gánh, xe cút kít, cuốc xẻng, cả bình xịt thuốc sâu  , vì cho dù  nhà cậu em có đủ  các công cụ lao động ấy ,nhưng nếu ngày  nào tôi cũng lân la qua mượn thì chắc hẳn cô em  dâu cũng không vui .Thế rồi , sáng sáng tôi dậy sớm, nai nịt gọn gàng ,ra đây hì hục dọn dẹp .Mang tiếng con nhà vườn,nhưng từ bé tôi được bố mẹ,anh chị ưu tiên cho chuyện học hành .Hai mươi tuổi,khi về vùng kinh tế mới tận Đồng nai làm cô giáo,tôi mới tập gánh  gồng– gánh nước, gánh củi .Tôi  tha từng giỏ đá đổ ra  đầu ngõ,nơi con đường  dân sinh trong thôn đang bắt đầu hình thành .Cỏ thì xịt thuốc diệt hủy.Rác thì cùng các chủ nhà trọ cho vào bao, dùng xe cút kít chuyển đến khu tập trung .Tôi đào hố trồng chanh bốn góc vườn .Đá nhiều không sao kể .Đá to, đá nhỏ, đá vụn .Cho dù trước đó, đống xà bần đã có người mang xe đến chở đi,  đá lớn lúc xây nhà cửa cậu em cũng đã khai thác vô số lớp đá nền .Mà vẫn mỗi nhát cuốc là va vào  một cục đá .Phồng hết hai bàn tay chỉ quen cầm phấn .Chân trầy trụa lung tung .Nhưng tôi chỉ “trần ai” buổi sáng thôi .Buổi chiều tôi đọc sách ,hoặc thơ thẩn một mình trên hiên vắng,vì chiều cao nguyên mùa hạ thường có những cơn mưa dông.Có chút buồn bâng khuâng,nhưng đêm ngủ yên .Mảnh vườn dần dần lộ ra, rất rộng, tôi bèn quyết định : trồng sả .Trong thôn,nhà nào cũng có dắt mép ta luy dăm bụi sả để làm gia vị ,thậm chí trong mảnh vườn hoa “mét vuông” trước sân,trước đây mẹ tôi cũng có trồng mấy bụi, cọng to khỏe .Tôi bèn bưng rổ đi “quyên  sả” một vòng quanh thôn trên,làng dưới .Ai không muốn tặng thì tôi mua . Giống sả thật dễ thương .Có cọng bị gọt sạch nhẵn, thế mà chỉ cắm xuống  nền đất ẩm ướt một đêm thôi,thì sáng hôm sau đã thấy một lá đọt màu xanh bé xíu thò ra trên đầu ngọn . Vườn sả , trang trại sả hình thành từ đó.Không quy hoạch hàng lối lớp lang gì cả, vì chỗ nào gặp phải tảng đá to thì tôi cho sả …né .Thế nhưng cha xứ một dịp tình cờ tạt qua lại khen .Chị giỏi đấy . Nhưng cha lại hỏi : thế chị làm gì nữa cho hết ngày ?Thì con xem ti vi, rồi có khi ti vi nó ..xem con .Cha cười ,thông cảm .Một chiều tôi đi lễ  ra thì thấy cha xứ đón ở cổng .Cha hỏi có muốn kèm cặp một thằng bé lớp mười không .Cha nói thêm ,nó học yếu mà hiếu động lắm .Bà nội nó đang tìm thầy .Thấy tôi ngây ra, cha lại   động viên : chị làm được mà .Quả là chú học trò nhỏ rất nghịch ngợm .Hôm đầu đến học đã ra vườn nhổ lên mấy bụi sả non,sau đó trồng lại nhưng làm cho cây sả dập luôn.Cu cậu cũng tỏ ra ngạc nhiên khi thấy tôi trồng cây giữa đá. Tôi đặt ra một giáo án kỳ quặc :đầu buổi tôi để cho cu cậu nói ,mọi thứ thắc mắc. Sau đó tôi moi trong óc ra những câu chuyện mà tôi từng đọc ở tuổi 15 như cậu ta,kể  cho cậu nghe .Nhưng mỗi buổi chỉ kể vài tình tiết , đến những “thắt nút” thì tôi dừng lại,hẹn hôm khác .Tôi giúp cu cậu học cả các môn gọi là Khoa học xã hội ,vốn sở trường thời phổ thông của chúng tôi .Chú học trò tỏ ra chăm chỉ , nghiêm chỉnh hơn .Rồi nó rủ rê được bà nó và các bà khác đến  ngôi nhà nhỏ bé và vắng lặng của tôi , không học văn hóa ,mà cùng … tập yoga .Là vì có hôm nó đi học sớm,bắt gặp tôi đang bẻ lưng bẻ cổ một mình .Nó về kể với bà , rằng bà cô con luyện võ ,hình như để đi bắt kẻ trộm (!)Lớp học yoga do các bà tự xếp … thời khóa biểu và nội dung bài vở !Có bà một hôm lễ mễ mang đến cho tôi một con cún nhỏ xíu xìu xiu,lại ghẻ chóc đầy mình ,thoạt trông không khác gì củ khoai lang bị sùng hà .Tôi cạnh nghĩ :Chắc là ai cũng chê nó cả .Thôi thì  mình sẽ cố gắng chăm sóc nó. Dường như đọc được ý nghĩ của tôi ,bà cụ nhẹ nhàng .Mẹ nó khôn lắm ,cô giáo à. Trông xấu bé thế nhưng khỏe đấy . Rôi bà thêm .Cô thương nó thì nó sẽ ở với cô .

 Ngôi nhà im lìm bao tháng ngày , ,bỗng kẻ ra người vào từ sáng đên tối .Chú cún xấu xí hôm nào, nay phổng phao ,khỏe mạnh, tinh khôn  rất đáng yêu .Đám sả ngày một xanh ,phủ kín bãi đất hoang .Còn cậu học trò nay đang chuẩn bị thi đại học , vẫn thường xuyên ghé qua vườn sả ,chỉ để ngắm nghía .

 “Nè , bữa nào tụi tôi ghé,có đủ sả biếu mỗi bà một cây về nấu lẩu  không đó ?”Đám bạn cũ lại trêu chọc .

 Tôi chỉ mỉm cười .Ngày mẹ tôi đi ,tôi thấy cả đất trời không thể có gì bù đắp .Nhưng mẹ đã đền bù cho  tôi nguồn hạnh phúc mới ,khi tôi biết “ dưới đá là có đất

CHỊ HẠNH, XIN LỖI CHỊ

Mọi người ở đây đều yêu mến chị, bởi lẽ các hoạt động được tổ chức bất luận ngày hay đêm, mưa hay nắng , giữa hay cuối tuần .. .chị đều có mặt .Ai cũng biết chị vô cùng rảnh rỗi, trong khi chúng tôi không tìm ra thời gian để thở .Tôi cũng quí chị,ở tính thẳng thắn của chị,ở nguồn kiến thức đông tây kim cổ chị có được, ở sự khôn ngoan từng trải của một kẻ dạn dày sương gió .Chị sống ba không : không nhà cửa, không  người thân thích,không việc làm ổn định, nhưng chẳng bao giờ tôi thấy chị than vãn .Theo chị, đó là số phận .Qua lời chị rời rạc  kể sau những buổi trở về từ các cuộc nhóm họp,tôi xâu chuỗi lại và lờ mờ nhận ra , chị cũng một quá khứ không thua kém ai – chị đã từng được học hành tử tế, công việc làm với thu nhập khá ,có nhiều bạn bè ở khắp nơi .Nhưng lý do vì sao chị trôi dạt đến chốn này ,phải mưu sinh bấp bênh, tiền nhà trọ  phải cần đến sự giúp đỡ của một tổ chức tôn giáo .. thì vẫn là một câu hỏi lớn .Đáp án duy nhất tôi tìm ra ,có lẽ do tuổi tác của chị .Chị cùng độ tuổi với người chị cả của tôi ,nghĩa là hơn tôi đúng một con giáp , thì cũng già rồi .Chị tôi cũng sống cảnh góa bụa, nhưng xung quanh chị, con cháu đông vui .Người chị này lại sống trong cô độc .Chị cả thuở con gái rất xinh đẹp , chị bạn tôi có lẽ cũng thế .Dáng cao thanh mảnh, sống mũi thẳng, đôi mắt to, giọng nói trong trẻo , và hát rất hay giữa đám các bà .Thỉnh thoảng chị ghé tôi chơi, thản nhiên ăn những  món tôi mời ,nhưng sẵn sàng chê món chị không thích .Chị bảo , ô trái cây Dalat  ăn chán phèo , lạt thếch .Nè, đem so nào bơ ,đào, dâu  ở đây, có ngon ngọt bằng xoài, sầu riêng, măng cụt  các nơi không ?Tôi cãi ,nhưng mà nó bổ, mà lại không bị nóng , chị à.Chị bĩu môi , rồi kết luận rất bất ngờ : hèn chi tính tình người ở đây cũng dzậy .Tôi hơi tự ái ,bởi tôi chính là “người ở đây”.Một thời gian dài tôi không gặp chị ,vì không có điều kiện đến sinh hoạt ở tổ chức đó nữa .Thỉnh thoảng tôi bất chợt nghĩ đến chị, đến dáng vẻ tươm tất thanh lịch của chị, đến nụ cười giòn dã và lối dùng từ rất đặc biệt của chị .Rồi tình cờ chị tạt qua tôi ,không nhằm mục đích rủ tôi đi sinh hoạt lại, mà “rảnh thì ghé  thôi”, lời chị .Tôi rất xúc động. Cứ ngỡ chị đã quên tôi .Tôi gom góp chút quà tặng,chị vui vẻ nhận .Tôi hẹn một dịp sẽ đãi chị món phở , hàng quà mà tôi biết chị rất thích .Rồi tôi ân cần tiễn chị ra cổng .Nhìn những bước đi dò dẫm của chị giữa hoàng hôn miền núi đồi này, hai vai chị rụt lại trong chiếc áo bành tô dạ , một nỗi xót xa trào dâng trong tôi . Chị còn  sẽ phải chống chọi với cuộc sống này  bao lâu nữa ? Cái “dịp” mà tôi hẹn ấy,chị lại đến . Tôi đang có khách , từ bên bờ đại dương .Khách mang tặng đám cháu chắt đông đảo của mẹ tôi một gói kẹo sô-cô-la khá to, đặt ngay lên gian kệ trong bếp .Tôi dẫn khách đi thăm vườn , rồi nấu nướng đãi cả hai .Khách về trước,còn chị nấn ná đến xế chiều .Tối đến,tôi nhớ đến gói kẹo …Đêm hôm đó,tôi thao thức .Có nên tìm chị ?.Tôi thực sự không biết lúc này chị ở trọ chỗ nào ,vì chị luôn thay đổi chốn đi về của mình .Sáng sớm tôi ra phố mua thức ăn,không hiểu sao chân tôi lại đến được  trước khu nhà trọ của chị .Cửa sổ đóng kín, cửa lớn khép hờ, thò ra đôi dép “,  ăn nói” của chị . Có tiếng rên khe khẽ giữa đống chăn ù sụ trên  giường , cái đầu tóc bạc trắng .Bỗng hình nhân đó bật dậy, lao vào nhà vệ sinh phía đầu giường. Tôi vội vàng tìm muối đường pha cho chị cốc nước .Chị nằm thoi thóp trong chăn .Gian phòng trọ ẩm thấp ,tối tăm, buốt lạnh như ướp nước đá .Đồ đạc  xếp trên kệ , mấy chiếc áo dài chị thường mặc ra phố treo đu đưa cạnh cửa sổ .Góc nhà là bếp dầu hỏa ,vài chiếc soong nhỏ .Một gói trứng gà,hình như chị vừa mua về .Chân tôi đạp phải  mẩu giấy kêu loạc xoạc ,giấy gói kẹo .Chị dồn một đống dưới gầm giường .Chiếc túi ni lông to đựng kẹo trống không.Tôi chợt rùng mình .Một đêm,chị đã  ăn hết ngần ấy kẹo , ăn trừ cơm ,nên bây giờ chị bị đau bụng .Tôi trách : Già rồi,  ăn ngọt ít thôi .Chị im lặng ,có vẻ xấu hổ .Tôi phụ cô con gái chủ nhà trọ đưa chị ra trạm xá .Cô giúp chị viện phí ,vì chị chẳng còn đồng nào trong người .Chúng tôi cùng thở dài .Tội nghiệp chị quá .Mấy lần sau tôi tạt qua thăm,chị đều tránh mặt ,khiến tôi cũng ân hận . Lẽ ra hôm ấy,tôi không nên ghé chị .

 Một hôm tôi đi làm về , bác hàng xóm bảo : Có cái bà chờ cô lâu lắm ,mới đi đó .Bả gởi cô bị thanh long nè .Trời , để dành ăn cả tháng .Phải tội, sao tôi không thích ăn thứ trái lạt thếch này .

“Không thích trái cây lạt”. Chị ấy ! Tôi quày xe ra ngõ ,lòng vòng mấy con phố ,chẳng thấy chị đâu .Túi thanh long nằm chình ình  trên bàn, thứ quả tôi rất mê .Tiền đâu mà mua nhiều dữ vậy không biết !