ĐÁT VÀ NƯỚC

                                            ĐẤT VÀ NƯỚC .

   Quầy tạp hóa của bà bạn già nằm ở ngay đầu  đường Nguyễn văn Trỗi,   chỉ thêm dăm bước chân là đến chợ lầu, xuống chợ dưới,lên khu  Hòa Bình, qua các phố  buôn bán  sầm uất quanh quẩn  đó… rất tiện cho việc mua sắm nếu như tôi muốn tranh thủ ghé thăm . Nhưng tôi thấy xa xăm và gian nan. Dạo bà Đu Đủ còn đóng đô trong một ki-ốt nhỏ bé cuối Vườn hoa thành phố, tôi chỉ việc cuốc bộ hết  một con dốc, bên này là Đồi cù, bên kia là bờ rào trường đại học Dalat, có cây cối nhiều hơn bóng  khách bộ hành,    cả không gian yên tĩnh,âm u  và mát lạnh, có vỉa hè rộng, tha hồ cho những kẻ rảnh rỗi và  thích lang thang như tôi . Bây giờ, con đường một chiều,  bắt đầu đổ dốc ngã ba chùa Linh Sơn, thế là phải dắt bộ.  Đã rắc rối từ khoảng  dốc lài lài  ngang ngôi trường  Bùi thị Xuân một thời…   Hình như cả quãng đường, chiếc  xe đạp như một người bạn cùng đếm bước  cho đỡ buồn trên dặm dài.Áo khoác ngoài, áo len trong… đều phải cởi cất. Mồ hôi , khát nước !

  Bỗng dưng hôm nay, Hoa  Tre lại chủ động  chọn một lối khác .

   Cũng như đợt ghé vào  mùa hạ  hai năm trước, Tre vẫn mượn xe gắn máy của các chủ nhà kế bên để “tải” tôi đi cùng . Bây giờ hỏi thứ gì khó, chứ mượn xe “ đi một hồi” là công việc vô cùng dễ dàng, nhanh chóng. Với Tre, chúng tôi phải trần tình     rằng dù  tay Tre  có chút vấn đề, xe của nó ở Long Xuyên  đã phải “ độ lại” như thế nào đó, nhưng gã tài xế này vẫn có thể    đưa tôi “ đi đến nơi, về đến chốn”.

  Bây giờ, nhái tha nhái, hai bà giáo về hưu rời nhà, xuống Lý Nam Đế, qua Nguyễn Công Trứ.

 Tre quặt ra hướng Phan Đình Phùng thay vì trực chỉ Ngã Năm Đại học. Chắc nó muốn đến  một nơi nào đó ở vùng này  trước khi ra tiệm bà Đu Đủ .

        Xe rẽ vào khu phố mới cuối đường Nguyễn Công Trứ rồi men theo một ngõ hẻm ở đây, ra đường lớn . Phố  là những ngôi nhà chỉ mới dựng lên không quá vài năm, nhưng dấu vết những mảnh vườn rau dưới thung lũng, rải rác căn nhà  gỗ cũ kỹ , con đường qua xóm chỉ vừa  hai khách bộ hành tránh nhau, mái tôn lấp ló sau bờ rào dâm bụt, mùa mưa nhiều vũng  nước đọng và bùn… bây  giờ   có lẽ chỉ còn trong ký ức của Tre và tôi .Cả hai  có nhiều bạn học ở nơi này.Tre  cho xe chạy chầm chậm, vừa kể về một người bạn nhà có lò bún hồi trước ngay đây, nhiều hôm  sau tiết thể dục trái buổi ( nếu học chính khóa vào  chiều thì  học môn này ở ban sáng và ngược lại ), bọn Tre vác cặp qua đây, xin “ bún rách” để ăn, đó là những bánh bún  bị đứt . Bún nóng hổi,  ăn với nước mắm ớt cay xè, thích thú vô cùng. Tôi  cũng kể, bạn chị thì nhà có vườn,  ngó qua bên kia. Tên nó là cả một vườn “ cây trái thơm tho” : Lê Thị Hồng Đào , bốn thứ quả ngon. Tiếng Tre cười khúc khích ,  còn bạn em tên Chanh , mà  ghét  thứ trái chua lè này, pha mắm ăn bún  với  ruốc thì có thêm tí chanh mới ngon phải không chị, mà nó dứt khoát không cho bỏ, thành ra phải riêng nó “ một cõi một mâm”. Ở dưới An Giang tụi em có trái chúc,  mùa mưa nhiều lắm,  chanh  gốc Thái , ngày nào em cũng pha  nước uống, nhiều khi chợt  nhớ bà chủ nhỏ  hàng bún  một thời .Tôi  nói, vậy mà đi là đi luôn, chị hai mày không  lần mò tìm thì nàng lặn mất tăm. Tre  phân trần,  đầu óc lu bu tối ngày, con cái có khi còn quên nữa là .

           Ban nãy,chúng tôi cho xe dừng lại trước   một nơi  vốn là “ vương quốc  tre trúc”  của nhà trồng tỉa, tiến sĩ nông học Nguyễn Văn Bồng, sát bên  đền Linh Bửu của nhà cô Chi. Hai ông bà không có con, đám cháu thay nhau  ghé trọ học một thời gian ngắn rồi đi nơi khác. Cô bạn ngày lớp 9 của tôi sống trong ngôi nhà cổ này,  một biệt thự  độc đáo  nằm như xa lánh hẳn với làng mạc xung quanh. Ngôi nhà lưng quay ra con đường nhỏ Nguyễn Công Trứ, ba bề giáp ranh  với những vuông vườn của nông dân quanh vùng, nhưng dù đến gần thật gần, từ ngoài nhìn vào chỉ thấy mấy  lớp thân tre trúc che kín. Sau hai cánh cửa sắt hoen gỉ, nặng nề,  thập thò một cái chuông như chuông lắc cà rem của lũ trẻ đi bán kem dạo . Mấy khóm thông già đứng trầm tư làm cho không gian thêm bí ẩn. Chờ một hồi lâu mới có người ra mở cổng. Lối đi  đầy rêu xanh  giữa hai hàng trúc . Nắng hay mưa luôn dừng lại ở đây,trong nỗi tịch mịch, lạnh buốt đến từng mạch máu. Đến sân, một không gian sáng bừng đến không ngờ. Ngôi nhà nhỏ, mà khoảng hiên dài  và sâu,  vạt sân có vô số chậu cây cảnh quí hiếm, đây chính là mảnh vườn và là thế giới mở ra bầu trời cao rộng trên kia  của chủ nhân.Ao cá cuối sân, bao quanh là  những trụ đèn kiểu Pháp cổ, khiến  khách  ghé thăm cứ ngỡ cuối ao sẽ dẫn đến một con đường dẫn ra phố lớn của Dalat hay Hà nội xưa . Vườn Dalat vốn  hẹp do bị chia cắt bởi các vách taluy, nhưng khu vực thuộc địa phận nhà ông Bồng lại phẳng như ruộng đồng bằng, vì vậy mà hình ảnh một vuông ao rộng, nước trong xanh ngay bên sân nhà là một hình ảnh thật  đẹp trong cảm nhận của chúng tôi . Tôi đã rủ Tre đến đây chơi  một đôi lần,  ngồi  chơi bên hiên, trao đổi bài vở với cô bạn học ,  nghiêng cổ nghểnh đầu ngắm  các trụ đèn , hay len lén   dạo quanh  săm soi những chậu  hoa quí  bày la liệt trong sân. Một đôi khi tò mò nhìn vào bên trong, chỉ thấy thấp thoáng  qua khung kính cửa những bộ bàn ghế bóng loáng, những tủ sách bày ra lớp gáy da quý  phái , chữ nghĩa . Hai người khách bao giờ ra về  vẫn luôn mang theo tâm trạng vừa  từ biệt một khu lâu đài bí ẩn của một lãnh chúa giàu sang, quyền  thế .Tôi chưa hề  được diện kiến  vị chủ nhân ngôi nhà, nhưng Tre thì còn hơn thế, được trò chuyện khá lâu với ông nữa , đó là những ngày tôi công tác xa nhà, còn Tre đã lên cấp ba.Tre kể một đợt trại Đoàn của Tỉnh, bọn con trai tìm đến  khu lâu đài trong rừng trúc này để mua tre nhưng chủ nhân không tiếp, lại sai người nhà ra đuổi, đó là hai thiếu nữ  trạc tuổi họ ,mặc áo len màu vàng nghệ, đồng phục của học sinh trường chuyên Tỉnh ngày ấy. Cứ đứng ngâm nga mãi  một câu thơ trong  Thu điếu  của Nguyễn Khuyến , ngõ trúc quanh co, chủ vắng teo…, thì có  đứa nghĩ ra một kế, rằng  cần có tre trúc  để cắm cờ rủ vì nhà một đứa ông nội vừa mất.. Ông cụ đích thân dẫn một bọn lốc nhốc năm sáu đứa của khối, ngày thường  thì sát phạt nhau chuyện cờ đỏ, nhưng hôm nay bỗng thân tình ra rít , đi tìm những thân tre cao và đẹp nhất. Ông còn biếu không,còn dặn dò khuân vác cẩn thận, còn  ân cần gửi lời chia buồn nữa.  Giữa vùng đất  giá lạnh này, xa quê đã lâu mà ông cụ  râu tóc bạc phơ vẫn trầm ấm một giọng Hà Nội rất dịu dàng, rất ấm, rất sang trọng . Tưởng ém nhẹm, ai dè bị “lòi hèm” chị à . Hai con nhỏ áo củ nghệ   cùng dự trại của Đoàn trường chuyên, khu vực  đóng quân đối diện ngay với trường mình . Chúng nó theo dõi, chụp hình hết trơn ,từ khi tụi em chặt tre, rồi vác đi, cho đến khi dựng cổng, không sót một cảnh nào.Rồi còn gửi  hình qua tặng nữa, sau khi trại tàn mấy ngày, bọn em phải viết thư xin lỗi, năn nỉ đừng báo ông của chúng nó. Nhưng tụi nó cũng dễ thương. Hồi lớp em có đứa nhà tận ga ( ga xe lửa Dalat ) cứ sáng lên trường là có ông anh bị khùng đòi quá giang, nhiều bữa không trốn được lại  bị trễ học. Đi dọc đường gặp hai nàng này đạp xe xuống trường, bèn “ gửi gắm” ông anh. Họ  nhiệt tình đưa bệnh nhân đến tận cổng nhà . Mới đó mà giờ lên lão hết trơn rồi.  Có giữ liên lạc với đứa nào trong đội  trúc tre đó không ? Thì biết tin thôi,  mỗi đứa mỗi cảnh …    Hè năm 2014,tình cờ lên trường để đăng ký đi tham quan Bạc Liêu, tôi thấy có khóa  ra trường năm 80 tổ chức họp mặt. Em khóa 81 mà . Khóa tụi em hình như chưa có dịp họp mặt lần nào. Phải có một người hay  một nhóm “cầm càng”, như lớp C của mày ở trường sư phạm.  Đúng rồi, anh Thanh  luôn tìm cách giữ liên lạc với từng đứa , tổ chức đi thăm viếng nhau,  chia sẻ nỗi niềm.

 Nhưng tôi hiểu vì sao Tre không muốn trở lại chốn cũ này. Tôi nhớ  dạo hè năm 1979,  có một đứa bạn cùng học chung suốt những năm tiểu học ,rồi phổ thông, cả trường cao đẳng sư phạm, cùng về công tác chung tỉnh, chỉ khác huyện. Xã Xuân Tâm của huyện Xuân Lộc   có trường của nó không ngờ là quê cũ của  gia đình Tre. Cô bạn cũng kiêm nhiệm hai ba việc như tôi , đứng lớp, chủ nhiệm, phụ trách Đội, nên “nhà nào có mấy cái nồi cũng biết” không thua gì tôi, vì vậy mà  gần như mọi phụ huynh, nó đều quen. Các cô Mười, Út ngẩn ngơ bàng hoàng khi biết tin ông chủ nhà năm xưa  vừa qua đời, do ông nằm ngủ quên trên xe bò chở cây củi, rồi càng xe đập vô đầu . Ba con người cùng dắt díu nhau về thăm. Một thôn vắng nằm ven ga xe lửa Gia Rây, chúng tôi xuống xe ở Sài gòn rồi đáp chuyến tàu đi về Phan Thiết, đến ga còn  khăn gói  đi bộ dăm cây số.    Tôi theo cô bạn sang khu tập thể của trường, cứ ngỡ hẳn sẽ lên La Ngà một mình, không ngờ mờ sáng hôm sau đã thấy ba người đến tìm . Tôi nhớ lúc ấy bọn tôi ( có một chị hiệu trưởng vừa   vào sau khi về quê tận ngoài Bắc để nghỉ hè ) đang rủ nhau đi… tham quan vườn sắn , nghĩa là đi… sáng sớm .Ngôi trường lớp Một của bé Xá Xị đây,không được khang trang, không nằm biệt lập trên đồi như trường tôi, mà  bao quanh là  mảnh vườn rau cải, cây trái tốt tươi, những mái nhà lợp tôn ,tường gạch, có những đoạn đường đổ nhựa bằng phẳng,  đôi khi bắt gặp người phóng Honda chạy qua . Cư dân đã lập nghiệp ở đây lâu lắm rồi, từ khi các cô Mười và Út còn bé, được đưa về đây để bế em cho các chủ .Cô  Út mắt đỏ hoe, cô Mười thì gượng gạo bảo, ghé thắp cho ông nén  nhang, giờ về để con Tre kịp đi học,với lại … Tre cũng buồn thiu.  Cô bạn chỉ biết rằng người vừa tạ thế vốn rất  hiền lành,tốt bụng từng có chân trong Ủy Ban xã, thường tạt qua trường thăm viếng. Ông có hai vợ , một bà ở trên Sài gòn, một bà ở đây. Bà hai là bạn của các cô  Mười Út.  Bộ ông Bổn chết,  con bà lớn  đuổi Cô Bảy, tiếp đãi lạnh nhạt nên cả nhà mày mới bỏ về hả . Ôi chuyện dài lắm chị ơi, mà em cũng có dính líu đến, để từ từ em kể .  Biết đâu  hai đứa mình dựng thành phim được . Một chiều  cô Kê đến đón các bà  cháu nhà Tre, mẹ con chị Châu sang nhà cô ăn giỗ , hai đứa tôi  leo lên căn gác lửng nhà chị, nơi giành cho khách đặc biệt,  tưởng trùm chăn ngủ,nhưng không hiểu sao cứ lăn qua trở lại . Tre bảo, chị kể chuyện  tình của chị đi, sao thấy chị cứ “lặng lẽ bên đời” vậy,  tôi bèn nhớ ra câu chuyện mà ngày  hai đứa ôn thi Tre hứa kể  để “dựng thành phim được”,    đòi Tre kể trước .

Ba cô   gái mồ côi cùng lớn lên từ mái nhà của ông   Hương Tảo ( Hương  là một chức sắc từ thời Pháp ), bố vợ ông Bổn. Ông này giàu có, góa vợ , nên cô con gái lớn duy nhất được gửi lên Dalat học trường đầm , trường Couvent des Oixeaux gần thác Cam Ly . Cô gái kết hôn sớm, có hai con trai, rồi ly thân. Ông Bổn là tôi tớ nhưng  lọt vào mắt xanh ông Lý , trở thành quản gia và phò mã của ổng , mà ông Bổn lại để bụng thương  cô Bảy lâu rồi. Họ có con, sinh ra trước ngày các cô Mười Út đón Tre về mấy bữa thôi . Bà cả hay tin sai người xuống bắt cậu con cô Bảy, nhưng các cô đã đem Tre ra tráo . Nếu  mày là con trai, thì  giờ mày đâu có ở đây, phải không ? Đó, cho nên em bị bà lớn ghét lắm, hai má cũng bị lây, cô Bảy  thì cứ ôm con trốn chui trốn chủi . Khi em trộng trộng một chút, độ ba bốn tuổi , trước khi bị chứng sốt tê liệt, bà chủ lại năn nỉ các má “để lại” em cho bả . Hai má kể hồi nhỏ em ngó vậy mà ngộ lắm.

             Tôi nhìn Tre, nhưng trong đầu hiện lên khung cảnh một đêm văn  nghệ ở Phường , ngày Dalat vừa được giải phóng,  Đội thiếu niên ấp Nghệ Tĩnh của tôi  đang  biểu diễn vũ khúc “Mùa thu rồi, ngày hăm ba”, đám trẻ tuổi sàn sàn mười một, mười hai với Tre   đều mặc áo dài đủ màu, đầu  vấn khăn vành, tay cầm tầm vông,nhịp nhàng uốn lượn  theo điệu nhạc rộn ràng. Chị Nhụy là “ tổng đạo diễn” của tiết mục này, Tre là biên đạo múa, tôi chỉ có một việc là chọn trang phục. Không thể tìm ra áo nâu, đành sửa lại áo dài màu của các chị vốn rất dễ mượn, rồi thiếu vũ công nên Tre không ngần ngại bổ sung bằng chính mình .Cuối buổi người khen , kẻ chê. Đó là những  bài học quý báu cho công tác Đội và  chủ nhiệm lớp của tôi mãi về sau này. Hôm ấy Tre  chen lẫn giữa đội hình mà vẫn nổi bật vì chân cẳng nó dài hơn, mặt nó  bầu bĩnh,  mắt nó sáng rỡ, và nhất là tấm áo dài đỏ rực nó khoác trên người. Tre có nét  pha trộn giữa Á và Âu, mà đến hôm đó tôi mới nhận ra, do thường ngày nó  luôn đội mũ len trùm kín đầu cổ, lại có khi rất bẩn thỉu .

  Vì vậy mà bỏ quê, cùng với sự  qui định nghiệt ngã của lệ làng. Khi  nhà em về thăm, chủ cũ  thấy mình xơ xác lôi thôi quá,  cứ lo sợ mình nhờ vả điều gì . Hai má em lại có lòng tự trọng rất lớn, cho nên phải trốn cô Bảy mà đi . Với cha mẹ chị Dalat, hẳn các cô cũng nghĩ vậy, khi về Long Xuyên, phải không ? Thì… chị biết đất khách quê người, cả đùm rong rêu cứ tấp vào đâu thì phải cố bám lấy đất, lấy nước mà sống. Em cứ nghĩ chị yên bề gia thất rồi, các anh chị cũng có cuộc sống riêng, ông bà đến tuổi khuất núi,em đưa con cái về phải kể lể khai báo, lại hình  dung ra nét ghẻ lạnh hồi nào ở xã Xuân Tâm nên..thôi. Thì cũng viết cho tao cái thư! Ôi em có trăm thứ muốn kể, chị nghe thêm nặng bụng. Mày xạo, mày cặp kè nhỏ Lê,  con cái  còn “dẹp tiệm” nữa là tao.Tre cười, ôi ai cũng một thời. Rồi bây giờ thì sao? À nàng  vừa  dọn ra   nước ngoài sống , đi cùng các em . Cũng gửi thư than thở  rằng  đang “mình ên” ở bển .Vậy  cái nền nhà tính mở viện dưỡng lão, sao chị thấy   người ta xây  lên ba bốn tầng kinh doanh rồi. Bán rồi chị à, Lê có biếu em một chút làm qùa . Chợt Tre đột ngột đề nghị : Hay chị xuống em “ đổi gió” một thời gian. Em  từ nay trở đi là sẽ rảnh vô cùng. Có chị để em chọc khùng, cũng đỡ buồn. Nhưng mày còn chăm người nhà cô Kê nữa mà. Thì cho hai bà  ở với nhau. Tôi đổ tự ái , thôi mày, tao còn “tự biên tự diễn” được nhiều thứ  nghe em hai. Tre nhìn tôi, bà đúng là “ chuyên gia tự trọng”.Tôi cũng nhìn Tre, cười cười và nó hiểu tôi muốn nói: mày có khác tao đâu.

 “ Chuyên gia tự trọng”. Tôi nhớ ngày mẹ tôi mất , có rất nhiều người từ xa  tìm đến  viếng thăm,  phúng điếu một món tiền . Đến ngày giỗ mãn tang mẹ, dù đám con cháu chúng tôi không mời, cũng có người tìm về .Chị Nhụy  thì thào : họ muốn trả nợ hồi trước vay mẹ mình .Gia đình tôi  chỉ là những trung nông, cần cù và tằn tiện. Nhưng nhìn quanh vẫn thuộc diện khá giả, có nhà  xây, có bể nước, có xe gắn máy,có bàn máy may, có radio… khi làng  trên xóm dưới nhiều người phải quần quật nai lưng chỉ đủ cơm cháo qua ngày.Người ta gầy huê hụi, mẹ tôi cũng góp một vài suất, rồi giao cho chị Nhụy, cô con gái giỏi tính toán và miệng mồm đi đóng hụi, hốt hụi. Đóng thì nhanh nhưng hốt thì vất vả.  Mẹ  tôi từ chối  những chủ hụi sau đó, nhưng có người bà cũng vừa thương  vừa nể tình làng xóm, đó là chung một suất, và rồi  dừng lại ở đây . Tre thành thạo các suất hụi ấy ,chắc hẳn do các cô Mười Út kể lại, vì mẹ tôi không biết  ghi  vào sổ sách, nhưng bà nhớ rất giỏi, có khi vui miệng kể với các cô, còn các cô thì chung hụi là để  tiết kiệm, nuôi Tre ăn học .  

 Dạo cùng chung trường sư phạm, trọ chung nhà, có chung  bạn bè, sao lắm lúc tôi ghen tỵ  với Tre. Nó có biết bao người quan tâm, trong khi tôi đầy áp lực Vậy bộ em không có lòng đố kị với chị hả.  Cuộc  đời chị như mấy cái hộc  tủ ông trời sắp sẵn, cứ cần hộc nào  rút ra hộc đó, chứ  còn em  phải tự tạo lấy những cái hộc tủ cho mình.Chị thấy  bỗng dưng ở đâu lù lù một lúc ba đứa con nít , mà có khi cứ nghĩ đó là… con hàng xóm !  Lại bao nhiêu mặc cảm đè lên vai, nên đành ngẩng cao đầu mà bước.  Chị có bao người thân, chứ em đôi  lúc cũng ngậm ngùi rằng mình từ  đâu đến.

   Em kể chuyện này chị có tin không,  dạo mới về miền Tây, khoảng  năm 87-90, có nhiều người đến tìm em  nhận con, để chi, để họ cùng … sang Mỹ   đoàn tụ với ông bố . Trời ! Em tức muốn điên lên.  Bây giờ xem  chương trình tìm kiếm người thân trên ti vi đó, em chẳng mong có người nhận ra mình. Cứ nghĩ lúc đó các má sẽ buồn hay vui, tất nhiên là buồn nhiều. Trong sổ hộ khẩu nhà em, hai má là chị em ruột, em là con đẻ của một má, nếu một trong ba có  họ tộc mới, có ai vui không ? .Có thể là em  ích kỷ,nhưng em  chấp nhận bị kết án như vậy!  Tôi tò mò, vậy gốc gác hai má mày là ở đâu , không phải miệt Long Khánh hả.? Không, mà hình như là miền Trung, khu Nghệ Tĩnh nhà chị .Chị biết nước mình trước đây nhiều nhà nghèo phải bán con đi cho các hộ giàu, rồi chủ vào Nam lập nghiệp, cũng đưa các cô này đi cùng, có khi bị sang nhượng cho chủ khác, đúng nghĩa một món hàng .Chị có nhớ ông Ngọ , chủ nhà em   ở không, cũng  đồng cảnh ngộ với hai má của em. Ổng kể người Pháp lập khu dinh điền trên Ban- mê- thuộc,người Hà Tĩnh được giao cai quản các đồn điền cao su, cà phê cho chủ tây,  ổng cùng các má lên  đây. Con cái ổng vừa tìm ra họ tộc vùng Đức Thọ, Hà Tĩnh .  Hai má mày là… đồng  hương của bà Đu đủ đó ! Thôi, em cứ muốn em là dân …An Giang .Mà ở đâu  cũng là đất và nước mình .Nhờ vùng Long Khánh mà em được chào đời, đùm bọc, nhờ quê Dalat của chị mà em trưởng thành, rồi nhờ miệt Long Xuyên này em vui sống, sống có ích.

               Ở  đâu  cũng là đất và nước mình. Tre có bà con bên nội của đám nhóc đang sống ở  huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh. Ở đây ven sông  mọc đầy những cây bần, trái có hình dạng của   trái cà dừa ( trái to gấp nhiều lần cà pháo), thơm nồng nàn  hương  ổi chín, hai bà mẹ gốc miền Trung nhặt về làm dưa, người dân ở đây ngạc nhiên và nhanh chóng kết luận : dân Dalat . Bần chín rụng chỉ để làm thức ăn chơi cho cá, nhưng bây giờ thành một món rau có thể để dành ăn dần,mang đi xa không  lo sợ bị hỏng, có thể chế biến với cá hoặc thịt, có khi chỉ là nước mắm hay xì dầu, mà vẫn đưa cơm. Lúc đầu  cô con gái  cứ nghĩ các bà chịu ảnh hưởng chất “ tương cà” nơi bà mẹ xứ Nghệ của tôi, nhưng qua ông Ngọ, Tre bồi hồi xúc động. Dòng máu chăm chỉ, hay lam hay làm của người dân quê cha đất mẹ  đã thấm vào tận sâu trong huyết quản của họ . Có một  quê hương ra đi và mang theo, thì đi đến đâu cũng sống với  sức mạnh đất tổ ban cho, nên miền đất nào, con sông nào, cũng là quê  mình .

  Chị có biết thời gian mới về Long Xuyên, em  làm gì ngoài giờ lên lớp không ? Đi kiếm lá gói bánh giò . Trên Dalat , đây là hàng quà phổ biến, nhưng về vùng này, người ta gọi “ bánh  chay ”. Vì cách chế biến đơn giản quá, chỉ có lớp nhân là thịt đùi băm  với nấm mèo, chen vào giữa một cục bột gạo to, ăn nguội lại bị vữa như hồ dán giấy. Ngày đầu  làm vài chục cái  mà đành mang về cho bọn nhỏ ăn trừ cơm. Thấy chúng nó lè ra do ngán, em chợt nhớ đến một hình ảnh , đố chị hình ảnh gì ? Đó là lần chị mang một cây bắp sú to từ dưới vườn lên, khi vụ rau ế ẩm, bắp sú   tròn căng nghiêng ngó như hàng trăm ông mặt trời   vẹo cổ trêu chọc chủ vườn, xót xa lắm. Các má em lo khiếp luôn, chị biết rồi, tiền công cán, tiền cơm áo, trăm thứ của nhà em cũng dựa vào những ông mặt trời  vui tính này . Em thấy bác bà (mẹ tôi ) mắng chị rất nặng, chị trốn ra bể nước ngồi khóc, em đi theo bị chị đuổi. Má Mười em giải thích, bác bà  giận vì O Xí không biết quý trọng thành quả  lao động của nhiều người . Em  đánh bọn trẻ, nhưng rồi tìm cách làm cho bánh ngon hơn, hợp khẩu vị với người vùng sẵn cá sẵn gạo này. Dần dần , người “ăn chay” từ nhiều nơi tìm về đây làm việc, họ lại chuộng khẩu vị  xa xưa của đất mình, rồi người nơi đây cũng thấy quen miệng, thấy  có chút gì đó  “ rẻ tiền, dễ ăn, dễ tiêu hóa”.

 Tôi không  nhớ  nhiều  dạo Bà Đu Đủ cùng tôi quá giang đoàn tham quan miền Tây của trường cũ  để đi thăm Tre,chúng tôi được ăn những món gì đậm chất miền sông nước này .Ăn hũ tiếu Mỹ Tho ,rồi hình như là ăn rất nhiều món cá khi đi chơi ở vùng giáp ranh  Tiền Giang và Bến Tre. Ra mũi Cà Mau có ăn cua. Buổi tối trước khi về lại Dalat có ăn một món gọi là rau bồn bồn, có hương vị là lạ so với rau củ  xứ sương mù .Còn lại vẫn là canh chua,  thịt kho…Tre dụ dỗ, chị phải  xuôi miền sông nước của em vài chuyến nữa, chứ như vậy đã thấm vào đâu. Nè, xuống em đi, cơm tấm, bún cá Long Xuyên nổi tiếng khắp lục tỉnh xưa nghe, có  lẩu mắm, có cá leo nướng muối ớt,  có bò bảy món  nè, lòng bò luộc, bò đun bánh hỏi, cháo đầu bò, bò khía bánh mì, bò xào lá vang, bò bít tết và bò lúc lắc. Thịt bò xào lá giang có ớt  cay nồng , có đậu phộng  rang bùi ,có  nước cốt dừa béo ngậy, ăn một miếng là… rung rinh .Chị thích ăn gà thì có món gà ta hấp lá chúc  và bắp chuối, chấm muối ớt. Em sẽ dẫn  chị đi chơi vùng Thất Sơn, ăn món bò cạp lăn bột chiên bơ, bò cạp chiên với rượu ngâm.Ăn cho biết “ tung lò mò”, rồi “cà na đập” nữa. Tôi tò mò, tung tò tò hả, món  gì vậy. Tung lò mò,lạp xưởng bò,chị ơi, không phải tung tò tò đâu. Lạp xưởng này của người Chăm, làm bằng thịt với mỡ bò, có trộn cơm nguội lên men, khi ăn chỉ cần nướng chín, kèm rau sống, bún,chấm muối tiêu chanh hay là tương ớt, ngon hết ý .Còn “cà na đập” là trái cà na xanh dần nát rồi ngâm đường chứ gì, tao không ăn cũng biết .Già cả rồi ăn quả xanh đau bụng . Ai bắt chị ăn no, chỉ nếm cho biết hương vị quê em, như tụi bạn em lên đây đi lượm trái thông ngửi cho biết mùi thôi mà . Tre cười, thôi nếu chị không thích cà na thì có trái mây gai, phải tận  An Giang mới có nghe .Nó thơm thơm mùi mít,lại chua chua ,ăn cả rổ cũng không ngán.

 Còn có món xôi phồng, có món bánh phồng cá linh, dứt khoát không thể tìm ra ở  xứ  nào khác . Tôi bảo, xôi phồng tớ được thấy rồi, được  ăn rồi.  Nó to như  cái bóng đèn đường chứ gì ,ăn với tương ớt, xì dầu, đùi gà quay.Ăn có mùi xôi chiên .Vậy bánh phồng cá linh, đừng nói là “ tao ăn rồi nghe” .! Tôi thản nhiên, mày cứ tả, để tao có gặp ai, tao bảo là con Tre nó ăn nhiều lắm rồi, tui ăn… tưởng tượng. Tre cười rũ ra, có lẽ không ngờ cái bà lão  trông ủ rũ thế mà cũng “ chịu đèn”, cũng biết đùa . Bánh này ăn thì mau, nhưng làm là một  công trình . Có phải  cá linh trộn nếp nấu thành xôi,  rồi đem ra quết, sau đó cán lát đi phơi…? Tre lại phì cười, đây là cách chế biến của chị, chứ dưới em người ta phải xay cá, trộn lòng trứng nè, có đủ gia vị thơm ,mặn,cay, rồi trộn với  bột  mì, gói tròn như bánh tét, hấp chín. Sau đó mới cắt lát, phơi khô. Muốn ăn phải chiên lên mới ngon . Chà,  nghe kể đã rỏ giãi . Nếu Giang ngồi đây sẽ kết luận như thế. Chưa hết đâu, quê em còn nổi  tiếng là “vương quốc mắm” mà , đủ loại hấp dẫn như mắm cá sặc, ba khía,  cá trèn, cá linh, cá lóc, chị thích ăn cá dứt khoát không thể ăn một lần mà quên.

 Miền đất  có gạo trắng nước trong ấy đã giúp Tre cùng hai bà mẹ già nuôi những đứa con trưởng thành. Tôi vẫn ao ước muốn ghé nơi này một lần ,  chờ Tre được nghỉ hưu thật sự . Có hôm tôi bật một kênh TV có tới ba chữ số, bắt gặp ký hiệu AG, bỗng thấy   nao nao . Nhớ thuở cùng đỗ đại học, tôi cứ hình dung  hai  đứa sẽ về công tác một trường, hay những  nơi quanh quẩn trong Dalat, không ngờ Tre lại về một miền quê thật xa, dù cô Kê bảo nơi đây cũng bề thế không kém  gì Cần   Thơ, Tây Đô .Đất lành chim  đậu, nước trong cá về, là thế .Ồ, ở quê Tre, rau các loại cũng có thua kém gì quê cũ nhỉ.  Cũng có cải thảo kìa, cải  xoăn, khoai lang , có những vườn trồng hoa vào vụ tết, có đủ các loại cây cảnh xanh tốt. Đài đang chiếu  một phiên chợ rau vào hoàng hôn, người người hối hả tới lui để đóng gửi sang  chợ tận Camphuchia .Tre tự hào, ở dưới em có những loại rau mà trên đây không có: kim thất, rau ngành ngạnh, càng cua, lá gối, dâu rừng, bằng lăng, sộp, quỷnh, chồi mòi, lá cách, lá gối, đinh lăng, cẩm xuyên, đọt bứa ,đọt muối, sung, sộp, hồng đào , cát lồi , tam lan .Lá  cát lồi trị chứng suy thận , đinh lăng trị nhức mỏi, còn kim thất thì bổ máu . Các loại rau  dại, rau rừng rất sạch, lại ngon, dễ gì Dalat có. Rồi cô nàng đắc thắng . Ở em có một thứ trái mà ai cũng nghĩ chỉ  cao nguyên mới có, đố chị biết trái gì . Tôi nói ngay: mít. Và   lật đật bổ sung : ổi, cam . Tre phì cười, sao chị tham lam quá, một thứ thôi mà. Thì  mày cứ việc chọn một trong ba thứ đó, à còn … chuối nè, đào tiên nè, chi nữa hè. Tre vẫn lắc đầu. Tôi bỗng nhớ đến một buổi hái dâu hôm nào và cái miệng chị Mừng, à trái…Tre bực bội, bà này, cái đầu thúi hoắc , tôi bèn chống chế, nhà mày giờ có ai, toàn rặt phe ta. Trái gì hôm qua tụi mình mới  mua, em cũng tính hôm nào  về mua theo một ít làm quà cho cô Kê. Ôi, trái bơ ! Bấy giờ thì tôi kinh ngạc thật sự, không khác nào lần đầu tôi nghe một   bác phụ huynh  quê Quảng Trị bảo rằng  ở đó có trái avocado ( bơ ). Bơ vùng  Thất Sơn ( Bảy núi ) dẻo như sáp nhé chị, đừng quên! Nhưng có mấy loại, bơ sáp, bơ nước,  bơ sượng, bơ vỏ xanh, vỏ đỏ , bơ…vơ ? Thôi đi bà, lại đâm thọc rồi . Bà thiên lý nhãn của tôi làm dâu vùng chuyên canh bơ Bảo Lộc mấy  chục năm , cứ hè đến là vác gậy đi thua mua bơ các vùng ( muốn hái phải có cây sào cột theo một bộng bẻ trái ), vừa bỏ mối các chợ, vừa chở xuống  Vũng Tàucho  mấy người em cùng cha khác mẹ  bán lẻ dưới đó, mà luôn phân trần với tôi :  khó phân biệt bơ ngon dở lắm, y như mặt lợn con .Có khi đã chẻ ra xem mà vẫn bị lừa. Chỉ nuốt vô bụng mới biết. Rồi bà ta kết luận đột ngột khiến tôi cứ ngỡ bà ta bóng gió mỉa mai mình. Con người cũng vậy, cứ nhìn bề ngoài là mắc lầm to !

 Xe cứ  bon bon, chưa hề leo hay đổ một con dốc nào, nếu đi xe  đạp cũng không hề hấn  gì . Đã ra đến đường Phan Đình Phùng, tôi không thấy Tre làm hiệu băng qua đường mà tấp vào lề, chạy rề  rề như thể muốn rẽ vào một con hẻm nào đó. Nó đã lần ra một đường dốc nối lên Nguyễn Văn Trỗi, mà mấy chục năm rồi, người dân ở đây vẫn gọi là  đường tắt  khách sạn Mimosa, vì ngay đầu đường thuở chúng tôi học phổ thông, có một  ô-ten (khách sạn )rất lớn . Cũng không có độ chênh hơn dốc ngã ba chùa Linh Sơn, lại vắng người qua lại.  Tôi vui mừng hỏi sao mày nhớ ra hẻm này, Tre lại thản nhiên, đường trong tay chứ đâu mà.  Đường trong tay, đường trong miệng, đường dưới chân. Chúng tôi cho xe leo lên  dốc , chạm đường Nguyễn văn Trỗi . Đây,  tôi tuổi 18 và Tre 12, đang đứng ở đây gặm bánh kẹp, một loại bánh  có bột mì và trứng đường  được tráng thật mỏng, nướng dòn đến  độ cong lại, chỉ  chạm vào là vụn ra, nhưng để nguội lại rất cứng.Đó là một chiều mưa mùa hạ như hôm nay, chúng tôi được phép ra phố để mua sắm dụng  cụ học tập và  coi xi-nê. Tre được  Hội cha mẹ nuôi quốc tế  có cơ sở ở Đalat tặng hai vé coi phim hoạt hình tại rạp Hòa bình  dịp hè,lại được bà mẹ nuôi tận Mỹ tặng  tiền và bút vở cho năm học mới , bây giờ chỉ sắm thêm vài thứ lặt vặt. Tháng trước, khi biết tin Tre đủ điểm vào lớp 6 trường tôi, các  cô Mười và Út đã lo mua  sắm đồng phục cho nó, hai bộ  áo dài trắng và xanh biển đậm,  bộ mùa mưa, bộ mùa nắng, hai áo len để thay đổi, rồi áo mưa, rồi xăng đan.Tôi tỏ vẻ không thích   chiếc áo mưa màu tím hoa cà của nó, vì tôi có kinh nghiệm “ xương máu” sáu  bảy năm rồi, là màu này rất dễ dính bùn, rất mau bẩn và cũ . Tre giải thích là má Mười nó cứ gọi màu xanh biển đậm đồng phục là màu tím, nên nó dặn màu tím thì Cô Mười không nghĩ là màu đồng phục, mà ngỡ nó thích màu tím. Cô Út có lần ra chợ cũng chọn cho Tre đôi dép nhựa màu tím pha hồng ! Tôi bảo,để mùa mưa năm sau, tao sẽ dẫn mày mua được màu “ tím”  như mày thích. Nhưng sang năm chị học trường khác rồi. Ơ, thì tao sẽ ghi danh học ở  đại học gần nhà mình, chứ đi đâu xa cho mệt.  Cho đến hôm nay, chúng tôi lại cùng về lại con đường này . Tiệm chè Tuổi Ngọc ở số 97, cuối con đường, giáp chùa , bây giờ là cửa hàng bán tranh thư pháp,  rồi hàng cơm chay. Hiệu may Chí Công nơi đám con gái trong nhà thường lui tới sắm áo dài.  Tiệm sách Khải Minh in dấu trong  rất nhiều trang sách tôi học suốt thời áo “ tím”. Tôi có Nga ở chè Tuổi Ngọc suốt  những năm đệ nhất cấp, có Quỳnh Liên trong ngôi nhà số 6 đối diện với hiệu may Chí Công có Kim Liên, có Dương thị Thuận ,  Bích Ngọc, Tường Vi  bên khu Hòa Bình, từ nơi nay đi thêm một quãng ngắn. Thỉnh thoảng mới gặp Kim Liên mà thôi. Bích Ngọc  vừa chuyển  về Sài gòn cùng mẹ già. Thuận định cư ở nước ngoài. Vi mất từ lâu, tro cốt thờ trong chùa Linh Phong ở Trại Hầm. Nga và Quỳnh Liên giờ ở đâu, cuộc sống thế nào… Bây giờ đứng bên Tre trên con đường này, bỗng dưng tôi có cảm giác như đang cùng bạn bè xúm xít quanh đây .Em chưa có điều kiện  đi đây đó, chỉ mong hằng năm  được về thăm chốn cũ . Vùng đất này bình yên quá. Không nghe nói hạn hán, lũ lụt. Không thấy lời chê bai môi trường ô nhiễm. Dịch xuất huyết đang lan tràn khắp nơi, ở đây vẫn   an toàn. Mùa mưa không  bao giờ có một cây bắp sú, vậy mà bây giờ, nhà lưới tận Cầu Đất, vùng nhiều mưa ít nắng nhất của Dalat cũng có sú tím. Chị đang sống trong một miền đất miễn nhiễm,  sao chị không tận hưởng .Chị có một con đường bằng phẳng để đi thăm chị Giang, sao chị  lại phải leo những con dốc  cằm đụng đầu gối chi cho mệt.

 Tre ơi, mày nói hay, sao mày cứ rủ tao đi “nhà hàng An Giang” của mày ?

  Nguyễn Xuân.

NHỮNG CHÚ MÈO CON

      NHỮNG CHÚ MÈO CON .

  Mùa nghỉ hè, đám cháu chắt của tôi  lại kéo về quê, vui chơi với vườn tược, hoa cỏ .Trang phục mặc trong  nhà xứ nhiệt đới thật  gọn nhẹ, quần  cộc áo ngắn,có vẻ không hợp với thời tiết  giông bão miền cao nguyên.Các bà mẹ  cũng  đã sắm cho con những chiếc áo ấm , nhưng bọn trẻ chỉ mặc lúc vừa chui ra khỏi chăn hay buổi tối có dịp đâu đó .Cái lạnh cố hữu ở đây  càng  khiến   lũ cháu thêm thích thú.

  Hoa Tre không trở về Long Xuyên theo đoàn tham quan của trường mà nán lại thêm mấy tuần . Có thể  vì bà Đu đủ  thuyết phụcTre  dẫn bà ấy đi Sài gòn  đi khám cái dạ dày ở một bác sĩ  mà Tre biết tiếng, hay cũng có thể vì muốn thăm nhiều chỗ ở  nơi này, một vùng trời trong lòng Tre với bao kỷ niệm buồn vui ,  cũng có thể vì “phải ghé  dự một đám cưới dưới Bình Chánh nữa, trước khi về nhà ”, hay vì như đề nghị “ huỵch tẹt” của chị Đu đủ : mày ở  chơi với  bà già trầu của mày mươi bữa được không . Năm tới là hưu , bài vở lo gì cho lắm .Tre tuổi cọp nhưng khai mèo, chỉ vì hồi Cô Mười ẵm về, ai  cũng bàn ra tán vào chuyện một cô gái mới đôi mươi mà na theo  một hài nhi bỏ rơi, rồi làm  sao mà đi lấy chồng, cho nên  đến khi được làm khai sinh, Tre đã “thôi nôi” rồi . Tôi vốn tham lam nên  tiếc, phải hồi đó khai trụt cho mày vài tuổi nữa thì  mày còn bán cháo phổi thêm ít năm .Bà Đu đủ lên tiếng không nể nang ,  trời, cái mặt nó già đanh như vậy mà còn  đòi khai trụt cái gì nữa , bây giờ mà đã y như bà  trầu . Bà già trầu là tôi .  Tôi có một thói quen là rất thích đội mọi loại mũ, nón, trùm mọi kiểu khăn ,bất kể nắng mưa ,đêm ngày, do có  một thời gian bị bệnh phải vô hóa chất, tóc rụng  sạch bách, đỉnh đầu luôn thấy lạnh như có ai kê cục nước đá lên trên. Dạo ở Đồng Nai, những chuyến  từ Dalat xuống hay về thăm nhà  đều bắt buộc “em ra đi khi gà chưa gọi sáng” ( một câu vọng cổ Tre ca rất ngọt )nên phải có mũ len , khăn choàng  vải dày .  Khăn áo khiến  tôi quả không khác “ bà già trầu” bao nhiêu. Có lần ở bến xe trên huyện ủy Tân Phú ( nay là Định Quán ) một anh phụ xe đã nghĩ tôi là … má Hoa  Tre, còn  cô nàng này là một hot boy . Tôi thì khó chịu  còn Tre lại khoái lắm  , vì từ đó, hễ có dịp giới thiệu  tôi, nó không quên biệt danh này . Tre vẫn gầy như dạo nào, nay có tuổi trông càng hom hem hơn, nhưng “ được cái trời thương, em chưa để bác sĩ bắt nhập viện ngày nào,trừ hồi sanh  sắp nhỏ” . Trang phục vẫn một kiểu của những năm làm sinh viên : áo dài tay, tròng đầu, cầu vai phồng,  rộng lùng thùng, lại nhờ vải dày và có nhiều hoa văn sặc sỡ nên  rất phú hợp với  Tre. Valy hành lý không hề có một chiếc váy nào cả , dù là váy mặc nhà . Tre kể, em cũng có thử một vài kiểu, tiêu chí là tay dài, nhưng mình lại còm nhom, nên ngó giống … mấy bà phước người Pháp hồi xưa làm y tá trong nhà thương. Bà Đu đủ nêu quan điểm , giờ đi du lịch mang đầm là tiện nhất ,  gọn nhẹ , mang được nhiều kiểu, lại mát mẻ . Nhớ hồi nào Giang và chúng tôi chỉ mơ ước có một  chiếc váy kiểu cách của phu nhân tổng thống Kennedy.

                        Nhưng bất chợt tôi thấy Tre đưa mắt nhìn  ba đứa cháu gái tuổi sàn sàn chín mười đang chơi trên hiên , có vẻ suy nghĩ.  Chúng cũng từ miền nhiệt đới lên  vùng ôn  đới này,   kiểu áo váy mặc nhà  không hề xa lạ với Tre: áo hai dây, quần phồng , mỗi  một cử chỉ  đều  hồn nhiên  nhưng  gây chú ý cho người ngoài . Tôi bỗng nhớ một ngày hè , khi ba chúng tôi  đứng chờ xe buýt ở một trạm trên đường lớn trong thành phố Hồ Chí Minh, có một bé gái đi cùng người bà lớn tuổi, cũng có kiểu áo hai dây, còn quần  vải  jean may dạng short.Xe đến, mọi người giành nhau bước lên, bà cụ luống cuống kéo tay cháu nhưng cô bé đã có một người đàn ông trung niên,  ăn vận khá tươm tất , bế lên xe. Một tay  hắn ta  gần như ôm  sát mông cô bé, tay kia sờ soạng trên vai. Thoáng thấy ánh mắt Giang hằn lên sự bực dọc, còn Tre  như muốn lầm thầm một câu phê phán nào đó.  Người đàn ông nhanh chóng giành được hai ghế. Cô bé mười tuổi ngồi trên chân hắn. Bàn tay  vị khách đồng hành đặt thản nhiên lên bắp đùi trắng hồng của bé .  chúng tôi  bất lực   và  bị đẩy về phía cuối xe. Cuối trạm, bà bà già tập tễnh bước xuống, bà cụ  cũng lập cập nắm tay cháu  bước đi.  Chợt cô bé kêu lên: ui, ai dán kẹo xinh-gum vô quần con nè .Bà cụ run  rẫy gỡ một viên vo tròn, dẻo quẹo từ  dưới đáy quần bé ! Tre thốt thành lời đầy uất hận lẫn đau đớn : Thằng cha già mắc dịch !

     Các con Tre  đều cùng tuổi ngoài ba mươi rồi,  đã xây dựng một cuộc sống riêng cho mình .Mới thấy thượng đế  thật công bằng, không bao giờ đẩy  con người  vào bi kịch. Hai anh con trai thì  bà nội và các cô chú “xí phần”, lập nghiệp trên thành phố cùng họ tộc. Có khi nào tụi nó thắc mắc về tía má  không ? Ý bà Đu đủ muốn nói  mối duyên phận hai người.Tre bảo, ổng bỏ đi biệt tăm tích. Và cô ta cười. Giờ có gặp em cũng hổng biết là ai cả . Tôi để ý Tre rất nhạy cảm với những  vấn đề có liên quan đến cảnh ngộ của mình. Một lần ở Đồng Nai, khi chúng tôi cùng giúp nhau ôn thi đại học, Tre tâm sự : Em gây ra chuyện , như kiểu mình mất tiền bạc vì không biết cất giữ cẩn thận . Bữa đó em  diện mini-juyp chị ạ. Tại mấy đứa trên trường cứ kêu em “lại đực” , nên có bữa má sắm váy cho em,để cho ra con gái . Hai má làm thuê cuốc mướn, cắc củm từng hào, nhưng rất chiều chuộng em. Mặc váy quá ngắn, lại đi coi xi nê một mình, ra khỏi rạp thì trời chiều muộn ,rồi mắc mưa. Chị nhớ hồi đó từ nhà mình ra rạp Hòa Bình là xa y như đi mấy chục cây số vậy, bến xe lam vắng tanh.Em lại rất mê bông hoa, hễ nghe ai nhắc đến hoa là  quyết đi coi . Thế là …Thành ra bây giờ em rất dị ứng với váy áo  các kiểu .

   Những ngày Tre đến chơi, chúng tôi có thêm một nghề : nuôi mèo hoang . Dạo trước ấp tôi không nhà nào không  có một hai con chó ( giữ nhà ) con mèo ( bắt chuột ) Khi “thế hệ nhà ván, nền đất” ra đi, thay vào đó là  “thời đại nhà  lầu, nền gạch” lũ mèo bỗng dưng “ không chốn nương thân”. Chỉ vì lũ chuột bây giờ khó đột nhập vào nhà như xưa, và vì giống mèo thường “ dơ” . Dơ không phải chúng bẩn ( giống mèo  thuôc diện chải  chuốt số một )mà vì chúng đi  wc rất không đúng chỗ, lại rất nặng mùi .Chúng không đói, do một khu chợ khá sầm uất ở mé đồi trường đại học, với rất nhiều hàng tươi sống,  xương xẩu da vảy các thứ được tập kết trong các đống rác, thùng rác . Dọc con đường Trần Khánh Dư cũng có vô số xe  trữ rác từng xóm nhỏ .Đã có một dạo tôi hàng tháng phải về thành phố Hồ Chí Minh khám bệnh, ra đi nửa đêm để sáng kịp gặp bác sĩ , xe trung chuyển thường dừng rước tôi gần một khu để rác. Tôi đứng nôn nao chờ ở đó,  bắt gặp những người đi nhặt rác và vô số những chú mèo thậm thụt kiếm ăn . Chúng rất nhát, hễ thấy bóng người hay một tiếng động nhỏ là lẩn trốn ngay.Lũ mèo gần nhà tôi cũng thế. Chỉ vì những chủ nhà mới chất ngổn ngang tôn cũ, tủ bàn bỏ đi vào khu  đất là “ mảnh  vườn xưa” của tôi, bỗng là một mái nhà êm ấm cho lũ mèo gồm một mèo mẹ, hai mèo con và số mèo bố thì có tới ba . Giang sơn bây giờ của tôi bị thu hẹp lại, tôi chẳng buồn lần mò ra thăm vườn chuối, nhưng có một hôm cần vài tàu lá, tôi  bất chợt như thấy bóng một con vật nhỏ xinh trắng toát chạy vụt qua , rồi biến mất dưới đống tôn cũ .Ban đầu tôi ngỡ nhà hàng  xóm hoặc sinh viên nuôi, nhưng hôm sau, khi tôi mang mớ  thức ăn thừa đổ vào gốc cây, thì quay đi, thấy bóng chú mèo ngồi chờ bên  một gốc đậu, có tới ba con , hai con bé nhỏ, và con mẹ thì tôi đã gặp.Ba con mèo mới đẹp làm sao. Con mẹ  có bộ lông trắng mềm như lông thỏ, lưng điểm vài sọc vàng, còn hai đứa con  thì một vàng chạch như bôi nghệ, một lại pha nào là trắng, xám, vàng .Ba ông bố ba màu, một đen tuyền, một trắng vàng, một vàng nghệ . Bữa cơm từ đó, chúng tôi bỏ thêm một nhúm gạo để đãi gia đình mèo .Dạo  Lu về Cầu Đất,  rồi Na cũng chuyển “nhà” xuống đó, tôi bỏ ý định kết bạn với các chú khuyển.Bây giờ thì có lũ mèo . Hôm nào chúng tôi “dọn bữa” muộn là chúng kéo đến chờ. Có đứa còn lân la tận khu bếp nằm ở sân sau. Có  đứa mạnh dạn trèo lên khung cửa sổ mở rộng, leo lên nằm trên  ghế phòng khách như thể đến chơi, xem hai bà già sống thế nào . Lúc đó thì phải đuổi đi. Tre bảo, nó vô nhà mang theo vi trùng đó chị. Tôi biết có người bị mèo quào mà phải đi tiêm chủng phòng ngừa .

  Đám sinh viên cũng thường bắt gặp gia đình mèo ra phơi nắng trên khu “ biệt thự” của chúng, có  khi cả mấy mẹ con leo hẳn lên yên xe gắn máy các loại. Yên bọc da,xe dựng ngoài nắng nên rất ấm. Hai nhóc tì luôn lẳng nhẳng bên mẹ để bú tí . Hồi xưa nhà tôi có mèo đẻ, mẹ tôi luôn giữ lại con bé nhất đàn, nhưng cuối cùng nó lại là đứa phổng phao, vì nhờ sữa  mẹ ngày đêm . Có anh chàng sinh viên muốn “ bẫy” một trong hai bé đáng yêu để tặng cô bồ, nhưng đành chịu thua . Chúng chạy rất nhanh,và lại, ai cũng  phải dè chừng, những móng vuốt sắc  hơn dao và  rất độc của chúng . Con mèo mẹ cũng rất đáng gờm . Bữa ăn nào , tôi cũng thấy nó chờ hai bé của mình ăn trước, rồi nó  mới thong thả vào nhặt từng hạt, nhai nhón nhén, cũng là lối ăn “như mèo” . Sau đó, ba ông bố đang kiên nhẫn nồi chờ bên ngoài mới lần lượt vào ăn. Không hiểu tại sao chúng không cùng ăn như heo gà nhỉ ? Mèo mẹ dữ tợn xù lông, bốn chân trụ xuống đất, mắt đổ lửa, miệng nó gầm gừ mà chúng tôi quen gọi là “ thẹt lửa” để bảo vệ con .Những lúc như thế, không ai dám đến gàn chúng  

    Tre và tôi bỏ nhiều buổi ngồi thò đầu ra cửa sổ ngắm đàn mèo .Mắt có con nâu nâu,có con xanh biếc,có con đen long lanh, nhỏ xíu, hơi xênh xếch, rất  cân đối trên khuôn mặt nhỏ gọn,   mũi  đỏ hồng duyên dáng. Hai vành tai như luôn dựng đứng , trông như   những chiếc nơ cài đầu kiểu cách. Có lẽ trong các loài thú còn bé, mèo con có khuôn mặt đáng yêu, bởi đôi mắt xếch và vành môi tròn đỏ, thảo nào người  xưa thường dùng tên này như một danh từ chung để chỉ nhân tình của những gã đàn ông trăng hoa .

    Có một bữa lũ mèo bỗng dưng biến mất, tôi lo lắng nghĩ hay là ai đuổi đi, nhưng lại nghe tiếng “ uỵch” trên tôn. Những tiếng gào rú thất thanh. Đó là cảnh mèo đực tranh gái. Có khi phải vác đòn gánh đi “ giải hòa”, nhưng  Tre và tôi là hai  bà lão rồi, cứ mặc cho chúng gào .  Rồi chúng lại xuất hiện, nhưng thiếu một một cô vàng chạch.Có tiếng mèo con rên rỉ trên mái nhà , như sợ hãi,  như van lơn.Con mẹ và thằng anh cũng  đứng nhìn và kêu meo meo cảm thương, nhưng  kẻ trên  mái nhà cứ van lơn, kẻ dưới  sân cứ kêu đáp trả ,cứ điềm nhiên ăn uống. Nó đã chui xuống dưới máng xối, mò ra đến khung giàn đậu, thì cứ việc nhảy  xuống ! Nhưng nó khiếp sợ. Tôi  tìm được một đoạn tre dài, lén đến sau lưng thọc mạnh vào bụng cô mèo  bé con, ngỡ nó sẽ rơi xuống, không ngờ nó lại đu lên , cả bốn chân bám chặt vào khung sắt, sau đó biến mất . Hai ngày sau nó vẫn không ngớt rên rỉ, thật tội nghiệp . Hai bà lão hì hụi bắc thang gác gói cơm vào kẹt mái  nhà cho nó, hy vọng lúc vắng người nó mò ra ăn. Tre bảo, chị đừng lo, con chó nhà em có bận nhịn bốn ngày đó.Nó ngủ trong kho, rồi không ai biết ,nhốt nó luôn . Ba chàng sinh viên đã leo lên mái nhà ( vốn ngang bằng với sân của dãy nhà trên đồi) nhưng không tài nào giăng tấm mùng rách để bắt con mèo nhỏ , cũng  một phần e sợ bộ răng và móng  vuốt của nó . Đám nữ sinh viên ở nhà trên đồi ùa ra  xem, cứ mơ làm sao cô mèo biến thành một con pet nhồi bông. Tre nảy ra ý kiến :  cột một cái chậu thật to vào dưới  khung sắt giàn đậu,  rồi đặt cơm vào đó, con mèo vào ăn thì … tháo chậu ra . Đúng là  con mèo bé con đã nhảy vào chậu nhơi cơm khá lâu, nhưng khi hai bà già  đã bỏ công rình rập ra  lật úp cái chậu thì con mèo  đã nhanh chân vọt lên khung sắt cao, biến mất.

   Thua, thôi khôn hồn thì xuống, còn không thì tìm  đường qua ở với bọn sinh viên. Chợt một buổi sáng , sau ngày để con lại trên nóc nhà, con mèo mẹ lại lên đấy , nằm phơi nắng cùng con và con vàng chạch. Hai bà già vui mừng,  tin tưởng  má nó sẽ đến rước về . Nhưng đến giờ cơm trưa, lại vẫn có hai con. Con bé kia lại cứ rên rỉ trên mái nhà. Nó đã ngủ trong kẹt mài nhà bốn năm hôm rồi, mà  mưa chiều luôn luôn ập đến không nghỉ . Tôi căm tức con mẹ, bảo Tre, cái con mẹ  tướng tá  dữ dằn vậy mà ngu. Tre cười,có vậy  nó mới làm … mèo !

   Chị Nhụy ghé chơi. Chị bận coi cháu nhỏ nên chỉ cuối tuần , chị mới được “ đi phép hăm bốn  giờ” . Thấy cái chậu giặt to tướng nằm đu đưa dưới giàn đậu,chị rất ngạc nhiên .Bộ  tụi bay cho chim sẻ ăn hả .Ừ ta, chuyện đơn giản thế này mà sao không ai nghĩ ra : dựng chiếc thang vào dưới giàn đậu , sát với mái nhà, lập tức chỉ  vài phút sau, con mèo bé tí đã chậm rãi nhảy từ mái nhà xuống  khung giàn  sắt, qua chiếc thang dựng đứng, tụt xuống đất. Ôi  trời !

     Bây giờ chúng tôi đang ở giữa đất sài thành hoa lệ.  Chuyến xe đêm qua thả “tam bà bà” xuống bến , những chiếc áo ấm dày cộm phải nhét vào tận đáy ba lô.Trong chiếc áo vải mỏng, không khí  giữa nơi nóng bức này bỗng mát mẻ, dù chúng tôi đều mặc áo dài tay, riêng Tre còn cài khuy cẩn thận .Kế hoạch là sẽ  cùng bà Đu đủ đi thử máu. Hồi đêm, bà  giải thích dài dòng khi có người trách: sao không thử ở đây( Dalat) Ở đây xét Cortison chờ lâu lắm , tới  ba ngày . Sau đó thì kiếm một chỗ trọ để… ngủ ( đi xe ai cũng thức trắng ), rồi trưa tạt qua  lấy kết quả, rồi lại chờ khám vào lúc bốn giờ chiều .Ở phòng xét nghiệm, có người chỉ chúng tôi một nhà trọ bình dân. Đang mùa nghỉ hè, trẻ con xúm xít trong vuông sân nhỏ.Những bộ quần áo kiểu cách đủ loại màu sặc sỡ, các bé gái vẫn kiểu áo giúp bé mát và dễ chịu. Hôm qua Tre lên mạng để tìm mua mấy bộ đồ trẻ em tặng cho cháu cô Kê đang ở nước ngoài, và ra chợ, nom vẻ Tre khá hài lòng.   Chúng tôi cùng đọc một bài  giới thiệu về hướng thiết kế trang phục cho trẻ. Có người quan niệm: đồ mặc  ra ngoài lúc dạo chơi cũng không khác đồ mặc nhà . Riêng  một hiệu có tên là Ngọc Thu lại chia sẻ mấy giòng thôi nhưng chúng tôi rất thấm thiá. Cần giữ  cho trẻ được kín đáo và an toàn trước đám đông . Mà hình như trang phục cho trẻ bây giờ có phần chưa đáp ứng được mong mỏi này .

       Nói là chợp mắt nhưng “ nhắm mắt để đó” . Tôi lắng nghe Tre và bà Đu đủ thì thầm . Tre  sẽ còn ở lại thành phố Hồ Chí Minh  trọn tuần, để ăn cưới, rồi  ghé thăm cô Kê, đón người con gái lớn   của cô về Long Xuyên nghỉ hè .Cô đã ở tuổi năm mươi, nhưng bị sang chấn tâm thần nên  luôn cần  người chăm nom. Đã tốt nghiệp đại học, đi làm rồi,ly hôn   ,  cô con gái nay đang sống ở Mỹ ( sinh  em bé Tre vừa mua quà )nhưng rồi… Có bận cô vừa bị xe tông, chân bó  bột, đang lò dò xuống bếp tìm nước uống thì bắt gặp một tên trộm. Hắn trói cô vào góc bếp. Cô con gái tuổi  trăng tròn nghe động chạy xuống. Trong áo ngủ mỏng mảnh, lùng nhùng, cô cũng bị tên trộm trói. Hắn còn làm nhục cô ngay trước mặt mẹ . Người mẹ cứ nghĩ,giá như  tấm áo con không vướng vào một ngách cầu thang, thân thể không lộ ra, sẽ không gây kích động cho tên trộm, hơn nữa, cô có thể trốn đi .Người mẹ đau khổ đến mức  điên cuồng .Vậy mọi chuyện là do  cái áo ngủ à . Giang nói như một nhà diễn thuyết: có một nhà văn đã viết thế này, là khi đàn ông ở rừng lâu ngày,  mọi người phụ nữ trước mắt họ đều trở nên gợi cảm .

  Giá như cô bé có móng và hàm răng sắc như của mèo, hay biết lẩn tránh khi thấy không an toàn

   Lũ cháu lại trở về các thành phố ồn ào nóng bức miền nhiệt đới . Bộ trang phục mặc nhà, ra phố  giúp các bé gái   thoải mái khi ngủ nghỉ, khi chạy nhảy vui chơi , nhưng  có  kích thích sự  tò mò của người khác phái?

                                                                                 nguyên xuân